Norðurland - 14.12.1912, Blaðsíða 1

t
NORÐURLAND.
53. blað.
Akureyri, 14. desember 1912.
XII. ár.
Símfregnir til Nls. frá Rvík.
í gærkveldi.
Ófriðurinn. Austurríki og Serbia
hervœðast. Pýðingarmikil breyting
hefir verið gerð á herstjórn Austur-
rikis, að tilhlutun þeirra manna í
landinu, er að ófriðarkolunum blása.
Sambandsmálið. Ráðherra stefndi
allmörgum þingmönnum og nokkr-
um fleirum saman á fund i stjórnar-
ráðshúsinu 9. og 10. þ. m. til þess
að bera undir þá frumvarp um sam-
band íslands og Danmerkur, sam-
kvœmt því, sem Danir töldu að þeir
mundu ganga lengst. Kváðu Danir
það þó ekkert tilb o ð aj sinni
hálýu. Petta frumvarp er óbirt enn,
en verður birt á miðvikudaginn kem-
ur, og þá sennilega einnig frumvarp
Sambandsflokksins frá í sumar.
Lán. Ráðherra hefir tekið lU milj.
króna lán hjá Statsanstalten til
þess að kaupa veðdeildarbréf Lands-
bankans og 'I2 milj. króna lán hjá
„Stóra norræna“ til símlagninga.
Titlar. Jón Magnússon er orðinn
Kommandör en Klemenz Jónsson ridd-
ari heiðursfylkingarinnar.
Bruni. Ármúli í holtum brann ný-
lega til kaldra kola.
Kristinn Daníelsson á Útskálum
er skipaður prójastur í Gullbringu-
og Kjósar-sýslu.
%
Sambandsmálið.
Frumvarp það, sem ráðherra bar
undir þingmenn á fundinum í Rvík.
hefir eigi verið birt, og alt talið
launung enn, sem því við kemur,
en þó hefir frézt nokkuð um það,
fremur en getið er í símfréttunum
hér að ofan, og svo mikið, að ráða
má af því, að kröfur Sambands-
flokksins eru alls ekki samþyktar af
hinum málsaðila, ogtelja Danir þess
engan kost að fara svo langt til
samkomulags við oss. Eru boð
þeirra verri miklu oss til handa og
í ýmsum atriðum jafnvel verri en í
frumvarpinu frá 1908.
Á fundinum höfðu þó sumir mælt
frumv. þessu bót, en fleiri snúist
andvígir, og af þeim allmargir
heimastjórnarmenn. Þó er sagt að
þess sé allvei getið í nýútkoininni
„Lögréttu".
Allmikil ókyrð hafði verið í
Reykjavík eftir fundinn og meðan á
honum stóð, og var haldinn borgara-
fundur að tillilutun Landvarnar-
manna á þriðjudagskvöld. Var hann
mjög fjölmennur, að sögn, og voru
þar flestir á eitt mál sáttir, sem vita
mátti, að frumvarp þetta væri „fyrir
neðan allar hellur".
Hér verður ekki skýrt frá efni
frv. að þessu sinni, en i næsta bl.
verður reynt að skýra frá því svo
ljóst sem unt er, þar eð þ^ð verður
þá búið að birta það á prenti í
Reykjavík, svo að fréttir af því verða
þá orðnar gleggri og ábyggilegri.
Andbanningar og hófdrykkjan.
í grein G. Benediktssonar, sem birt-
ist í »Norðra« 25. nóv. síðastl, og höf.
kallar »Svar til Norðurlands*, eru
nokkur atriði, sem hér verða tekin til
athugunar.
Aðalniðurstöður höf. f greininni eru
þessar:
1. Óhófsvínnautn »hafa andbanning-
ar jafnt og bannmenn ávalt átalið, og
þarf bíræfni til þess að segja, að þeir
mæli með henni.«
2. »Andb. eru búnir að sýna fram á,
að frá þeirra sjónarmiði séð, standi
hófdrykkjumaðurinn á hæria menningar-
stigi heldur en bindindismaðurinn, að
öðrujöfnu, því að hann veit hvar tak-
mörk sín liggja að þessu leyti.«
3 Andb. geta með jafnmiklum rétti
krafist þess af bindindismönnum, að
þeir gerist hófdrykkjumenn, eins og
að bindindismenn geta krafist þess af
hófdrykkjumönnum, að þeir gerist
bindindismenn.
4. »Andb. eiu þess fullvissir
að bannmenn geri glappaskot, þegar
þeir ætla sér að siðbæta þjóðina í
einu vetfangi.«
5. Höfundurinn býst við, að bann-
lögin verði til þess að innleiða áfengis-
böl yfir þjóðina. »Svo mikil er trú
mín á þeim,« segir hann.
6. Höfundinum þykir skilningi »Nls«
vera ábótavant, þegar það segir, að
bindindisstarfsemin gangi í þá átt að
takmarka áfengisnautn yfirleitt. »Eg
veit ekki betur en að tilgangur bind-
indisstarfseminnar sé sá að útrýma
algerlega áfengisnautn* segir G. B.
Þetta eru nú þau atriði í greininni
sem nokkru máli skifta.
Um fyrsta atriðið er þá það að
segja, að þó að andb. mæli ekki
beinlínis með ofdrykkju, þá er enginn
vafi á því, að þeir geri það óbeinlfnis,
sumir í verki, aðrir með kenningum
sfnum um ágæti hófnautnarinnar, sem
þeir kalla. Hver sá, sem nokkuð
þekkir til þessa máls, þekkir það og
veit það, að ofdrykkjumaður reynir
oft að fá aðra til að neyta með sér
áfengis í óhófi, jafnve! reyna a6 þröngva
öðrum til þess, ef ekki gengur með
góðu. »Þetta var ekkert, sem þú
smakkaðir! Súptu á aftur! Og betur!
Rétt einusinni enn. Það sakar ekki L
Kannast menn kannske ekki við
þetta orðalag sumra andbanninga.
Þeir segja ekki blátt áfram. »Þú átt
að vera ofdrykkjumaður.« Nei, þeir
tala kænlegar en svo. Að telja óspilt-
um unglingum trú um, að pað saki
hann ekki, þótt hann súpi á, og súpi á
aftur, það er aðferðin.
En hafa nú þessir menn gert sér
það ljóst, að með þessu eru þeir ef
til vill að leggja undirstöðuna að ó-
hamingju annara, sem þeir ekki geta
losnað við alla æfi sína? Það hafa
þeir að líkindum ekki gert. Annars
væri þetta ví$vitandi glæpur.
Enginn getur neitað því með rök-
um, að þeir menn, sem svona hegða
sér, eru að reyna að styðja og efla
ofdrykkjuna, og verður því miður stund-
um nokkuð ágengt.
Auðvitað eiga ekki allir andb. hér
óskilið mál. Langt frá því. En að því
leyti eiga þeir flestir sammerkt, að
þeir halda fram hófdrykkju í orði.
En á hvaða grundvelli hvflir nú of-
drykkjan? Hún er vitanlega ekkert
annað en bein afleiðing hófdrykkjunn-
ar. Enginn maður byrjar að neyta
vfns með annað fyrir augum en hóf-
drykkju. En hvernig hefir farið? Reynsl-
an er margbúin að sýna, að menn
hafa ekki gætt sín, fyr en þeir hafa
verið komnir yfir hófsemdarmarkið og
gengnir í greipar ofdrykkjunnar, og
allir vita, hvernig gengið hefir að
sleppa þaðan aftur, þótt sumum hafi
tekist það vegna hjálpar annara, en
sú hjálp hefir ekki komið frá hóf-
drykkjumönnunum, heldur frá bindindis-
mönnum. Af þessu er það auðskilið,
að þeir sem eru að halda að mönnum
hófdrykkju, þeir eru að ginna menn
út á veikan ís, þar sem vitanlegt er
að sumir drukna. Munurinn á hóf-
semdarkenningunni og bindindiskenn-
ingunni er sá, að önnur segir: »Farið
þið út á fsinn ykkur til skemtunar,
hann er svo traustur að það sakar
ekki, ef þið eruð nógu léttstigir.« En
hin segir: Farið a/ls ekkerlút á ísinn,
því að engin nauðsyn krefurþess, og
hann er svo veikur, að menn eru altaf
að detta ofan um og drukna.< Starf
hófdrykkjumanna, í þessu efni, er í
því innifalið að ginna aðra út á veika
skæninginn, sem liggur yfir ofdrykkju-
djúpinu. Starfsemi bindindismanna er í
því fólgin að draga þá upp úr, er
dottið hafa ofan í djúpið. Og hvað er
svo eðlilegra en að þessir menn (bind-
indism.) biðji réttan hlutaðeiganda
að mölva niður allan þennan veika ís
og þurka vatnið upp, af því að það sé
ekki nauðsynlegt nokkrum manni, en
olli hinsvegar mörgum manni meins
og dauða?
Sú kenning andb., að hófdrykkju-
maðurinn standi á hærra menningar-
stigi en bindindismaðurinn, er að
minsta kosti ekki nema hálfur sann-
leikur og líklega ekki svo mikið. Að
vísu veit hófdrykkjumaðurinn hvar
takmörk sfn liggjsb ef hann kann rétta
skilgreiningu á ofdrykkju og hófdrykkju
og breytir þar eftir, en fjöldinn allur
af bindindismönnum veit þetta þó
fult eins vel. Fjölda margir bindindis-
menn þurt'a ekki að vera í bindindi
sjálfra sín vegna, þeir hafa annað-
hvort enga tilhneigingu til áfengisnautn-
ar, eða þeir hafa svo mikið vald yfir
henni, að þeim er etigin hætta búin,
þóaðþeir séu ekki í bindindi. En annara
vegna gerast þeir bindindismenn, af
því að þeir vita, að á þann hátt geta
þeir betur orðið þeim að liði, sem
ekki vita hvar takmörkin liggja. Að
þeir menn, sem af frjálsum vilja bind-
ast félagsböndum um það að hjálpa
þeim, sem hjálpar þurfa, standi á
lægra menningarstigi en hinir, sem af
sjálfselsku vilja ekki láta hjálp sína í
té, það nær engri átt að halda þvf
fram. Sjálfselskan er ekki undirstaða
hinnar æðstu siðmenningar, heldur hitt
að beygja eigin hvatir öðrum til far-
sældar. Þetta vill hófdrykkjumaðurinn
ekki gera; hann metur meira augna-
bliksánægju sína en farsæld annara,
þegar um áfengisnautn er að ræða.
Vilji hófdrykkjumaðurinn hælast yf-
ir því, að hann standi á hærra menn-
ingarstigi en bindindismaður sá, sem
breyskleika síns vegna þarf að vera í
bindindi, þá er honum það ekki ofgott.
En gæta skyldi hann þess, að ekki er
það hann, sem er að reyna að styðja
breyskan bróður og verja hann falli.
Þar sem það er nú auðsýnilegt, að
ofdrykkjan er ætíð afleiðing hófdrykk-
junnar, þá liggur það í augum uppi,
að um leið og andb. krefjast þess af
bindindismönnum, að þeir gerist hóf-
drykkjumenn, þá krefjast þeir þess, að
grundvöllur ofdrykkjunnar sé treystur
sem bezt. Bindindismenn hafa aldrei
komið fram með neina kröfu á hendur
hófdrykkjumönnum um það, að þeir
gerist jjbindindismenn, heldur * hefir
það aðeins verið skýrt fyrir þeim, að
þetta œttu þeir að gera, ef þeim væri
það nokkurt alvörumál að útrýma of-
drykkjunni; þetta hafa margir þeirra
látið sér skiljast og gengið í algert
vínbindindi.
Það er misskilningur að bannmenn
ætli að si'ðbæta þjóðina í einu vetfangi.
Að siðabótarverkinu hefir verið unnið
í 30 ár, og bannmönnum er það full-
ijóst, að bannlögin þurfa verndar við
vegna andb., en sú vernd er einkum
í því innifalin, að koma þeim í skiln-
ing um, að þeir megi ekki og eigi ekki
að brjóta lögin, koma þeim í skilning
um að það sé siðferðisleg skylda þeirra
að láta af eigingirninni og sjálfselsk-
unni, af því að hér er um alment vel-
ferðarmál að ræða.
Verði bannlögin til þess aðeinsaðleiða
áfengisböl yfir þjóðina, hverjum verður
það þá að kenna? Engum öðrum en
þeim, sem fótumtroða lögin og brjóta
þau. Ef nokkrir gera það, þá verða það
andb. sjálfir. En vilja þeir verða valdir
að þessu þjóðarböli? Ólíklegt er það.
Gerum nú ráð fyrir, að andb. hugs-