Norðurljósið - 06.04.1888, Blaðsíða 2

— 22 —
og kjósendur þeirra, segi með sjálfum sér: Vér höfum gert
skyldu vora; hinir, er á móti stóðu, verða að bera ábyrgðina,
óvirðinguna.
J>að er ekki til neins að segja petta, pví hvarvetna um
lieim, par er tíðindin af pingi voru spyrjast, par lendir sök-
in á pjóðinni allri.
J>jóðinni, er ekki hafði mannrænu til að kjósa pá eina
tilpings, þá er baráttan gegn óhagfelldri og ónýtri stjórn var
hafin, er hafði bæði mannvit og prótt til að fylgja réttu máli
gegn sérliverri mótspyrnu, livort sein mótspyrnan var einráð
og prálynd stjórn, gamlir og stórtignir stjórnar-rindhanar eða
óhagstæð veðurátt og pverranda lé.
Yér skulum ekki reyna að fegra „Situationina“ í augum
sjálfra vor; vér skulum segja eins og er, að vér höfuin beðið
skipbrot á pjóðsæmd vorri. Minuihlutamenuirnir á síðasta
pingi hafa hrakið oss upp á skerið, sker óvirðingarinuar. J>að
var líka sannast, að séra J>órarinn, orðakappinn peirra, talaði
drjúgmannlega um pað, að sig myndi eigi dirfsku bresta til
pess að sigla upp á sker. Enda var pað furðu djarft af peim,
að stofna pjóð sinni allri í slíkan vanda.
Eg skal engum getum leiða um pað. hversu sfjórnin
launar peim prekvirkið, eða hvort hún launar pað nokkru;
eigi heldur, hvernig pjóðin pakkar peim pað, eða hvort hún
pakkar pað nokkru; en pví skulurn vér treysta, að sagan á
sinum tíma launi peim og pakki að maklegleikum.
En vér allir hinir, sem finnum til ófaranna, og viljum
afstýra giftuleysi pjóðar vorrar, vér verðum að kosta kapps um
að bjarga pví, er bjargað verður, af skipbrotinu.
Yér verðum að fá sem fyrst yfirlýstan vilja pjóðarinnar.
Kjósendur minnihlutamanna pnrfa að fá tækifæri til að lýsa
yfir vilja sínum, ótvírætt og einarðlega. — Vér hljótum að
kanna liðið og átta oss á pví, hvern liðskost vér höfum.
Baráttan er byrjuð, og afdrif hennar eru hulin í skauti ókom-
ins tíroa; en afdrifin eru mest komin undir pví, að liðið sé
öruggt — einvalalið.
J>ær raddir eru farnar að láta til sín heyra í blöðunum,
að nauðsynlegt sé að halda almennan pjóðfund á J>ingvöilum
á pessu ári. J>að værí óneitanlega hið bezta ráð, til pess að
fá yfiriýstan pjóðarvilja í stjórnarskrármálinu, ef bægt væri
að koma |>ingvallafundinum pannig saman, að öll, eða að
minnsta kosti nær pví öll, kjördæmi ætti par kjörna fulltrúa.
En eg óttast, að pað verði örðugt., og ber margt til pess.
{>að er mjög miklum erfiðleikum og kostnaði bundið, að
sækja á einn stað af öllu lándinu. Pólitískur áhugi er víða
of lítill, svo liætt er við, að sum kjördæmi vantaði alveg.
Staðurinn. |>ingvellir, er frægur og helgur. Hann er
öllum stöðum á landi liér betur fallinn til að vekja „Stem-
ning“. J>ar öðlast skáldið andagipt og par myndi einkar vel
fallið að halda sögulegar minningarhátíðir og aðrar slíkar sam-
komur, pá er hugurinn vill lyptast hærra og njóta sælla
drauma og hugmynda. En að halda par alvarlega, starfandi
samkomu, er að mínu áliti alls ekki hagfellt.
Eg vona að mér fyrirgefist petta, pótt pað kunni að
verða kölluð goðgá af sumum raönnum.
A J>ingvöllum skortir flest pað, er margirstarfaudi menn
purfa að sér að hafa; par er, eins og kunnugt er, ekki einu
sinni fundahús, fátt um matföng, slæmir hagar fyrir hesta
o. s. frv.
En er nú ekki hægt að komast hjá pessum annmörkum.
sem á pví eru að halda einn fund fyrir land ailt, og ná pó
sama tilganginum, að fá yfirlýstan pjóðvilja og kanna liðið?
J>að er ólíku auðveldara að koma saman fundum fyrir
hluta lands, en fyrir land allt. Væri t. d. sinn fundur baldinn
í hverjum fjórðungi, gæli enginn borið pvi við að svo erfitt og
kostnaðarsamt væri að sækja hann. J>á væri um leið hægra
að verka á hina áhugalitlu, og pá vœri hægt að velja hinn
hentasta stað í hverjum fjórðungi fyrir fundarstað.
Sunnlendingar gætu haft sinn fund á Júngvöllum; pað
veitir ekki af að vekja „Stemning“ hjá peim. J>að sör annars
ekki á Árnesingum, að hinn frægi staður hafi sérlega heilla-
drjúg áhrif á pá. Að minnstu kosti reyndust peir „ódrjúgir
til drengskaparins“ síðastliðið ár.
CNiðurl. næst).
Herra ritstjóri!
(Niðurl.). Herra P. J. hetír í stuttu máli, látið hitann fyrir
kaupfélagsspursmálinu — pví aðalspursmálið, sem okkur grein-
ir á um, er pað annarsvegar, og fastar verzlanir, en í pessu
tilfelli verzlun örum & Wulffs á Húsavík, hinu megin —
leiða sig í pær gönur, sem liann nú hvergi sér fram úr, og
eins og vænta má, pegar menn fara að rita um pað, sem peir
bera ekki skyn á, lent langt frá pví spursmáli, sem hann var
að berjast fyrir og með pví fremur skaðað pað en gagnað pví,
pví persónuleg illkvitni hans við mig, upplýsir ekki á nokk-
urn hátt, hvort gagnlegra sé eða parfara almcnningi, kaupfé-
lög eða fastarverzlanir og pá heldur ekki um pað, hvort eg
hafi gripið til skakkra meðala eður réttra til pess að fá peirri
spurningu svarað.
í niðurlagi greinar sinnar kemur hann svo með kaupfé-
lagslega trúarjátningu og flettir í sundur með mörgum fögr-
um orðum íslenzkum, og til skilningsauka(í') útlendum, eðli
pessa dvergasmíðis, kaupfélagsins. Eg veit ekki hvað hann
ætlar að sanna með pessu spekingslega hrófatildri, nema ef
vera skyldi nauðsyn félagsins og ágæti, en egsé ekki að hon-
um hafi tekizt pað. Jafnvel eptir sem áður er eg sannfærð-
ur um pað, að félagið liefir verið, er og verður, almennri vel-
mesjun til niðurdreps, en ekki uppbyggingar. En meira parf
en orðin ein, til að sanna hvort heldur, nauðsyn pess eður
skaðvæni. — Af pví gófa sem fólagsmönnum á að standa- af
kaupfélaginu, hefi eg ekki séð annað enn glæsilegar skýrslur
á pappírnum, en reynslan talar pvert á móti peim, pvi ein-
lægt aukast vandræðin manna á milli. og ætti pað pó ein-
hverstaðar að sjást, hafi félagsmenn, sem næst */» ágóða ár-
lega, á kaupum sínum við pað, á móts við kaup, sem gjörð
eru við fastar verzlanir, sbr. 2. tbl. „Norðurljóssins“ 1887 og
aðrar auglýAar skýrslur frá kaupfélaginu. f>að stoðar ekki
eins og almennt gjörist, að kenna illu árferði og verzlunar-
deyfð um pað, hve illa efnaliag manna er komið, pví fvrst
er nú pað, að árferði liér í Suður-fúngeyarsýslu og vestari-
parti Norður-ýslunnar, befir ekki að undanteknum árunum
1882 og 1886, verið svo afleitt, að pví megi einu með réctu
um kenna hvernig komið er, og svo er heldur ekki hægt að
kenna pað verzlunardeyfðinni, pví liún hefir leitt af sér til-
tölulega verðlækkun á útlendu vörunni á móts við hina inn-
lendu. Hér er pví önnur orsök lil staðar, sem menn ann-
aðhvort ekki sjá, eða vilja gefa gaum, og ber pví nauðsyn til,
að fá peirri spurningu rétt svarað, sein velmegun manna að
miklu veltur á: hvort er gagnlegra fyrir land og lýð í hráð
og lengd. haupfélög eða Jastar verzlanir. Eg sé ekki að á henni
fáist fullnaðarúrlausn, sem allir hljóta að viðurkenna, með
neinu öðru en reynslunni; hún verður pó aldrei hrakin. f>að
er meira en mál komið til pess, að fram komi ótvílug sönn-
un fyrir pví, hvort kaupmannastéttin sé, ekki einasta ónauð-
synleg, heldur einnig pað átumein fyrir velmegun manna,
sem hún bæði hefir verið og er álitin af almenningi hér.
Fyrir mitt leyti, álít eg málið komið á góðann rekspöl til
pess, að úrlausn fáist um petta atriði, einmitt raeð pví. að
inenn verzli eingöngu, annaðhvort við fastar verzlanir eða
kaupfélög, með pví móti hlýtur pað brátt að sýna sig ápreif-
anlega í efnahagnum, hvort betri afdrif hefir. En sé menn í
nokkrum vafa um pað, hvort hagkvæmara sé, og vilji menn
yfir höfuð fá sannleikann leiddann í ljós, hvers vegna æðrast
menn pá yfir pví, að eg hefi gripið til peirra einu úrræða,
sem til voru, til að ná pessum tilgangi, peirra úrræða: að
eiga ekki nein skipti við kaupfélagsmenn ? Með sama fyrir-
komulagi og áður, mátti einlægt eins og menn hafa hingað