Óðinn - 01.07.1908, Síða 2

26
ÓÐINN
eftir því, að þeir Jónas Thorsteinsen sýslumaður
og faðir minn sátu saman og voru að Jesagrein
í »Norðra« og veltust um í hlátri báðir. Jeg sal
hjá og hlýddi á, og þá er þeir voru upp staðnir
og gengnir út, þaut jeg í blaðið og las og las
greinina aftur og aftur. Það var grein Konráðs
»Um Guðbrenzku«. — Jeg var í þriðja hímni,
°g jeg mintist þess að Jónas liafði sagt: »Svona
getur enginn lifandi maður skrifað nema Konráð«.
Já, þessi Konráð! Hann fór ekki úr huga
mjer. Jeg hafði ekkert lesið áður þessu líkt.
Svona meinfyndið!
Veturinn 1861—62 var jeg (þá 11 ára) á
Hólmum hjá síra Haligrimi. Úr skólanámi varð
þar lítið fyrir mjer, en þeim mun meira úr
lestri annara bóka. Þar hitti jeg gamlan vin
minn »Fjölni« á ný. Þá fór jeg að lesa staf-
setningar-hætti Konráðs, ræðuna hans um ís-
lenskuna og alla ritdóma í »Fjölni«. Nú vará-
hugi minn að vakna fyrir móðurmálinu, og upp
frá því elskciði jeg Konráð Gíslason, þótl jeg
hefði aldrei sjeð hann.
Með ársbyrjun 1868 byrjaði »Baldur« að
koma út; í hann ritaði jeg stundum greinar án
nafns með höfundar-merkinu »l-s-n«. Utgef-
endurnir höfðu sent Konráði, blaðið, eins og
íleirum merkurn íslendingum erlendis. Um
sumarið kom Einar prentari til min eitt sinn
með nokkur kver, sem send höfðu verið í um-
slagi til »útgefenda Baldurs« og þeir beðnir að
koma til skila, en framan á hverju stóð: »til
l-s-n« og vinsamleg kveðja frá höfundinum.
Þetta voru sjerprentanir af málfræðiritgerðum
eltir Konráð, er hann sendi mjer óþektum. Jeg
var heldur en ekki upp með mjer af þessu, og
auðvitað ritaði jeg honum þakklæti mitt fyrir.
1877 kom jeg til Hafnar og var þar til vors;
við Indriði Einarsson, systursonur Konráðs,
vorum mjög samrýndir vinir í þá daga, og
hafði Indriði sagt honum frá að jeg væri í Höfn,
en Konráð hafði spurt hann, hvort jeg mundi
ekki ætla að heilsa upp á sig. Jeg fór því einn
dag út til hans með Indriða; hann tók mjer
einkar-ljúfmannlega, spurði mig um föður minn,
sem hann sagði að Jónas hefði sagt sjer frá, og
mintist þess, að hann hefði verið einn af þeim
er tekið hefðu »Fjölni« vel og viljað styðja liann.
Konráð var mjög hlýr, og eina ílösku af port-
víni urðum við að tæma, áður en jeg fór, en
jeg var hálffeiminn, og varð minna fjör í sam-
talinu, en jeg hafði við búist. Hann hað mig
að lokum að senda sjer »Skuld«, þegar hún
kæmi út (jeg var þá að kaupa Skuldar-prent-
smiðju), og gerði jeg það, en hann borgaði liana
jaínan með 10 kr. á ári (hún kostaði 4 kr.).
Sumarið eftir fjekk jeg langt hrjef frá hon-
um, einar 2—3 arkir; er hann þá að segja mjer
frá láti konu sinnar, og var alt brjefið um hana.
Jeg man meðal annars að liann komst svo að
orði, að þá er hann sá hana fyrsl og kyntist
henni, hefði sjer þótt hún
»schönste Madchen unter der Sonne,
schönste Sonne unter der Madchen«*
Hann taldi sjer þá slokknað alt yndisljós í
heimi þessum ; hann var svo yfirkominn af
söknuði, að hugurinn var allur hinum megin
grafarinnar.
1880—81 var jeg í Höfn og kom þá eitt
sinn til hans snemma vetrar, og var jeg þá einn.
Þá þótti mjer einkar-hugljúft að tala við hann,
einkum er jeg leiddi talið að Fjölnis-árunum;
en um það sem nú var að gerast var leiðara
við hann að tala. Hann var orðinn afturhalds-
maður megn í skoðunum á samtíðarmálum þá;
jeg forðaðist að styggja öldunginn, sem jeg elsk-
aði og virti; en jeg misti alla löngun til að tala
við hann aftur þá. Þegar jeg kom heim um
kvöldið, gerði jeg vísurnar : Til gamals manns :
»Já, þú ert orðinn gamall nú og grár« o. s. frv.
Um vísindastarf Konráðs er ekki mitt færi
að rita. Yísindamennirnir munu meta að verð-
leikum hans frábæru skarpskygni, þekking og
elju. En islenskri alþýðu ætti að vera hann
kærastur fyrir það fegurðar-dæmi í meðferð
móðurmálsins, sem hann hefur eftir sig látið i
því sem hann ritaði á íslensku, þóll ekki sje
mikið að vöxtum, og þau áhrif, sem starfsemi
hans í »Fjölni« hafði til að endurfœða íslensk-
una. Konráð var enginn forneskju-tyrfingur;
enginn maður fyr nje síðar hefur haft jafn-næmt
eyra fyrir óbrotnu, hreinu daglegu máli, sem
hann; hann var ekki hræddur við að nota dag-
leg alþýðu-orðtæki, þótt eigi liefðu fornrita-
heimildir, ef enginn útlensku-keimur var að
þeim. Hjá engum manni er jafn-hreinn hljóm-
ur i málmi móðurmálsins; þar eru engir fals-
tónar. — En ekki veit jeg hvort honum hefði
legið nær að gráta yfir eða hlægja að þeim van-
') I5 e. wFegursli svanui undir solu,
sólfegurst allra ineyja«.