Reykjavík - 06.12.1913, Blaðsíða 1
1R e$ k \ a v t ft.
L<augardag 0. Desember 1913
XIV., 50
Ritstj. Kr. Linnet
Laugaveg 37.
Heima kl. 7—8 siðd.
Skólar.
Skólamálin eru ofarlega á baugi nú
sem stendur. í Nýju kirkjublaði
skamma rektor og kennarar menta-
skólans biskup fyrir að hafa skammað
þá, og í sama blaði rita þeir Quðm.
Haunesson prófessor og séra ólafur
Ólafsson, um hina „góðu gömlu daga“
i latínuskólanum, er prófessorinn að
vísu telur hafa verið habölvaða. Og
biskupinn lofar fleíri hugvekjum um
sama efni. Því að „fleiri bera, sem og
betur fer, skólann fyrir brjósti en
kennararnir, og telja ser heimilt um
að tala“.
Og í „Sunnanfara“ lofar dr. Jón
Þorkelsson að athuga bráðlega „hlunn-
indin“, er fengist hafa með því að af-
nema eða minka grísku- og latínu-
kensiuna í mentaskólanum.
En á meðan þessi skýhnoðri rennur
upp á mentahimninum sem forboði
stormsins, sem í aðsigi er, heflr
skyndilega og flestum að óvörum
skollið á fellibylur mikill á verzlunar-
skólanum, og svo rammaukinn, að ó-
sýnt er nema hann sópi ö[lu burtu,
sem þar er, bæði kennurum og nem-
endum.
Við lifum á „þingræðis“, á „meiri-
hluta“-tímum. Allir eru gagnsýiðir
af þeirri hugmynd að minnihlutinn
eigi nú engan rétt og að einasta hlut-
verk hans og markmið sé að reyna
að verða að meirihluta. Þangað til
eigi hann helzt — ef þess er nokkur
kostur — alls ekki að veia til.
Þetta meirihluta einveldi getur nú
verið gott og blessað. En óneitanlega
er töluverður annmarki á því, eigi
það að ráða t. d. á skipum eða skól-
um.
Þetta hafa verzlunarskólanemendur
{gagnsýrðir af „meirihluta“-hugmynd-
inni) ekki látið svo lítið að athuga.
„Við erum í meiri-hluta, stórkost-
legum meiri-hluta. Well — þá ráðum
við einir. Og fyrst við ráðum einir,
þá viljum við svei mér ekki hafa
kennara sem skammar okkur eins og
hunda, og leyfir sér að tyggja skro í
stundinni. Burt með hannl“
Jú — burt með hann. í rauninni
langar mann mest til að brosa að
þessum ungu „herrum og dömum",
sem þykjast einfær um að ráða niður-
lögum skólastjóra síns, og kæra sig
kollótt um hina háu skólanefnd,
pabbaogmömmu, og þetta sem nú af for-
sjónjnni er sett til að gæta þeirra.
Og enn meiri löngun fær maður til þess
að brosa þegar maður heyrir „sakirnar".
Hvað „skammir", „reykingar", „blaða-
lestur í stundum !“ Alt þetta sem í
„okkar ungdæmi" var talir. mest prýði
á einum kennara! Sem gerði læri-
sveinana svo hænda að honum, að við
sjálft lá að þeir gleymdu því að hann
var kennarinn þeirra o: borinn fjándi
og óvinur.
Og nii er þetta höfuðsök.
Já, tvennir eru tímarnir 1
En það er samt ástæðulítið að brosa.
Vér skiljum það svo ofurvel, að
unglingar, sem af einhverri ástæðu
þykjast hafa orðið fyrir stór-órétti oghlut-
drægnislegri meðferð þjóti upp til handa
og fóta með öllum þeim ósköpum, sem
þeir eiga í eigu sinni, og heimti rétt
sinn en engar refjar. Og vér teljum
þeim fremur sóma að, en hitt.
En að þeir grípi til slíkra örþrifa-
ráða einungis — ætli það sé of hart
að orði kveðið — einungis vegna þess
að þeim þykir sinum háu persónum
misboðið með orðum — það er ofvaxið
vorum skilningi.
Að þeir hefðu reynt að hefna sín á
annan hátt, t. d. með þd að kasta
bréfkúlum í Ólaf — það gátum vér
skilið.
En .«/3re«^'-kúlum — nei, svei þeim.
Hér hlýtua einhver nýr „skóla-andi“
að vera kominn til sögunnar. Ekki
sem geðfeldastur andi.
Vér efumst ekki um, að ef verzl-
unarskóla-nemendum tækist það sem
þeir hafa stofnað til — sem að vísu
er engin ástæða til að ætla — þá
mundu nemendur við aðra skóla hér
með samskonar lúsaleit auðveldlega
geta fundið sér átyllu til að „afhrópa*
flesta kennarana og útvegað sér þannig
þægilega daga, og hver veit nema ein-
hverjum dytti það í hug. Því oss
viiðist satt að segja þetta verzlunar-
skóla-uppþot bera vott um að hið mikla
frjálsræði, sem nú er leiðarstjarnan á
mentunarveginum hér, auk annars hafl
þann ókost, að ala upp í mönnum
agaleysi.
Og agi er jafn nauðsynlegur í skól-
um og á skipurn í regin-stormi.
Eimskipa-nöfnin.
Blaðið „Lögréttau heflr undanfarið
auglýst nöfn all-mörg, er menn hafa
stungið upp á handa væntanlegum
tviburum Eimskipa-félagsins fyrirhug-
aða. Hafa ýmsir bent á að samkvæmni
ætti að vera í nöfnunum, líkt og í
slikum félögum erlendis tiðkast, að
nöfn á öllum skipum hvers félags
enda eins. Þetta virðist líka vel til
fallið. Og þá er varla nein ending
eða neinar endíngar sjálfsagðari en
„inn“ og „in“, sem menn þegar nú
ósjálfrátt bæta aftan við þau skipa-
heiti íslenzk, sem unnt er. Vér nefn-
um sem dæmi: Jón forseti er alment
kallaður „Forseti»w“ — Reykjavík
„Reykjavík/w". Vér stingum upp á,
að sameiginleg ending skipaheitanna
væntanlegu verði „innu. Qammurinn,
Ormurinn, Valurin\i, Scefarinn, Dreh-
inn, Huginn, Muninn o. s. frv. Síð-
ustu tveim heitunum heflrverið stungið
upp á í „ísafold" og „Lögréttu".
Nóg er úrvalið með þessum hætti.
En mannanöfn koma ekki til greina.
Er það heppilegt, því að um það
munu skiftastar skoðanir manna,
hverjir þar ættu að sitja í fyrirrúmi.
€imskipa-{élagið.
íslenzk skipshöfn.
Þann orðróm eru menn, miður vel-
viljaðir Eimskipa-félaginu, að reyna að
breiða út, að á skipum þess eigi ekki
að vera íslenzk skipshöfn, heldur eigi
að ráða útlenda menn á skipin. En
fyrir orðróm þessum er enginn fótur.
Bráðabirgðast.jórn félagsins hefir —
eins og sjálfsagt var — altaf gert ráð
fyrir að öll skipshöfnin á hvoru skip-
anna um sig verði íslenzk, ef þess er
nokkur kostur. íslendindingar munu
því ávalt fremur verða teknir á skipin
en útlendingar, og varla hætta á að
ekki fáist hæfir menn í öll skipsrúm,
nema ef vera kynni fyrsti vélameistari,
vegna þess að vélarnar verða nokkuð
öðruvísi en nú tíðkast. Að stjórn sú
er kosin verður á stofnfundinum muni
líta annan veg á þetta mál — er afar-
óliklegt. Því að það mun enginn efl
á því, að um það munu allir hluta-
eigendur einhuga, að hér eigi að vera
íslenzkir menn á íslenzkum skipum,
En þeir menn vinna óþarft verk,
sem breiða áðurnefndan orðróm út, og
væri gott að komizt væri að því hvar
hann á upptök sín. Og nauðsynlegt
að hann sé kæfður í fæðingunni. Því
að engin furða væri þótt sjómanna-
stéttin íslenzka þættist sárt leikin, ef
henni væri sýnd slík vanvixða, og
engin furða þótt hún þá ekki styrkti
félagið mjög mikið. En úr því þessu
er nú einmitt þannig varið, að henni
hlýtur að verða hinn mesti styrkur að
Eimskipa-félaginu, þá má ætlast til
þess af henni, að hún í heild sinni, og
sérstaklega þeir úr henni, sem bezt
eru efnum búnir, veiti félaginu allan
þann fararbeina, er þeir megna.
Enda eru þeir menn vissastir til þess,
og ætti það sízt að draga úr hluta-
bréfakaupum þeirra, er þeir sjá hver
brögð eru höfð til þess að gera þá
andstæða félaginu.
Fána-inálid.
Símað er frá K.höfn í fyrradag:
Berlin hamast gegn fánanum með
blaðagreinum og einkafundum fyrir
ríkisþingmenn.
* *
*
Það er ekki óskemtilegur maður
þessi Berlin. Hann er altaf að hamast.
Annað veiflð móti einhverju sem við
eigum að fá, og hitt veifið með ein-
hverju, sem hann vill að troðið sé
upp á okkur. Það er meiri hamagang-
urinn. Manni verður ósjálfrátt forvitni
á að vita hvort hann muni endast
lengi með þessum hætti. Von-
andi fer hann að hlifa sér meir þegar
hann sér að hann hefur ekkert upp
úr því nema að leggjast sjálfur í
rúmið.
XIV., 50
DH~ Drekklð
Egilsmjöö og ]flaltextrali.t frá
imilenclu
ölgeröiuni
„yigli Skallagrimssytti**.
Ölið mælir með sér sjálft.
Sími 390.
jfýmœli £Ioyí-George.
England hefir lengi verið land lá-
varðanna. Þeir hafa ráðið þar lögum
og lofum á þinginu þangað til fyrir
skemstu, og þeir eiga enn afskaplega
mikil landflæmi, sem til lítils eru
notuð annars en að þeir íara þangað
við og við á dýraveiðar. Óræktað land
eða lítt ræktað er þar mikið.
En jafnframt þessu — og meðfram
af þessum ástæðum — lifa þar í bæj-
unum miklu fleiri en góðu hófl gegnir.
Búa menn þar við meiri sult og seiru
en annarsstaðar munu dæmi, hafa
litla sem enga vinnu — en óræktað
land, er gæti framfleytt hundruðum
þúsunda fjölskylda, rétt við hliðina.
Beztu menn Englendinga hafa lengi
bent á þetta, og viljað að þessu væri
kippt í lag. En við ramman var reip
að draga þar sem voru mestu auðmenn
og valdamenn Bretlands, hertogar og
jarlar. Og meðan þeir gátu með róttu
sagt: við erum ríkið“, meðan efri-
málstofan var næsta einvöld, voru
engin tök á að fá þessu breytt.
En er vald efri-málstofunnar og lá-
varðanna hafði mjög verið brotið á bak
aftur, fyrir haiðfylgi stjórnarinnar, hefir
nú Lloyd-Qeorge rábherra brotist í að
fá einhverjar betri horfur á þetta mál.
Er það nú á döfinni og barist sleitu-
laust fyrir — og móti.
Meðal annars vill L. G. að borgirnar
geti keypt fyrir ákvæðisverð land um-
hverfis eftir vild. En nú er ekki svo,
heldur verður þröngbýli í bæjunum
einmitt mikið af þessari ástæðu. En
ef þetta nýmæli L. G. verður að lög-
um batna að minsta kosti vistarverur
manna í bæjum þar, sem nú eru oft
næsta lélegar handa skepnum — hvað
þá mönnum.
í bók sinni „Social Environment
and Moral Progress11, sem rituð er
í ár, segir A. B. Wallace frá því, að
í Lundúnum séu 20,000 manns, er
búi 5 saman í einu herbergi, og önnur
20,000 sem 6, 7 eða 8 hafi að eins
eitt herbergi. Og þessi herbergi eru
næstum ávalt kjajlara-kitrur. — Má
geta nærri hve fádæma óholl slík hí-
býli eru. Enda er barnadauðinn af-
skaplega mikill þar sem svo hagar til.
Og svo er mjög víða í enskum stór-
borgum. — Það er því ekki að furða,
þótt menn hugsi um að kippa þessu
í betra lag, og má ætla að Lloyd
George megni að fá þessari umbót
framgengt, hvað sem öðrum landbún-
aðarbreytingum hans líður.
I