Verkamaðurinn - 15.12.1945, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
EINAR BRAGI SIGURÐSSON:
"Saklaus er eg - saklaus er eg.. .„
Er klukkan átti þriðjung stundar
eftir tíu að morgni þriðjudagsins
13. nóv. sl., stóð eg úti fyrir gamla
þinghúsinu í Osló. Sitt hvoru meg-
in aðaldyranna stóðu norskir, vopn-
aðir piltar. Aðrir tveir gættu bak-
dyranna. Fjöldi fólks hafði safnast
saman úti fyrir húsinu og reyndi að
þrengja sér sem næst dyrunum.
Öðru hvoru komu lögreglubílar og
óku aftur á bak alveg upp að aðal-
dyrunum. Fólkið teygði álkuna og
reyndi að koma auga á nokkra
menn, sem stigu aftur úr hverjum
vagni og gengu undir öflugu lög-
reglueftirliti þessa fáu metra frá
bifreiðinni inn í húsið. Þetta voru
allt Quislingar, sem verið var að
flytja frá fangabúðunum til réttar-
haldanna.
Eg olbogaði mig að dyrunum.
„Hafið þér aðgangskort?“ Það er
hervörðurinn, sem spyr. Hér fer
enginn inn, nema hann hafi áður
fengið til þess sérstakt leyfi yfir-
valdanna. Og leyfið er torsótt. Eg
sýni aðgangskortið og fæ að fara
inn. Augu ótal öfundsjúkra Norð-
manna fylgja mér inn yfir þröskuld-
inn.
Við göngum upp á fyrstu hæð og
inn eftir löngum gangi. Fyrir enda
hans er 6. réttarsalurinn. Þar er
fjallað um landráðamál. Á bekkj-
um meðfram báðum veggjum
gangsins situr fólk, sem bíður þess
að réttarsalurinn verði opnaður.
Eg tylli mér einnig. Öðru hvoru
ganga vopnaðir lögreglumenn fram
hjá með smáglæpamenn á milli sín,
sem eiga að svara til saka í öðrum
deildum réttarins. Þegar klukkan á
10 mínútur eftir í 10, er 6. réttar-
salurinn opnaður. Aftur verðum
við að sýna aðgangskortið. Allur er
varinn góður. Ennþá skortir mikið
á fult öryggi í Noregi. Vel gæti
hugsast, að Quislingar, sem enn
ganga lausir, reyndu að svindla sig
inn í réttarsalinn til að valda þar
uppþoti, jafnvel morðum, til að
koma þeim undan, sem nú eiga að
leiðast fyrir rétt. Fyrir öðrum enda
réttarsalsins eru borð í vinkil. Fyrir
háborði eiga dómendur sæti. Á
hægri hönd eru borð og „ponta“
saksóknara, en á vinstri hönd verj-
enda. Framan við mitt háborð sitja
þaulþjálfaðir hraðritarar. Þeir
skrifa orðrétt niður alt, sem sagt er
í réttarhöldunum. I hinum enda
salarins sitja blaðamenn og aðrir
fregnritarar á fremsta bekk, og þar
fyrir aftan nokkrir tugir annarra
hlustenda, flest lögfræðingar, sem
telja sér ávinning af að fylgjast með
svo sérstæðum og margþættum
landráðamálaferlum.
Tveim mínútum fyrir tíu eru
tveir fyrverandi ,,ráðherrar“ Quisl-
ings, Irgens og Stang, leiddir í sal-
inn af fjórum, vopnuðum her-
mönnum, sem fylgja þeim til
stúku gegnt dyrunum. Tveir her-
mannanna taka varðstöðu sitt
hvoru megin við stúkuna, en hinir
tveir yfirgefa salinn þegar aftur.
Nú skulum við líta á „ráðherr-
ana“ lítillega. Þeir eru báðir
klæddir dökkbláum fötum, í mjall-
hvítum, stífuðum skyrtum og á
gljáfægðum skóm, eins og þeir séu
hingað komnir til að taka á móti
fálkaorðunni. Hinn eldri, Kjeld
Stube Irgens, er maður við aldur.
Hann er nostursnyrtinn. Hár-
kamburinn milli breiðra kollvik-
anna er greiddur og strokinn af
slíkri nákvæmni, að ekketr hár er
aflaga. Á stóru gyðingsnefinu ber
hann svört hornspangargleraugu.
Hann færir sig löturhægt úr svört-
um vetrarfrakkanum, brýtur hann
saman, strýkur úr hverri hrukku og
kemur honum haganlega fyrir á
bekknum. Öll þessi hárnákvæma
hirtni verður hálfkátbrosleg á þess-
ari stund og þessum stað, enda þótt
snyrtimenska sé vissulega góður eig-
inleiki. Hver er maðurinn? Hann
hefir lengst af verið sjómaður. Hef-
ir yfir 20 ár verið skipstjóri á
stærstu skipum Norðmanna, þar á
meðal bæði „Stavangerfjord“ og
„Oslofjord“. Það kemur skemtileg-
ur glampi í augun, þegar hann
skýrir frá skipstjórnartíð sinni og
skipunum, sem hann hefir stjórnað.
Það er auðsætt, að hann ann þeim,
og það fer ekki hjá því, að maður
hefði getað unnað honum þess að
fylgja hinu fornkveðna: „Skósmið-
ur, haltu þig við leistinn", því að
maðurinn virðist ekki hinnar sömu
glæpamannanáttúru, sem lesa má
úr hverjum andlitsdrætti annara
Quislinga. F.g gat ekki að því gert,
að þarna þóttist eg hafa fyrir sjón-
um nákvæmlega sömu manngerð-
ina og eg hafði kynst æði víða
heima. Hér var það skipstjóri. Þar
voru það úrmakarar, hagldabrauð-
gerðarmenn, kontórséffar, sagn-
fræðingar, tannlæknar, sjónleikja-
brasarar í símstjórastöðum, búðar-
holueigendur og uppgjafa bæjar-
stjórar. Allir áttu það sameiginlegt,
að þeir báru í lijarta óslökkvandi
þrá til að komast í þann valdasess,
sem alþjóð hafði ekki talið þá hæfa
til að skipa. Og þarna bauðst tæki-
færið. Flokkur, sem ekki átti nein-
um ærlegum ntanni á að skipa,
hafði brotist til valda. Og slíkur
flokkur gat sameinað sína þörf
hinni áragömlu þrá þessara smá-
borgaralegu karla með því að gera
þá að þægum brúðum á hinu póli-
tíska leiksviði.
Hann er giftur, en barnlaus.
Hinn yngri, Axel Heiberg Stang,
er maður nær þrítugu en fertugu,
holdtálgaður, eins og kyndari, með
lítið hár, þjófslegt. flögrandi augna-
tillit, sem ekki leynir því, að mað-
urinn ber talsvert óhreint í pokan-
um. Hann er háður þeim kæk að
rykkja hausnum aftur með hátt-
bundnu millibili og toga um leið
ofsalega í hálsmálið á skyrtunni,
eins og það sé að kæfa hann. Hann
er af auðugum ættum, telur sig eiga
hálfa aðra miljón í löndum og laus-
um aurum, á konu og þrjú börn,
ung.
Báðir reyna að vera rólegir. Þeir
skygnast um í salnum snöggvast, en,
þrátt fyrfr alt, er eins og þeim ógni
að sjá í augu áheyrendanna, því að
þeir horfa ekki aftur í salinn oftar.
t
Móðir mín,
INGIBJÖRG BJÖRNSSON,
andaðist í morgun.
Fyrir hönd bama hinnar íramliðnu,
Ragnheiður O. Björnsson.
Þegar ljósmyndarar blaðanna búa
sig undir að mynda þá, rétta þeir
úr sér, kippa í jakkana og reigja
hausinn aftur, svo að alþjóð skuli
sjá, að hér standi menn, sem bera
höfuðin hátt!
Á slaginu 10 ganga dómendur í
salinn, allir rísa úr sætum og
standa, þangað til dómsforseti hefir
með þungu hamarshöggi tilkynt, að
þeir skuli setjast.
Þá hófst ákæran. Stang var
ákærður fyrir að hafa látið Terbo-
ven tilnefna sig sem „kommissarisk
statsrád" 25. sept. 1940 og fyrir að
hafa látið Quisling tilnefna sig sem
„ráðherra" í ríkisstjórn sinni 1. fe-
brúar 1942, en sem kunnugt er,
lýsti Quisling því yfir þann dag, að
stjórn hans væri hin „löglega"
stjórn Noregs. Allir ráðherrar hans
unnu honum hollustueið og voru
því samábyrgir um öll ódæðisverk,
sem framin voru í nafni og skjóli
stjórnarinnar, og hljóta að verða
dæmdir samkvæmt því, en ekki ein-
göngu fyrir eigin gerðir. Fnnfrem-
ur var Stang ákærður fyrir virka
þátttöku í Nasjonal Samling, um
að hafa rekið heiðvirða Norðmenn,
sem áður störfuðu í ráðuneytinu,
og safnað um sig nazistaskrípum,
sannkölluðum rónalýð. Þá hafði
hann sjálfur verið virkur þátttak-
andi uni 7 vikna skeið x Finnlands-
styrjöldinni, en auk þess hvatt
unga Norðmenn til að gerast sjálf-
boðaliðar. Honum tókst að fá
nokkur þúsund æskumanna tíl
þeirrar fásinnu. Sjö hundruð þeirra
komu aldrei aftur, og verður Stang
að teljast ábyrgur fyrir lífi þessara
æskumanna, þó að sú ábyrgð sé
auðvitað einskisverð. Hann hafði
reynt að gagnsýra íþróttasamtökin
af nazisma, en sú tilraun strandaði
á öflugri mótspyrnu íþróttamanna.
Skátahreyfingin var bönnuð og
skátarnir hvattir til að ganga í
æskulýðsfélög nazista. Reynt var að
koma á vinnuþjónustu, og allmarg-
ir unglingar, piltar og stúlkur, voru
send til Þýzkalands til að læra að
vinna og öðlast hinn holla, þjóð-
lega anda.
Er syndaregistrið hafði verið les-
ið upp, spurði dómsforseti: „Viður-
kenni þér yður hegningaiverðan
fyrir þetta?“
„Eg viðurkenni að hafa verið i
„Nasjonal Samling" og hafa hvatt
norska æskumenn til að fara til
'Finnlands,“ svarai' Stang.
„Já, en viðurkennið þér, að þér
verðskuldið hegningu fyrir það?“
„Já," muldrar Stang niður í
bringu sér.
„Ber að skilja þetta svar svo, að
þér hafið vitað þá að þér voruð að
fremja hegningarvert athæfi?" spyr
dómsforseti.
„Nei., alls ekki. F.g hefi sannfærst
um það síðan,"
„Þá viðurkennið þér yður ekki
hegningarverðan."
Sakirnar, sem Irgens var borinn,
voru allar á annan veg. Hann var
aðeins ákærður þátttöku í NS og
fyrir að hafa látið tilnefna sig sem
„kommisarisk stadsrád" og síðan
sem „ráðherra." Sem slíkur var
hann samábyrgur um aðgerðir
stjórnarinnar.
Aðspurður, hvort hann viður-
kendi sig hegningarverðan, .svaraði
hann ákveðið, án þess að blikna:
„Nei, alls ekki.“
Hagelin, binn mesti glæpamaður
af ráðherrum Quislings, er nú hefir
verið dæmdur til dauða, svaraði:
„Eg er saklaus.“
Þýskur Gestapomaður, sannur að
því að hafa misþyrmt yfir 20 Norð-
mönnum og drepið suma, svaraði:
„Eg viðurkenni mig hegningar-
verðan fyrir sumt.“
Hinn svonefndi „Marokko-Jen-
sen,“ sem hafði skotið og pínt
nokkra tugi Dana af einskærri
morðfýsn og kvalaþorsta, gaf þetta
svar:
„Eg er gjörsamlega saklaus. Eg
hefi alltaf breytt eftir bestu sann-
vizku.
„Ganz unschuldig! Ganz un-
schuldig!“ lirópa stríðsglæpamenn-
irnir í Núrnberg Belsen, Dachau,
Sachenhausen, Nauengamme.
Þetta er athyglisverð og jafnframt
voveifleg staðreynd. Allir reyna
þessir menn, sem eru sekir um
stærri glæpi en orð fá lýst, að berja
það fram, að þeir séu saklausir. Og
því ber ekki að leyna, að afsakanir
þeirra eru teknar til.greina um of.
Það nægir að vitna til þess, að stór-
glæpamaðurinn, Stang, er látinn
sleppa við dauðarefsingu, að því er
virðist, eingöngu vegna þess, að
hann hefir ekki, svo vitað sé. drepið
mann með eigin hendi, en hin veg-
ar sannur að því að eiga óbeina sök
jafnvel á hundruðum mannslífa.
Raunar mun ekkert geta forðað
hinum mestu stríðsglæpamönnum
frá því að gjalda fyrir glæpina með
lífi sínu. En þúsundir föðurlands-
svikara, nazista og samstarfsmanna
þeirra, ganga ennþá lausir. Aðrar
þúsundir hýrast ennþá innan fang-
elsismúranna, en munu sleppa það-
an út eftir nokkxa mánuði eða
nokkur ár. Því fer fjarri, að tekist
hafi að uppræta íiið nazistiska
eðli þeirra. Hérna niðri í Kaup-
mannahöfn halda þeir nazistafundi
í fangelsisgörðunum og syngja naz-
istasöngva. Þeir trúa því, að þeir
eigi blómaskeið sitt enn þá ólifað.
„Þegar við slepprum út, þá....“
Þannig hljóða ógnanir þeirra. í
Noregi sitja þeir um dómarana,
sem fjalla um landráðamálin.
Hérna á dögunum var tvívegis gerð
tilraun að kveikja í spjaldskrá yfir
(Framhald á 8. síðu).