Verkamaðurinn - 11.10.1963, Blaðsíða 2

r
Alyktun AN um otvinnumál
á sambandssvœðinu
Happdrcetti
Ríkissjóðs
Tímabilið frá því að síðasta þing A. N. var haldið (vorið
1961), hefur markast af nær því algerri kyrrstöðu á flestum
sviðum atvinnulífsins á Norðurlandi. Engin meiriháttar at-
vinnu- eða framleiðslustöð hefur verið í byggingu. I stað
nokkurra nýrra fiskiskipa, sem keypt hafa verið, hafa jafn-
mörg skip verið seld burtu eða farið forgörðum. Togaraút-
gerðin hefur dregizt saman. Rafvirkjunarframkvæmdir hafa
engar verið og eru þó allar raforkustöðvar á Norðurlandi þeg-
ar fullnýttar og vexti iðnaðarins því þröngur stakkur skorinn,
hvað raforku snertir. Bygging íbúðarhúsnæðis hefur á þessu
tímabili verið til muna minni en árin á undan.
I flestum byggðum við sjávarsíðuna á Norðurlandi er
grundvöllur atvinnulífsins mjög ótraustur. Um áratugi hafði
uppbygging atvinnustarfseminnar beinst aðallega að því
verkefni að veita sumarsíldveiðum vélbátaútvegsins sem bezta
þjónustu um móttöku og vinnslu síldaraflans. Með þessari
þróun beið vélbátaútvegurinn lægri hlut og lagðist að mestu
niður á mörgum stöðum. Enda þótt sumarsíldveiðin hafi
glæðst verulega með nýrri tækni síðustu ára, hefur veiðin
brugðizt að mestu við Norðurland og færst að austurlandinu.
Verkafólkið ög vinnslustöðvarnar á Norðurlandi hafa beðið
verkefnalítil mestan hluta sumars á sama tíma og milljóna
verðmæti af síldarafla hafa spillzt á Austurlandi, vegna þess
að síldarmóttökustöðvarnar þar hafa verið langtum of hlaðn-
ar. Fullur helmingur síldarvinnslustöðva landsins, bæði fyrir
bræðslu og söltun, er á Norðurlandi, en aðalveiðisvæðin fær-
ast til, jafnvel frá ári til árs. Verður þá ærið kostnaðarsamt
að byggja nægilega afkastamiklar vinnslustöðvar í nálægð
við þá staði, sem veiðin er hverju sinni. Á það verður því að
leggja ríka áherzlu, að sá vísir til flutninga síldar frá aðal-
veiðisvæðunum til vinnslustöðvanna sem komnar eru, verði
aukinn og vel skipulagður undir einni stjórn og að veiði-
skipin fái sama verð fyirr afla sinn, hvort sem þau leggja
hann upp í vinnslustöð eða flutningaskip.
Fiskveiðarnar og starfsemi frystihúsanna norðanlands hafa
dregizt saman á 2—3 síðustu árum. Flest hinna stærri tog-
skipa hafa hætt togveiðum við Norðurland, en stunda síld-
veiðar við Suðurland yfir haust- og vetrarmánuðina og tog-
araútgerðin hefur dregið stórlega úr heimalöndunum, en
aukið sölu á vetrarafla óunnum erlendis. Útgerð lítilla vél-
báta- — aðallega á vegum sjómanna — hefur aukizt nokkuð,
og leggur smábátaútvegurinn til meginhluta hráefnisins, sem
frystihúsin byggja starfsemi sína á. Flestir vélbátanna, sem
róðra stunda við Norðurland, eru of litlir og ótraustir til
vetrarsjósóknar. Með því að auka og efla vélbátaútveginn
með nýjum og vel búnum bátum, sem duga til vetrarsjó-
sóknar, gæti starfsemi frystihúsanna — sem víða eru aðal-
vinnustöð verkafólks hvers staðar — aukizt og orðið sam-
felldari en nú er. Þingið leggur sérstaka áherzlu á, að aukin
verði fyrirgreiðsla þess opinbera og lánastarfsemi við ný-
smíði hæfilega stórra og velbúinna vélbáta til útgerðar á
Norðurlandi.
Þingið telur, að atvinnustarfsemi við sjávarsíðuna á Norð-
urlandi sé á ótraustari grunni byggð en í öðrum landshlutum,
og veiti verkalýðnum ekki þann lágmarksrétt, sem nútíminn
krefst: að hver maður, sem unnið getur, eigi þess kost að
hafa næga og nokkurn veginn samfellda atvinnu. Þingið leyfir
sér því að bera fram eftirfarandi tillögur um aðgerðir til efl-
ingar atvinnu almennings á Norðurlandi og skorar á stjórnar-
völd landsins og einstakra byggðarlaga að vinna að því, að
þær verði framkvæmdar á næstu 2—3 árum.
1) Tryggt verði með framkvæmdum í raforkumálum, að
ávallt verði fyrir hendi næg raforka til þess að fullnægja
nauðsynlegum vexti iðnaðarins á Norðurlandi og aukinni
heimilisnotkun. Sérstök áherzla verði lögð á samtengingu
rafveitna á Norðurlandi og rafvæðingu Norður-Þingeyjar-
sýslu.
2) Auknar verði til mikilla muna framkvæmdir við byggingu
hafna á Norðurlandi, svo að hafnirnar verði sem allra
fyrst sæmilega öruggar fyrir skip og báta og fullnægi þörf-
um hvers byggðarlags hvað snertir sjávarútveg og vöru-
afgreiðslu.
3) Veitt verði sérstök fyrirgreiðsla þess opinbera og aukin
lán úr Framkvæmda- og atvinnuaukningarsjóði til bygg-
ingar nýrra vélbáta til sjósóknar norðanlands. Verði stærð
og gerð nýrra báta miðuð við aðstæður hvers staðar,
hvað snertir hafnir og önnur skilyrði til útgerðar.
4) Gerðar verði ráðstafanir til að koma á í allstórum stíl,
flutningum á síld frá fjarlægum síldveiðisvæðum til
vinnslustöðvanna á Norðurlandi á þeim tímum, sem síld
veiðist ekki við Norðurland, en mikil veiði er annars
staðar við landið, svo sem við Austurland eða Suðurland.
Verði slíkir flutningar undir einni sameiginlegri stjórn.
Til þess að leysa þetta til frambúðar, verði unnið að því
að koma á fót skipafélagi með þátttöku allra síldarverk-
smiðjanna á Norðurlandi og jafnframt með hlutdeild
bæjar- og sveitarfélaga þeirra, sem mikilla hagsmuna eiga
að gæta í þessu sambandi. Verði m. a. haft í huga að
skipin henti vel og séu vel búin til síldarflutninga og geti
auk þess tekið upp flutninga á vöru að og frá landinu.
5) Unnið verði kappsamiega að söiu niðurlagðrar síldar og
að öðru leyti stefnt að því, að hægt verði að taka upp
niðurlagningu Norðurlandssíldar til sölu erlendis.
6) Þingið telur að efla beri stórlega iðnað á sem flestum
stöðum á Norðurlandi, enda hafa norðlenzkar iðnaðar-
vörur hlotið viðurkenningu um gæði og vandaðan frá-
gang, og standast þær í flestum greinum samanburð við
erlendar iðnaðarvörur, en meiri fjölbreytni í iðnaðar-
framleiðslunni er brýn þörf og iðnaðurinn þarf að geta
tileinkað sér þær nýjungar, sem nú þekkjast beztar er-
lendis og notið sérfræðilegrar þekkingar á sem flestum
sviðum. Iðnaðurinn er orðinn stór atvinnugrein, sérstak-
lega á Akureyri, og hafa þar um 800 til 1000 fjölskyldur
sínar árvissu atvinnutekjur. Ber því að stuðla að vel-
gengni iðnaðarins með útvegun á hagkvæmum lánum með
sanngjörnum vaxtakjörum og með lækkun tolla á erlendu
hráefni. Þá ber einnig að vinna að því, þar sem fram-
leiðsluvörur standast samanburð um verð og gæði við
erlendar vörur, þá sé þeim tryggður að mestu sölumark-
aður í landinu.
7) Hafizt verði handa um að koma upp hitaveitu í þeim bæj-
um og þorpum þar sem skilyrði reynast vera fyrir hendi
til hitaveitureksturs.
Verðmerhingnr
Fyrra laugardag birtist svohljóðandi leiðari í Alþýðu-
blaðinu undir yfirskriftinni: Verðmerkingar.
„Miklar verðhækkanir ganga yfir þjóðina. Á slíkum tímum
hafa flestir, sem selja vörur eða þjónustu, tilhneigingu til að
vernda sig og fyrirtæki sín, með því að hækka verð eins og
þeir geta. Hins vegar er brýnt hagsmunamál almennings, hinna
fjölmennu neytenda, að hækkanir verði eins litlar og framast
er unnt. Þess vegna mun fólk nú athuga verð betur en áður,
bera saman, og reyna að fá eins mikið fyrir peninga sína og
unnt er. — Verzlanir eru skyldar til að verðmerkja alla hluti í
sýningargluggum. Hafa margar fylgt þeirri reglu með ágætum
og þannig aukið þjónustu sína við almenning. Aðrar verzlanir
hafa brugðizt þessu hlutverki, og er ástæða til að hvetja nú til
þess, að bætt verði úr og teknar upp nákvæmar verðmerkingar
alls staðar.“
Verkamaðurinn tekur undir þessi orð Alþýðublaðsins.
Verðmerkingar eru fólki til mikilla þæginda og alveg ástæðu-
laust, að verzlanir svíkist undan þeirri skyldu, sem á þær hefur
verið lögð um slíkar merkingar.
Þeir sem muna allt aftur til 1948, ættu
að rifja upp þann atburð, að Ríkissjóður
Islands var í fjárþröng, aldrei þessu vant.
Þá voru boðin út happdrættisskuldabréf
merkt A. Margir keyptu þessi bréf, þó
vextir væru happdrætti og sá, sem engan
vinning fengi, ætti sinn hlut vaxtalausan
hjá ríkissjóði. Þetta voru 15 ára bréf, svo
nokkru munaði um vexti, ekki sízt þar sem
þeir hafa fremur sótt upp en niður með ár-
unum. Arlega var dregið og nokkrir kunna
að hafa fengið vinning, sem svaraði rúm-
lega til vaxta, en margir hafa kvartað und-
an lélegri upplýsingaþjónustu viðvíkjandi
þessum happadráttum, þó blöð hafi skýrt
frá a.m.k. hæstu vinningum og skýrslur
legið frammi hjá Ríkisféhirði og fógeta-
embættum.
Skýrslan yfir ósótta happdrættisvinn-
inga er líka orðin stór, stafar það hvort-
tveggja af ónógri auglýsingu um vinninga
og hinu, að fjöldi manna er löngu búinn
að týna sínum skuldabréfum (happdrættis-
miðunum).
Tjón einstaklinganna verður vitanlega
gróði Ríkissjóðs, því það mun hvergi skráð,
hvaða númer hver og einn keypti. Ríkið
tapar því ekki á þessum einkennilegu við-
skiptum við borgarana, eða hvers virði er
nú sá hundraðkall, sem við léðum Ríkis-
sjóði 1948?
Tilefni þessara hugleiðinga nú, er smá
tilkynning frá fjármálaráðuneytinu 10.
september 1963, á baksíðu Fögbirtinga-
blaðsins 14. sama mánaðar. Þar sem þessi
litla tilkynning varðar alla, sem keyptu A
bréfin 1948, og ég hef hvergi séð efni henn-
ar annars staðar birt, þá vil ég leyfa mér
að birta hana orðrétta. þnð sjá svo fáir
Fögbirting þennan. Auglýsingar virðast nú
of dýrar fyrir hinn happadrjúga lántak-
anda, Ríkissjóð, eða því auglýsir hann ekki
eftirfarandi á venjulegan hátt? En lesend-
ur taki eftir, að lánið er fallið í gjalddaga.
Tilkynningin er þannig:
„Skuldabréf A í Happdrættisláni ríkis-
sjóðs 1948 verða innleyst frá og með 15.
september 1963 gegn framvísun skuldabréf-
anna. Verði skuldabréfi ekki framvísað
innan 10 ára frá gjalddaga, er það ógilt.
Athygli skal vakin á því, að vinningar
fyrnast á 15. árum frá útdrætti. Fjármála-
ráðuneytið, 10. september 1963.“
Svo mörg eru þau orð, og hefðu mátt
birtast víðar. Ekki er hér tekið fram hvar
menn eiga að framvísa skuldabréfunum, en
ég reikna með Fandsbanka. Skrá um ósótta
vinninga mun liggja frammi hjá bæjar-
fógetum.
(Ég skrifa Ríkissjóður með stórum staf
í virðingarskyni).
K.
2) Verkamaðurinn
Föstudagur 11. október 1963