Verkamaðurinn - 07.02.1964, Blaðsíða 4

Hannibal Yaldimar§§on
Þjóðfélagstannpína
og lækningavonir
Þjóðarleiðtogar og landsfeður
hafa látið lj ós sitt skína um þessi
áramót, eins og oftast áður. Þeir
hafa birt langar áramótahug-
leiðingar, og kennir þar að
sjálfsögðu margra grasa.
Meðal þeirra, sem birt hafa
íslenzku þjóðinni nýársboðskap,
eru báðir formenn stjórnarflokk-
anna, Bjarni Benediktsson for-
sætisráðherra og Emil Jónsson
ráðherra sjávarútvegsmála.
Ég vil fyrst víkja að nokkrum
atriðum í boðskap forsætisráð-
herrans:
„Af innanlandsmálum vefjast
efnahagsmálin enn mest fyrir
mönnum,“ segir forsætisráð-
herrann. En um þetta telur hann
ástæðulaust að hnjóta, því að
svo hafi þetta verið, síðan ráð-
herrann fór fyrst að hafa afskipti
af stjórnmálum. — Sem sagt
landlæg plága!
Kveðst ráðherrann mjög vera
sammála einum kunnasta hag-
fræðingi þessarar aldar, John
Maynard Kaynes, en hann hafi
sagt:
„Látum okkur ekki ofmeta
þýðingu efnahagsvandans, né
vegna œtlaðrar nauðsynjar hans
fórna öðrum efnum, sem hafa
varanlegra gildi. (svo)! — Ur-
lausn hans ætti með sama hætti
og tannlækningar að vera í
höndum sérfræðinga.“
Samkvæmt þessari kenningu
skilst manni, að ríkisstjómin
eigi ekki að vera að brjóta heil-
ann um efnahagsvandamálin né
„gildi þeirra“, heldur láta hag-
fræðingana um það, því að slíkir
sérfræðingar kunni einir skil á
öllu þvílíku. — Þarf því enginn
að efast um, að gagnvart þeim
vanda fær sérfræði þeirra Jónas-
ar Haralz, Jóhannesar Nordahl
og Gylfa Gíslasonar að njóta sín
enn um sinn, svo sem hingað til.
Þarf þá ekki frekar að hafa
áhyggjur af þeirri „þjóðfélags-
tannpínu!!“ enda varpar sjálfur
forsætisráðherrann öllum slíkum
áhyggjum snarlega á bak við
sig.
Einn kaflinn í áramótaboð-
skap forsætisráðherrans heitir:
„Virðum staðreyndir efnahags-
lífsins.“
Síðan staðhæfir ráðherrann,
að okkur íslendingum mundi um
langt skeið tvímælalaust hafa
vegnað mun betur, ef við hefð-
um áttað okkur á „nokkrum
helztu staðreyndum efnahags-
lífsins og virt lögrnál þess.“
Hvað er að heyra þetta? Hef-
ur viðreisnarstjórnin ekki borið
skyn á staðreyndir efnahagslífs-
ins? Hefur hún og „tannlæknar“
hennar ekki virt lögmál þess?
Þá er ekki von að vel hafi
farið. En sú var þó kenningin í
bókinni „Viðreisn“, að fundið
hafði verið upp nálega sjálfvirkt
efnahagskerfi, sem starfa mundi
sem óbrigðult náttúrulögmál.
Ef til vill hefur hér farið sem
oftar, að sitt er hvað „praxís
og teoría“.
En vissulega er það þörf á-
minning, að biðja menn að
virða lögmál efnahagslífsins og
elta engin mýrarljós í þeim efn-
um.
„Athugum þátt félagssamtak-
anna“, segir forsætisráðherr-
ann þessu næst.
Síðan viðurkennir hann, að
ýmislegt, sem hér á landi hafi
verið bezt gert, mundi enn óunn-
ið, ef samtakamættinum hefði
ekki verið beitt. En síðan er vik-
ið að annmörkum félagssamtaka
og spurt: „En hefur honum ætíð
verið beitt í rétta átt? Eða hafa
í skjóli hans orðið átök og deil-
ur, sem engum koma að gagni?
Og þó að spurningunum sé
ekki svarað, dylst engum, að
ráðherrann telur, að samtaka-
mættinum hafi oftlega verið
ranglega beitt eða misbeitt, og
þau vinnubrögð leitt til gagns-
lausra átaka.
Ekki eru verkalýðssamtök
beint nefnd í þessari andrá, en
hafi einhver verið í vafa um, að
við þau væri átt, skýrist málið
óðar fyrir lesandanum, því að
næsta málsgrein í áramótaboð-
skapnum er á þessa leið:
„Auðvitað verða launþegar
að hafa sín samtök og gæta þess,
að ekki sé á rétt þeirra gengið.
En ....“
Og hvað er það þá annað,
sem verkalýðssamtökin hafa
gert með baráttu sinni og starfi,
en að gæta þess, að ekki sé á rétt
þeirra eða umbjóðenda þeirra
gengið. Um það, og það eitt,
hefur allt þeirra starf snúizt.
Lítum á tímabilið síðan 1959
og rekjum þróun þessara mála
síðan stig af stigi.
Það tímabil hefst með því, að
stjóm Alþýðuflokksins lœkkar
allt kaup með lögum. Yfirlýst
var, að þetta væri gert til að
stöðva verðbólgu og dýrtíð. Svo
mikið lagði verkalýðshreyfingin
upp úr því, að þetta mastti tak-
ast, að hún þoldi bæði hina lög-
bundnu kauplækkun og kaup-
rýrnun af völdum hækkandi
verðlags allt það ár, án þess að
knýja fram kauphækkun.
Þegar árið 1959 hafði kvatt,
kom ný ríkisstjórn — ríkisstjórn
Sj álfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins undir forsæti Olafs
Thors. Eitt hennar fyrsta verk
var að gefa ófagra lýsingu á
ástandi efnahagsmálanna. Verð-
bólga og dýrtíð, hafði síður en
svo stöðvazt. Nú væri engin leið
fær, nema stórfelld gengislækk-
un. Henni var skellt á í marz
1960, og ný dýrtíðaralda flæddi
yfir landið. Þá fyrst þraut. þolin-
mæði verkalýðshreyfingarinnar.
Kauphækkun var loks knúin
fram. Ný gengislækkun með
nýrri verðhækkunarskriðu var
svarið. Er nú öllum ljóst, að
þetta var hefndarráðstöfun
reiðra valdhafa. — Allir vita nú
og viðurkenna, að engin efna-
hagsleg rök voru fyrir þessu
gengisfalli. Hefur af því leitt
fleira illt, en af flestum öðrum
stj órnarathöfnum.
Dýrtíðaraukningin, sern af
seinni gengisfellingunni leiddi,
var óbætt fram til vorsins 1962.
Þá knúðu verkalýðsfélögin íram
nokkra kauphækkun, en svo hóf-
leg var hún, að þá var kaup-
máttur tímakaupsins aðeins 90
móti 109 í ársbyrjun 1959
í ársbyrjun 1963 viðurkenndu
allir, að kaup verkamanna væri
svo lágt orðið, að það yrði að
hækka. Varð þá allsheriarsain-
komulag um að hækka verka-
mannakaup um 5% án nýrrar
samningagerðar.
Enn óx dýrtíðin hraðfara
fyrri hluta árs 1963. Hugðust þá
verkalýðsfélögin rétta hlut sinn
í júní síðast liðnum. En þá var
fallizt á 71/2% kauphækkun til
bráðabirgða, og frekari aðgerð-
um frestað til 15. október.
Yfir sumarið var dýrtíðar-
ófreskjunni hleypt lausbeizlaðri
á landslýðinn. Vísitalan hækkaði
um 16 stig, eða því sem næst
12%, og gerðu samningarnir í
desember lítið betur en að vinna
upp það, sem úrskeiðis hafði
gengið í verðlagsmálum, frá því
upp var staðið frá hráðabirgða-
samkomulaginu s.l. vor.
Þetta, sem nú hefur verið rakið,
sýnir svo Ijósiega sem verða mó, að
það er alrangt, sem sífellt er hamrað
á í mólgögnum stjórnarinnar, uð
kauphækkanirnar séu orsök, en dýr-
tíðarvöxturinn afleiðing. Hér eru
höfð alger hausavixl á hlutunum.
Dýrtíðin hefur ætt á undan. —
Kaupbreytingar komið löngu á
eftir og aldrei meiri en svo, að þær
bættu aðeins nokkru þó verðlags-
hækkun, sem orðin var.
Fróðlegt væri að heyra, hvaða
aðgerðir verkalýðshreyfingin
hefði getað látið undir höfuð
leggjast á nefndu tímabili, ef
hún átti að gegna því hlutverki
að gœta hagsmuna félagsmanna
sinna.
Það er rangt, að ásaka verka-
lýðshreyfinguna fyrir það, að
deilur um launamál eru hér tíð-
ar. Það er sem sé rétt, sem sagt
hefur verið: Verkföllin eru ein-
kenni sjúkra þjóðfélagshátta.
Hin nýafstöðnu átök í desember
voru t. d. bein afleiðing þess, að
ríkisstj órnin hugðist lögbinda
óbreytt kaup hinna lægst laun-
uðu, eftir stórkostlegar verð-
hækkanir, svo og launabyltingu
opinberra starfsmanna.
Gegn slíku þj óðfélagsranglæti
reis almenningsálitið einhuga.
Það er því hárrétt ályktun
hjá forsætisráðherra, enda studd
af nýfenginni, dýrkeyptri
reynslu, er hann í áramótaboð-
skap sínum gerir þessa játningu:
„Löggjafarvaldið megnar ekki
óstutt af heilbrigðu almennings-
áliti að ráða við vandann.“
Um tvennt annað í áramóta-
boðskap forsætisráðherra, er ég
honum fyllilega sammála:
1. Það mundi verða launastétt-
unum, atvinnuvegunum og
þjóðinni allri til blessunar,
ef tekizt gæti með samstarfi
allra aðila að koma á jafn-
vægi og stöðugleik öruggs
verðgildis og fasts verðlags.
2. í því er tvímælalaust ein
mesta kjarabót, sem unnt
væri að veita verkafólki, ef
takast mætti að stytta vinnu-
tíma hér á landi með óskert-
um tekjum niður í það, sem
með nágrannaþjóðum okkar
tíðkast.
Hið fyrrnefnda atriði verður
vissulega ekki framkvæmt, nema
horfið verði frá gengislækkunar-
og verðþenslupólitík núverandi
stj órnar.
Og um vinnutímann er það að
segja, að í því efni hefur oss
borið svo langt af leið, að lítt
hugsanlegt er, að full leiðrétting
fáist, nema í áföngum á nokkrum
árum. En samt sem áður er hér
um svo mikilsvert mál að ræða,
að um ekkert er verkalýðshreyf-
ingin fúsari til samstarfs við
ríkisvald og atvinnurekendur, ef
leiða mætti til fullrar lausnar.
Skal vissulega á það reynt,
hvort menn vilja aðeins halda
áfram að skeggrœða um þetta
mál, eða gera raunhæfar ráð-
stafanir til að hrinda því í fram-
kvæmd.“
Að lokum skal aðeins vikið
4) Verkamaðurinn
Föstudagur 7. febrúar 1964