Vínland - 01.02.1905, Síða 2

Astand Rússa
Og
F ramtíðarhorfur.
Eftir Andrew D. White.
Atburði þá er auðvelt að rekja, sem voru fyr-
boðar þeirra tíðiada, er nú hafa gerstá Kússlandi.
Árið 1855 kom til ríkis Alezander II. Ilonum var
þá í fersku minni hversu einræði Rússa var hnekt
í Krímstríðinu. Hann var í föðurætt kominn af J
binu volduga Rómanoff-kyni, en var lingerðari J
maður og góðhjartaðri en faðir hans. Hann var
-Svo frjálslyndur að urn hann má segja með rúttu, J
að hann hafl gert ailar fær umbæturá stjórnarfari
Rússa, er lionum var mögulegt að veita. En hann
áttisífelt við öfluga óvini að berjast; annars vegar
voru Ó3veigjanlegir íhaldsmenn, sem engu vildu
breyta, en hins vegar voru óviðráðanlegir bylt-
ingamenn, sem öllu vildu umturna, og sú barátta
varð honum svo erflð að hann var bæði andlega.og
-líkamlega að protum kominn löngu áður en
sprengikúla gjöreyðandans varð honum að bana,
árið 1881.
Þá tók við ríkisstjórn sonur hans Alexander
III. Hann var mikiil maður vexti og ramur að
afli eins og forfeður hans, og einrænn harðstjóri
eins og peir höfðu flestir verið. Þegar faðir hans
var myrtur náðu einveldis-sinnar honum alveg á
sitt vald,og notuðu súr það óhappaverk til þees að
rótfesta þá skoðun hjá syninum að stjórnfrelsi
gæti ekki haft aðrar afleiðingar en þær, að æsa
menn til landráða og morða. Hann rak frá sér
alla frjálslynda framfara menn, er verið höt'ðu
lengi í ráðaneyti föður hans, meðal þeirra var
Loris Melikoíf frægastur, en að æðsta ráðgjafa
sínum gerði hann Pobedonostzeíf, háskólakennara
frá Moscow, lærðan mann og djúpvitran, föður-
lands vin mikinn en ófrjálslyndau svo úr hófl
keyrði. Nú á tímum er varla uppi nokkur valds-
maður, sem heflr þrengri afturhaldsskoðanir á
stjórnmálum en hann, og hanu hefir bæði vit og
siðferðisþrek til að framfylgja skoðunum sínum,
Það er sannfæring lians að einveldið á Rússlandi
sé ráðstöfun forsjónarinnar. í hansaugum er það
Iiin dýrlegasta kenning að Kússland sé hið eina
ríki í heimi, sem hafl varðveitt „guðdómleg rétt-
indi konungdómsins“— þá hugmynd, að einvaldur
stjórnari hafi vald sitt beinlínis frá drotni og eigi
engum að standa reikning gerða sinna nema guði
einum. Hann trúir því, að allar ífðrar þjóðir, sem
þingræði hafa, hafi afneitað þessum „guðdómlegu
stjórnarréttiudum“ ogséu því bláttáfram glötunar-
börn. Hann hyggur að einveldið sé ráðstöfun
guðs, er hafi þann tilgang að gera Rússaveldi hið
voldugasta ríki í heimi, og kirkjan sé „aðal-máttar
stoð ríkisins“, eins og hann oft komst að orði í
viðurvist þess er þetta ritar. Maður þessi er ekki
barðbrjósta í raun og veru, en af því hann heflr
þessa trú, horfir hann ekki í að ofsækja, féfletta,
handtaka og jafnvel drepa kaþól§ka menn, Pró-
testanta, Gyðinga, Armeninga, Múhameds menn
og skurðsgoðadýrkendur, eða hvern þann mann,
er á einhvern hátt er hættulegur fyrir yfirráð og
framfarir kirkjunnar. Hann breytti auðsjáanlega
eftir beztu sannfæringu; sálarþrek hans var svo
mikið að hann réði næstum einn öllu, og það var
mest af hans völdum, að alt það böl, sem búið
heflr um sig síðan Nikulás I. köm til ríkis, leiddi
tll þeirra vandræða, sem nú eru komin i ljós.
Alexander III. var lærisveinn þessa manns, og
þess vegna varð hann einbeittur, einarður og
hreinskilinn hrokagikkur. Pobedonostzeff hafði
ekki látið sér nægja að kenna honum liversdags-
legar siðferðisreglur, heldur kom hann inn lijá
keisaranum hreinni og stefnufastari skoðunum á
góðu siðferði en nokkur annar Rússakeisari hafði
áður þekt. En hann lagaði hugarfar hins unga
keisara eftir sinni eigin mynd, kendi honum að
trúa þvi i blindai að einveldið væri ómentanleg
blessun, er Rússum væri veitt. af guðs náð.
Þegar Alexander var útlærður tír þessum
skóla bar liann vaatraust til alls, sem var utan
landamæra Rússaveldis, og hafði óbeit á því.
Hans pólitÍ3ku skoðanir urðu æ fráhverfari þing-
bundinni konungsstjórn. í trúaratriðum lét hann
algerlega leiðast af þeirri frægu kenningu, að
rússneska kirkjan sé „aðal-máttarstoð ríkisins“,
og útbreiddi þá kenningu vægðarlaust, en tók ekk-
ert tillit til annara trúarbragða flokka. Það er eitt
enn, sem ekki má láta ósagt um hann. Með alla
sína ráðvendni, þröngsýni og einræni, var hann
hinn fyrsti Rússakeisari, siðan Pétur mikli féll
frá, sem fær var nm að halda spillingu valdstjórn-
arinnará Rússlandi veiulega í skefjum. Að þessu
leyti bætti hann stjórnarráðið i Pétursborg, tók
ráðvanda menn sér til aðstoðar, komst í veg fyrir
ótal mörg svikræði,og útrýmdi allskonar lirekkja-
brögðum, sem þar höfðu lengi við gengist.
Þegar Alexander III. hafði með góðri sam-
vizku unnið Rússlandi hið mesta ógagn, með því
að hindrá og ónýta þær réttarbætur, er faðir hans
hafði komið á stað, þá dó liann árið 1894, en við
ríki tók eftir hann sonur hans Nikulás II. Hann
var þá ungur að aldri, þýðiyndur maður og kurt-
eis; talaði ensku eins vel og Englendingur og
frösku engu síður en Frakki, en aðra kosti hafði
haun'enga,er keisara mega prýða. Hann var fyrst
og fremst að skapnaði ólíkur öllum forfeðrum
sínum, er ráðið hafa ríkjum síðan á dögum Péturs
mikla, að undanteknu vesalmenninu Páli keisara.
Hann er lítill vexti og grannvaxinn og óhöfðing-
legur í allri framkomu. Líklega hefir enginn mað-
ur tekið keisaranafn með meiri óbeit á öllum
stjórnarstörfum en hann liafði. Þeir, sem bezt
tækifæri hafa haft til að veita honum nákvæma
eftirtekt, eru á einu máli um það, að hann sé
áhugalaus, fáfróðurumríkismál, þekki menn lítið,
og skoðanir hans á mannfélaginu í heild sinni séu
einskisvirði, en á öllum stjórnarstörfum hafi hann
hina mestu ófceit, og vilji helzt engin mök eiga
við nokkurn lifandi mann, nema fjölskyldu sína
og fáeina vini, sem að siðferði og sálargáfum eru
ekkert afbragð.
Með því hann var þannjg gerður var auðvelt
fyrir gömlu afturhaldsklíkuna að hafa hann ásínu
valdi, og þar voru fremst í flokki Pobedonostzeff,
keisaraekkjan móðir lians, og ýmsir stórhertogar,
er næstir honum stóðu. Öll þau vandræði, er svo
mjög höfðu vaxið á stjórnarárum föður hansurðu
nú óviðráðanleg, Eystrasaltslöndin voru kúguð
til að taka rússneska þjóðsiði, Gyðingar voru of-
sóttir, Kínverjar voru myrtir við Amour-fljótið og
víðar, Finnland var svift öllum þjóðréttindum,
kirkjur voru rændar í Armeniu og Tyrkir drápu
Armeninga og rændu þar ogrupluðu eins og þeim
Ieizt--alt þetta komst nú fyrst í almætti sitt.
Viðvíkjandi Finnlandi skal þess getið, að peir
fjórir keisarar, sem ráðið höfðu ríkjum fyrir hans
dag síðan það land var gert að stórhertogadæmi,
höfðu allir lialdið þann eið, er þeir sórú er þeir
tóku við ríkisstjórn, en unglingurþessi lét að orð-
um ofsafullra og grimra ráðgjafa, svívirti skuld-
binding tignar sinuar og rauf eið sinn, og með því
athæfi kom hann því til leiðar að sú þjóð, sein
bezt var að sér ger og drottir.hollust af öllum
þjóðum í ríki hans, snérist nú gegn honum með
fuilum fjandskap og hugði mest á hefndir og
landráð. Það er eftirtekta vert tákn tímanna,að á
Fir.nlandi er fáni æsingamanna nú hvervetna á
lofti, þar sem aldrei bar áður neitt á anarkistum,
níhilistum eða sóslalistum.
Hið yfirstandandi stjórnarfar liefir rekið smiðs-
höggið á að gera úr einvaldsliugmyndindi skrípa-
mynd. Því sú hugmynd liggur til grundvallar
fyrir einveldi að sá, sem er einvaldur konungur
liafl þegið þá tign af guðlegri núð og sé gæddur
guðdómlegri speki, svo 1 ann einn geti hugsað
fyrir alla, sem búa í hinu mesta stórveldi á jarð-
ríki — hundrað og fjörutíu miljónir manna af ótal-
mörgum pjóðflokkum, er hver heflr sitt tungumál,
trúarbrögð, þjóðstofnanir og siði. Þessi kenning
er nú að engu orðin í augum allra heilskignra
manna. Síðustu tíu árin lieflr þetta ætlunarverk,
sem mundi hafa verið Cæsar eða Napoleon ærið
nóg viðfangs, hvílt á herðum unglings eins, sem
hefir minni dugnað og hæflleika til að bera, en al-
ment er heimtað af afgreiðslumanni í krain-
vörubúð.
Af því keisarinn er sjálfur ófær til ríkisstjórn-
ar, h eflr hann meðal annars reynt að koma því af
sjálfum sér á aðra að gegna ýmsum mikilvægum
stjórnarstöi'fum, sem þrék miklir einvaldsstjórn-
endur eins og Pétur mikli eða Katrín drotning, og
enda faðir hanB, liefðu ekki látið neinn draga úr
höndum sör. Þegar hann liafði gert Finnlendinga
sér fráhverfa sakir dáðlausrar framkomu í öllum
stjórnarstörfum, þá hafði hann ongan kjark til að
reyna sjálfur að ráða bót á því, en fól öll þjóðmál-
efni Finna á hendur Plehve innanríkisráðgjaí'a
sínum, og sendi til Finnlands Bobrikoff hers-
höfðinga hinn versta harðstjóra, og gaf honum þar
æðstu völd. Afleiðingarnar urðu þær að þessir
þjónar hans liátignar voru báðir myrtir, og vand-
ræðin uxu um allan helming. Austast í Asíu áttu
Rússar í deilum, sem urðu ísjárverðar, þá afsalaðl
keisarinn sér þeim hluta ríksins fyrir fult og alt
að lieita mátti, seldi hann Alexieff algerlega x
hendur, og gaf honum keisara vald yflr Austur-
Asíu að öllu leyti nema nafninu. Alexieff varð
þess brátt var að þó keisarinn sjálfur léti á sér
skilja að liann væri friðuum hlyntur,þá vildu þeir,
sem mestu réðu í Pétursborg—stórhertogarnir,
herforingjarnir og kyenþjóðin við hirðina — ekk-
ert annað en stríð. Þá sigaði Alexieff þjóðunum
saman. liússar fengu að berjast, og afleiðingarn-
eru öllum heimi kunnar.