Vínland - 01.02.1905, Blaðsíða 6

Gorky og Gopon.
I>oir menn, sem rnest létutil sín taka og
gerðust leiðtogar Ifðsins pegar verkfallið og
uppreistin hófst á Ríisslandi síðastl. janúar,
voru skáldið Maxim Gorky og prestur, sem
heitir George Gopon. Gorky er fyrir löngu
síðan orðinn heimsfræeur rithöfundur og er,
næst Tolstoi gamla, ,,hið mesta skáld“, sem
Rússar eiga nú álífi. Hartn heitir réttu nafni
Alexei Maximovitch Fyeslikoff on tók sér
sjáifur nafnið MaximGorkyer hann fór að
rita skáldsögur pær, erhann hefir orðið fræg-
ur fyrir.
Gorky er fæddur í Nijni Novgorod árið
1868. Faðir hans var húsííaenasmiður frá
Perm, bláfútækur, en fremur vel að sér oftir
pví sem um er að gera meðalalpyðu á Rúss-
landi. Sagt er að hann hafi kent syni sínum
að stafa og lesa á bænabók sinni, og pað var
öll sú fræðsla, er Gorky fékk í föðurhúsum
enda var liann á æskualdri erhann misti bæði
föður og móður; kom afi lians honum pá fyrir
hjá skósmið par í borginni og par var piltur-
inn nokkurn tíraa. En honum leiddist brátt
skósmíðið og hljóp úr vistinni; vann hann pá
um stund með málara, sem bjó til holgimynd-
ir; en ekki varð hann pó fullnuma í peirri
list. Hann f/sti að sjá m i-a af manniífinu og
heiminum, og gerðist pví vikadrenguráguíu-
bát á Volga-fljótinu. Pá var pað að einn af
matsveinum, er hann komst í kynni við á
bátnum, láuaði honum nokkrar bækur, erhann
liafði undir höndum; voru meðal peirra rit
eftir Gogol, Dumas eldri og Uspensky; hafði
Gorky aldrei fyr á æfi sinni komist yfir annað
eins bókasafn og petta, og er hann hafði les-
ið pessi rit, vaknaði hjá lionum brennandi
löntrun í meiri fróðleik. Þáfórhann til Kazan
ö.
pví par var háskóli, og ætlaði að par mundi
sér gefast kostur á að læra. t>á var hann
fimtán ár.i gamall. En er pangað kom varð
hann pess brátt vís, að peninga purfti til að
stunda par skólanám; fékk hann pá vinnu í
bakarabúð, en mánaðarkaup hans var að eins
hálfur annar dollar. Hað nægði varla til að
halda í honum lífinu, um skólanám var ekki að
tala. Út úr pessu basli varð pilturinn svo
örvinglaður að hann var kominn á fremsta
lilunn með að fyrirfara sér; en pá bauðst
honum vökumanns starf á járr.braut í Tsarit-
syn og pví tók liann fegins liendi, pví fyrir
pað gat hann að minsta kosti fengið nóg að
eta. Eftiivpað flæktist liann úr einum bæ í
annan og vann að ymsu, kyntist mörgum
hliðum mannlífsins og tók vel eftir öllu.
H inn vann í járnbrautarverksmiðju í Tifliser
hann ritaði fyrstu sögu sína, ,,Kavkas“, sem
kom út í blaði einu par í bænum. Eftir pað
skrifaði hann hverja smásöguna á fæturann-
ari, og pær vöktu svo eftirtekt manna að liann
varð brátt frægur um allt Rússland. Hann
var gagnkunnugur orðinn verkalyðnutn og
pekti vel pau kjör, er fátæklingareiga viðað
búa á Rússlandi, og í flestum sögum lians er
aðalefnið lýsing á peim oglífskjörum peirra.
I>að er eðlilegt að Gorky, sem pekti svo
vel fátækt ogófrelsi rússneskrar alpyðu, findi
til pess liver pörf henni væri á meira frelsi og
raentun, og pað kombráttí Ijós að hann vildi
gera sitt til að ráða bót á pví. Hann var
hvervetna vinsæll hjá verkamönnum og flutti
peiin bæði í ritum og ræðum ymsar hollar
kenningar um félagsskap og frelsi, og innan
skams gerðist hann einn holzti talsmaður
pingræðis á Rússlandi, og pví málefni og
öðrum réttarkröfumframfylgdi hann svodjarf-
lega, að mælt er að hann hafi sjö eða átta
sinnum verið settur í fangelsi fyrir lyðæsing-
ar. Hin slðustu árin hefir hann verið opin-
skár leiðtogi byltingarmanna, og væri pví að
líkindum fyrir löngu síðan útlægur orðinn og
kominn til Siberíu, ef stjórnin hefði porað að
fara með hann eins og hvern annan óbrotinn
borgara; en af pví hann er heimsfrægur mað-
urer ekki auðvolt að koma honum fyrir kattar-
nef að ást'æðulausu, og hanná því frægð sinni
að pakka að liann lieldur fjöri og frelsi áföð-
landi sínu, engu síður en Tolstoi, sem par cr
jafnsekur í augum stjórnarinnar.
Georgo Gopon, presturinn, sem var leið-
togi verkamanna pegar verkfallið hófst, var
áður ópektur annarstaðar en á Rússlandi, en
par hefirhann lengi veiið pólitískur leiðtogi
lfðsins. Hann er af lágum ættum eins og
Gorky. en 30 árum eldri (fæddur í Poltava
1839). Faðir hans var fátækur bóndi, og
drengurinn var ekki fyr kominn á legg en
liann var notaður til að gæta svína, og lielzt
var pá útlit fyrir að hann mundi alast upp við
skort ocr ilt viðurværi og ekkert annað læra
en einfalda erfiðisvinnu, eins og önnur fátæk
börn par í landi; en drengurinn póttisvofrá-
bærlega skyr og gáfaður að nokkrir efnaðir
náorannar tóku hann að sór og komu honum á
skóla. Hann Íiafði pegar á unga aldri mikinn
áhuga á pólitík og var ákafur frelsisvir.ur;
hann var snomma mælskur vel og álirifamik-
ill ræðumaður. Sósíalisti hefirhann verið alla
æfi, og jafnan hefir hann verið leiðtogi og
átrúnaðargoð verkamannahvar semhannhef-
ir dvalið til lonodar. Hegar hann var orðinn
prestur, kom J>að brátt í Ijós að hann fylgdi
ekki í öllu nákvæmlega afturhaldskenning-
um kirkju sinnar, og stjórnin vildi ]>ví ekki
veita honum fast embætti: en [>ó var lionum
leyft að [jjóna söfnuðura, er hann sjálfur
myndaði, og par prédikaði hann mest liinn
svonefnda ,,kristilega sósíalismus“, og varð
leiðtogi peirrar stefuu á Rússlandi.
IJann vnr leiotogi verkamanna í Pétuis-
borg [>egar peir hættu vinnu í síðastl. janú-
ar, og að lians ráðum var pað að peir fóru á
fund keisarans til að færa honum bænarslrjal-
ið sunnudaginn 22. jan. Gopon gekksjálfur
í broddi fylkingar með bænarskjalið í annari
hendi en krossinark i liinni, og stóð par með
upplyftum liöndum pegar varðlið keisarans
skaut á liinn vopnlausa vorkamanna Ifð, er
fylgdi honum. Sjálfur særðist liann ekki pví
hermennirnir hafa að likindum ekki viljað
skjóta á prestinn í helgiskrúða, en ekki reyndi
hann að flyja eða forða sér pó mannfallið
væri ógurlegt og alt umhverfis væri ógn og
dauði. — En eftir pað Ireystist liann pó ekki
til að lialda áfram lýðforustu, pví hann pótt-
ist eiga vísa fangelsisvist eða dauða ef her-
mennirnir eða lögregluliðið næði sér á sitt
vald. Hann flyði pví úr borginni og hefir
síðan farið huldu höfði,en verkamanna flokk-
urinn rtóð eftir ráðalaus, og má með róttu
segja að par var höfuðlaus her.
Ræktun Eyðilanda.
Hinn 17. júní 1902 afgreiddi öklunga-
deild sambandspingsins í Washington eitt
hið mikilsverðasta lagaboð, sem nokkru sinni
hefir sampykt verið af löggjafarvaldi pessa
lands. Eög pessi cru nefnd „The Reclama-
tion l.aw“, og irumvarp til peirra var samið
eftir áskorun til pingsins í fyrsta pingboðskap-
Roosevelts forseta. Samkvæmt lögum pess-
um er tíandaríkjastjórn faliðá hendur að gera
pær umbætur á öllum eyðimerkurlöndum í
vestur-ríkjunum, er gera parf til pess að pau
verði hæf til landbúnaðar og ræktunar, hvar
sem pess háttar umbótum verður við komið,
og ennfremur skal stjórnin ábyrgjast að peim
umbótum, er hún lætur gera sð viðhaldið um
aldur og æfi; en ekki má stjórnin leggja
aukaskatta á nokkurn mann til pessað standa
straum af kostnaðinum við verk petta. En
til pess að fá pann kostnað fcorgaðan, á að
selja landið jafnótt og pað er undirbúið til
ræktunar, og hver ekra er seld fyrir jafn liátt
verð og nemur peim kostnaði, er á hana fell-
ur pegar deilt er öllum kostnaði við ílóðgarða-
byggingar og vatnsveiturennur í hverju hér-
aði með ekrufjölda ]>ess lands, er af því fcefir
not; og pá ujiphæð eiga kaupendur að borga
á tíu árum, tíunda lilut af verði hverrar elcru
á ári. tíeim pcninguin, er stjómin fær fyrir
lönd pessi í einu héraði er vnrið til [;ess að
gera samskonar verk í pví næsta, cg svo koll
af kolli. Þessi jarðabóiasjóður stjórm rir.nar
er pegar orðinn afar mikill. Fyrsta áiið,sem
nokkuð var unnið að pessu,fékk st jórnin fjór-
ar miljónir dollara fyrir vatnsveituland, er
hún pá seldi,og 30, júní 1904hafði liún feng-
ið rúinl. ellefu rniljónir dollara, en nú or ætl-
að að upphæðin sé töluvert yfir íimtán mil-
jónir dollarn.
í landbúnaðar-löggjöf tíandamanna er
petta lagaboð talið eitt af prem hinum pyð-
ingar mestu. llin tvö eru hinn svonefndi
„Morrill Act“ eða skólalandslögin, er veittu
pjóðinni afar-mikið stjórnarland til pess að
stofnaog viðhalda alpyðuskólum, og Heimil-
isréttar lögin (Tho ITomestead Law), sem
gerðu pað rnest að verkum að lör.d voiu num-
in á fáum árum í öllum vestur-ríkjunum, par
sem byggilegt var.
Nú hefir stjórnin látið Ijúka við land-
mælingar fyiir vatnsveitingar á prettán eyði-