Vínland - 01.01.1906, Blaðsíða 6

g=--
Columbia.
Fyrir tvoiin úrum síðan var munnum tíð-
rætt um Columbiu ojr atburði p>á, er [>ar
gerðuðt um ]>að leyti, er Panama gerði upp-
reistina og sagði sig úr bandalaginu, en
Bandaríkjamonn fongu Panamaeiðið og Col-
umbia fékk ekki eitt cont fyrir en varð að
sitja eftir með sárt ennið, þvi nærri má gota
að Columbiumönnum hafi falliðþað pungtað
láta uppreistarmenn í Panama kalla eiðið sína
eign, selja pað þvi næsi fyrir stórfö og stinga
J>ví öllu í sinn vasa. En sjálf hafði Colum-
bia ámæli flestra manna fyrir giftuleysi pað,
að láta kaupsamninga við Bandaríkin um
Panamaeiðið ganga sér svo hraparlega úr
greipura.
Þegar alt uppreistarbrask Panamamanna
var um garð gongið og peir búnir að selja
Bandamönnum oiðið, pá snérust hugirmanna
almont hér í landi í pá átt að liugsa um hið
mikla verkefni, er nú lá fyrir [>jóðinni, pví nú
hafði hún skuldbundið sig til að gera skip-
gengan skurð gogn um Panamaeiðið og allir
vissu pað vel að pá var í mikið ráðist. —t>á
datt Columbía alt í oinu úr sögunni, enginn
hugsaði neitt ura hana framar, og hún hefir
síðan petta gerðist sjaldan heyrst nefnd á
nafn hör í landi. Áður bárust við og við
ymsar uppreistarsögur paðan, en nú hefir
ekkert á prí borið í tvö ár, og alt virðist par
svo kyrt sem í dauðra manna gröfum,
En reyndar lifir pó Columbia enn, og hún
lifir nyju og betra lífí en áður.
Þegar hún misti Panama bótalaust og
gat elikerc að gert annað en sitja hjá og horfa
á pær aðfarir, en allir sneru við henni bakinu
og hvervetna varð hún að pola háð og fyrir-
litning sakir glópsku sinnar og vanmáttar, pá
var sem hún vaknaði af svefni; pað var sá
spegill er syndi pjóðinni afdráttarlaust allar
syndir hennar og lesti; hún fann sárt til pess
að pað, sem hún nú varð að líða voru afleið-
ingar eigin misgjörða hennar, og svo vakn-
aði hún til meðvitundar um pá óspiltu krafta,
er hús nn átti geymda í tryggum hjörtum.
£>á strengdi hún pess lieit að byrja nfjan
lífsferil; hún var nú “hyggnari af skaða pó
fræðslan væri dýr.-’
Þjóðin sá nú að flokkadráttur sá og
sundrung, er jafnan hefir ríkt par i landi, var
hennar versta mein. Þar hafa stöðugt verið
tveir eða fleiri flokkar, sem barist hafa um
púlitíska bitlinga og um ekkert annað hugs-
að en skara sem bezt eld liver að sinni köku,
og pe’r fiokkar hafa starfað að stjórnmálum
að eins fyrir eigin hagsmuna sakir en virt að
vottugi velferö pjóðarinnar og föðurlandsins.
Þjóðin reis nú sem einn maður gegn pessum
ófögnuði og ásetti sér að velja pá menn til
pings, er væru verulegir pjóðfulltrúar en ekki
pólitískir sníkjugestir. En til forseta kusu
Colutsbiumenn pann leiðtoga, er peír gátu
bezt íreyst og alla æfi hafði pjóðhollur verið.
Það vnr general líafael Keye3, og peir eiga
nú pví láni að fagna, að hann hefir reynst
liinn nytasti maður síðan hann varð forseti og
stjórnarfar landsins er nú komið í svp gott
horf að undrum sætir, pegar pess er gætt
liversu par var úr vöndu að ráða fyrir tveim
árum síðan.
Fyrst og fremst purfti að koma skipu-
lagi á utanríkismál pjóðarinnar og í peim er-
indagerðum fór Reyesfyrst til Bandaríkjanna,
og pó honum yrði par ekkert ágengt að pví
leyti að fá skaðabætur fj'rir landmissi Colum-
biu, pá fékk hann pó pví áorkað með vitur-
legri framkomu í Washington, D. C., að stjórn
Bandaríkja ber miklu pyðari hug til Colum-
biu eftir en áður. Því næstfór hann að hitta
Castro forseta Yenezuelu, sem er nágranni
Columbiumanna að austan og flestum pykir
illur viðfangs pó fjær búi. Við Castro gat
liann gert viðunanlega samninga,en pað stóð
pjóð hans á miklu pví Columbia á enga leið
til sjávar að austan nema eftir stórám peim
(Orinoco og Zulia), er falla austur um Vene-
zuela, og Castro lætur taka toll af hverju
skipi sem pær leiðir sigla.
Þegar helztu utanríkismálum var hrund-
ið í lag tók Reyes fyrir alvöru til innanríkis-
málaana. Hann byrjaði þar starf sitt með
pví, að hjálpa þjóð sinni til að losa land-
stjórnina við alla pólitíska sundrung og út-
ry'ma flokkadrætti. Áður var pað siður í Col-
umbu að si flokkur, sem sat að völdum, í pað
og pað skifti, var einn um liituna og gætti
pess vandlega að láta sína menn eina njóta
allra embætta og hlunnindapeirra,erástjórn-
arvaldi voru, en forðaðist að láta nokkurn
mola falla af borðum slnum til utanfloksmanna.
Stjórnarbaráttan par í landi var pví ekkert
annað en rifrildi um embætti og brauð. Allir
voru í pað sólgnir, og allir æptu um pað há-
stöfum ,,að frelsa föðurlandið“. Reyes sá
pað glögglega að pessar frelsishetjur föður-
landsins voru helzt til margar, og lt-t pá taf-
arlaust fá pað að vita að framvegis yrði eng-
in fjár von I frelsisglamri peirra; en í ráða-
neyti sitt tók hann pá menn, er hann treysti
bezt fyrir reynslu sakirog hygginda,hverjum
flokki sem peir áður fylgd'i eða hvort peir
fylgdu nokkrum flokk eða engum. Þá fór að
draga niðri í peim frelsishetjunum, er hæzt
höfðu látið, og nú láta peir næstum aldrei til
sín heyra.
Það ræður að líkindum að par sem 6-
st jórn liggur I landi sé stjórnarskránni ‘aö
ymsu leyti ábótavant. Svo var pað einnig í
Columbiu. Fylki pau, er gengu I bandalag
pað er gekk undir nafni sambandsstjórnar,
voru reyndar hvert öðru óháð cftir sem áður.
Þau sendu fulltrúa sína pegar peim svosynd-
ist á málfundi, er nefndir voru pjóðping í
Bogota, vanalega eingöngu í peim erinda-
gerðum að skera úr deilumálum peim og
prætum, er stöðugt risu hvert á fætur öðru
milli fylkja pessara. Stjórnarskrá var samin,
en hún var svo úr garði gerð að sambands-
stjórnin fékk ekkert framkvæmdarvald að
heita mátti, pví hvergi mátti takmarka sjálf-
stjórnarréttindi einstakra fylkja, og til pess
að fá alsberjar ríkismáli framgengt purfti
meiri hluta af atkvæðum alira fylkjastjórna
að gefa til pess sampylcki sitt. Þegar general
Reyes kom til valda, í ágústmánuði 1904, lét
hann pegar kunngera pjóðinni að fyrsta skil-
yrði pess að nokkur bót yrði ráðin á högum
hennar væri það, að semja ny ja stjórnarskrá,
og peirn boðskap tók pjóðin tveim höndum.
Var pá stefnt til pjóðfundar í Bagota; par
mættu fulltrúar allra fylkjanna ogsömdu par
nyja stjórnarskrá síðastliðið vor. I peirri
stjórnarskrá er sambandspingi og forseta
pjóðarinnar veitt ótakmarkað vald í öllum
pjóðmálum. Á þeim fundi var einnig sam-
pykt að Reyes skyldi sitja í forsetasæti í tíu
ár, pó annars sé ákveðið að forseta skuli kjósa
til sex ára. Þykir pað viturlega ráðið, pví
pannig er loku fyrir pað skotið éð pólitísk
sundrung, sem samfara verður forsetakosn-
ingu, verði pví umbótastaríi til hindrunar, er
nú hvílir á horðum hinnar nyju stjórnar, og
pað gefur Reyes forsetatíma til að fullkomna
pau stjórnarstörf, er honum pykir mest um
vert, svo peim verði framvegis fullborgið.
Varaforsetar Columbiumanna höfðu oft-
ast reynst óparfir, poir höfðu aldrei neittann-
að haft að starfa en brugga launráð og sam-
særi gegn forseta og stjórn hans. Það em-
bætti var pví lagt niður og önnur fieiri, sem
olckert annaö höfðu sér til ágætis en pað að
ala ónytjunga á pjóðar kostnað.
Fylkjaskipun ríkisins var algerlega
breytt. Aður voru fylkin svo stór en járn-
brautir fáar og samgöngur allar svo erftðar,
að varla varð stjörn og lögum viðkomið nema
hér og hvar. Ríkið alt var áður að eins átta
fylki en nú var pví skift I fimtán fylki, og
fylkisstjóri er ekki kosin af alþyðu; forsoti
veitir pað embætti; pykirpað beturfara, sök-
um pess, að pólitiskar æsingar keyra jafnan
úr hófi við allar kosningar par syðra og pað
er talið pjóðinni fyrir beztu að purfa spm
sjaldnast á kosningum að halda.
Það tvent, sem Reyes forseti og stjórn
hans liafa mest unnið að, síðan pau komu til
valda, eru fjármál og samgöngumál pjóðar-
innar.
Fjárhagur Columbiu var bágborinn mjög
er Reyes tók við stjórnarstörfum. Ríkið var
löngu gjaldprota og safnaði skuldum ár frá
ári. Ekkert land í Suður-Ameríku mun vera
auðugra að dyrum málmum en Columbia.
Ogrynni af gulli og silfri er par fólgið í
jörðu, en pjóðin hafði engan dug til að ná
pví paðan. Hún lá stöðugt x styrjöjd ogill-
deilum, og komst pví brátt I peninga krögg-
ur, en hún nenti ekki að grafa eftir gulli og
hugði pví jafngott, en miklum mun fyrirhafn-
arminna, að láta stjórnina búa til bréfpeninga.
Svo fór stjórnin að pronta seðlana, og pað var
ekki nóg með pað, að [irentsmiðjur liennar
gerðu alt er pær gátu afkastað, prívat menn
víðsvegar um land fóru einnig að prenta