Vínland - 01.09.1906, Síða 4

52
VÍNLAND.
5 VÍNLAND 5
Mánaðarblað. Yerð $1.00 árg.
Utgefer\dur: Vínland Publishing Co.
B. B. Jónsson, Manager.
Ritstjóri: Th. Thordarson.
Entered at the post-office at Minneota,
Minn., as second-class matter.
Stefnur Stjórnmála Vorra.
Nú hefír lengi verið hljótt í fundarsbl-
um stjórnmálavitringanna. t>eirhinirsmærri
rífast auðvitað eins og vanalegt er um hreppa-
pólitík og snapir í heimahögum, en stjórn-
mál pjóðarinnar hafa að miklu leyti legið í
þagnargildi undanfarið ár; en p>ó er nú útlit
fyrir að pjóðmálaleiðtogar vorir séu búnir að
fá nóg af hvíldinni og pögninni, og peir eru
pegar farnir að hertjfgjast til næstu kosn-
ingabardaga pó enn séu tvö ár pangað til
pann atburð ber að höndum,
Helzta áhugamál pjóðarinnar er nú pað,
að fá reistar skorður við auðvaldi og einokun
einstakra manna og félaga, svo að öllum bjóð-
ist tækifæri til frjálsrar samkepni; hún
krefst pess að stjórn landsins sjái svo um, að
auðmenn fái ekki framvegis að njóta peirra
sérréttinda, er peir nú afla sér með auðvaldi
sínu, en öllum sé veitt jafnrétti í atvinnumál-
um; hún vill láta sporna við pví að auðmagn
landsins lendi í höndum fárra manna,en heimt-
ar af stjórninni að lagfæra svo skipulag pjóð-
félagsins, að jöfnuður verði á eignaráðum
manna, og auðurinn verði á alpjóðarvaldi en
ekki að eins fárra einstaklinga.
Þetta eru pær kröfur pjóðarinnar, er nú
mynda stefnu stjórnmálanna hér í landi; hún
ber ekkert annað raál eins ríkt fyrir brjósti og
petta, nú sem stendur; öll önnur pjóðmál eru
nú smáræði í hennar augum í samanburði við
pað. Hetta mál verður aðaldeiluefni stjórn-
málaflokkanna, að minsta kosti til næstu kosn-
inga, og að líkir.dum miklu lengur; skoðanir
peirra á pví verða aðalatriðin í næstustefnu-
skrám peirra, og úrlausn sú,er peirhafafram
að bjóða, mun að mestu leyti ráða afdrifum
peirra við næstu kosningar. Finni annarhvor
flokkurinn einhverja úrlausn í pessu máli, er
pjóðinni pyki heillaráð, pááhann vísan mik-
inn hluta af atkvæðum allra frjálsra og sjálf-
stæðra kjósenda.
Skoðanir peirra tveggja manna, sem nú
eru leiðtogar stjórnmálaflokkanna, eru nú
pjóðkunnar, og skoðanir peirra á pessu máli
ráða stefnu flokkanna.
Telja má víst að Roosevelt gefi ekki
kost á sér við næstu forsetakosningar, og pá
verður stjórnmálaflokkur hans að útvega sér
annan leiðtoga. Bryan er nú langfremstur
Jeiðtogi Demókrata og líklegastur allra að
verða næsta forsetaefni pess flokks; full vissa
er pó enn ekki fyrir pví að svo verði. En þó
svo fari að hvorugur pessara manna verði um-
sækjandi forsetaembættis við næstu kosning-
ar, pá ráða peir samt nú hvor um sig, að mestu
leyti, skoðunum og stefnu síns flokks.
Báðir vilja peir hnekkja einokunarvaldi
einstakra manna og félaga, að pví leyt.i eru
peir samdóma og pjóðinni samhuga; en pá
greinir á um pað, hver aðferð sé til pess
heppilegust.
Roosevelt telur það æskilegasta ráðið að
stjórnin hafi umsjónarvald með öllumiðnaðar
og verzlunarfélögum, en einkum pó með járn-
brautafélögum, pví að í viðskiftum peirra
liggi undirrót allrar einokunar hér í landi;
hann vill láta gera pað að lagaskyldu, að hvert
fjárgróðafélag hér í landi gefi opinberar
skýrslur og reikninga yfir öll viðskiftastörf,
og lagahegning liggi við, ef nokkurt félag
selur fleiri hlutabréf en svari peirri upphæð,
að höfuðstóll pess sé næg trygging fyrir.
En Bryan heldur pví fram, að petta ráð
fullnægi ekki til pess að reisa skorður við
einokunarvaldi hérlendra auðmanna. Eina
ráðið sem dugi segir hann sé pað, að járn-
brautir verði stjórnareign, og ef pað reynist
ekki einhlítt, pá beri stjórninni einnig að ná
eignarráðum yfir hverju öðru pví, sem nauð-
synlegt er til almennra afnota, en jafnframt
fépúfa einokunarfölaga meðan pað er í peirra
höndum. En hann tekur pað skýrt fram, að
hann vilji að eins láta eignaráð stjórnar hefta
einokunarvaldið; Iengra vill hann ekki að pau
nái, pví að pá yrði fjárhagsfyrirkomulagið
sósíalisinus; en Bryan hefir enga trú á sósíal-
ismus.
Demókratar tóku í fyrstu mjög illa peirri
tillögu Bryans, að gera járnbrautir allar að
stjórnareign, og mótmæltu pví svo harðlega,
að hann sá sér ekki fært að halda því fram til
þrautar, og slakaði pví til við skoðanir flokks-
bræðra sinna þannig, að hann kvaðst fallast á
pað, að fyrstum sinn mundi vera heppilegast
að stjórnin hefði að eins umsjónarvald yfir
járnbrautum, meðan þjóðin sé undir pað bú-
in að breyta núverandi fyrirkomulags svo, að
pær getisíðar orðið stjórnareign. Meðpess-
ari tilslökun hefir Bryan nálgast mjög skoð-
anir Roosevelts á pvl málefni, sem nú er efst
á dagskrá stjórnmálaflokkanna.
En reyndar er pó undirniðri mikill mun-
ur á skoðunum og stefnu þessara tveggja
flokksforingja. Annar vill gera félagsauð,
framleiðslu og samgöngufæri pjóðarinnar að
stjórnareign, undir umráðum pólitískrar
flokkstjórnar; hinn vill láta auðinn vera í
höndum einstakra manna, en pó þannig, að
reistar séu skorður við því, að fáeinir menn
geti dregið hann undirsigað mestu leyti, svo
eignir verði alment jafnari að vöxtum en nú
eru pær.
E>að er víst að hvorug þessi úrlausn pyk-
ir pjóðinni fullnægjandi, og verði hún að
sætta sig við aðra hvora við næstu kosning-
ar, pá er enn óvíst hvora þeirra hún muni
heldur aðhyllast.
.Tollmálið er nú varla nefnt á nafn. Það
er ekki gleymt að vísu, en langt frá að vera
efst á blaði. Hátollavernd skoðar pjóðin nú
orðið sem eitt hið helzta verndargoð einok-
unar, en ekki þó hið versta; leynisamningar,
mútur og flutningshlunnindi, hafa spilt sið-
ferði viðskiftalífsins miklu ver en hátolla-
verndunin, og eflt allan yfirgang einokunar-
félaganna miltlu meira en tollverndunarlögin.
Þjóðin vill losast sem fyrst undan toll lögum
þeim, sem nú eru í gildi, af pví þau vernda
nú orðið fátt eða ekkert annað en einokun
nokkurra félaga og gróðabrögð fárra auð-
manna, en í baráttu hennar gegn auðvaldi og
einokun er afnám tollverndunar ekki aðalat-
riðið, pað er að eins eitt meðal margraannara
galla á fyrirkomulagi pjóðfélagsins, sem leið-
rétta parf, e.f fjárhagsjöfnuður á eð komast í
rétt horf. Sjóndeildarhringur pjóðarinnar
hefir víkkað svo, að nú sér hún fyrirkomulag-
ið 1 heild sinni; meðan hún einblíndi á toll-
málið sá hún að eins eina hlið viðskiftalífsins,
aulca-atriði, sem hvorki var hið helzta né versta
mein pjóðfólagsins.
Menningaráhrif Fréttablaða
Fröttablöð og tímarit eru svo mörg og
útbreidd orðin hjá öllum siðuðum pjóðum, að
pau má nú telja með helztu menningargögn-
um mannkynsins. E>eim fer alt af fjölgandi
og útbreiðsla peirra eykst stöðugt; að sama
skapi fara vaxandi áhrif peirra á sálarlíf fjöld-
ans, sem les pau eingöngu, eða öllu öðru frem-
ur að minsta kosti, og pað er fylliiega pess
vert að pví sé gaumur gefin, hvort pau áhrif
bæta eða skemma andlega hæfileika og sið-
ferði manna. Margt hefir verið um það mál
ritað og rætt og oftast hefir niðurstaðan orðið
sú, að blaðamenska stjórnist fremur af löst-
um en dygðum, og fréttablöð spilli pví hugs-
unarhætti og siðferði lesendanna oftar en pau
bæta pað. Frá pessu eru auðvitað ýmsar
undantekningar í öllum löndum; hver ment-
uð pjóð á nokkur fréttablöð og tímarit, sem
leitast við að vera ráðvönd, og eru þaðaðöllu
sjálfráðu, en hin eru pó jafnan miklu fleiri,
sem sjaldan eða aldrei liafa neitt æðra augna-
mið en það, að flytja pað, sem flestir vilja
lesa, I peim búningi, er bezt gengur í augu,
og með pví orðbragði, er mest kitlar tilfinn-
ingar fjöldans.
Fréttablöð taka fyrst og fremst tillit til
eigin hagsmuna. Perringar halda I peim líf-
inu og eftir peningum sækjast þau mest, og
pað er undir viti og ráðvendni ritstjórnar og
kostnaðarmanna komið, hvort blaðið beitirtil
pess heiðarlegri aðferð eða ósvífni. E>au verzla
með fréttir, og selja mest af peirri vöru er al-
menningi líztbeztá; útbreiðsla blaðanna sýn-
ir pannig hugsunarhátt lýðsins, sem kaupir
pau, ogsúaðferð, er -pauhafa til pess að gylla