Voröld - 16.07.1918, Blaðsíða 2

Bls. 2
VORÖLD
Winliipeg, 16. júlí, 1913.
pingið 1918
Ræða Jóns Magnússónar forsætis-
ráðherra í n. d. aiþingis 30. maí 1918,
er hann svaraði fyrirspurn frá sára
Sigurði Stefánssyni um það, rhve
ástæða hefði verið til þess að kalia
þing saman nú.
Eg vil fyrst gera þá athugasemd,
1 að það svar, er eg gef hér, er að-
allega fyrir minn reiiciing enda
þótt eg búist við, að ráðaneytið í
heild sinni muni vera líkra • skoð-
unar í aðai-atriðum, þá er ég hér
aðallega sá, sem ábyrgðina ber og
um er að kenna, því að þau mál sem
snerta alþingi sérstaklega, kvaðtjing
þess o.s.frv., heyra undir mfjia deild.
Auk þess má geta þess, að emn ráð-
herrann, atvinnumálai’áðherrann, var
helzt þeirrar skoðunar, að efasamt
væri, hvort þörf væri á, að kalla
aukaþing hetta saman fyr ei-á venju-
legum tíma, eða í júlí, þótt hann
gæfi samþykki sitt til þess að það
væri kvatt saman 10. apríl. Pjár-
málaráðherra var aftur eindregið
þeirrar skoðunar að kalla ætt.i þingið
saman eigi síðar en gert var.
pegar ég var að leggja af stað á
konungsfund í fyrra vor, þá fél.k ég
tilmæli um það frá stjórn Sj i■ lstæ''.“
félagsins, að reyna að komæ því lii
leiðar í utanför minni, að fui'.ic "uinn
verzlunarfáni fengist fyrir tsland. Ég
reyndi fyrir mér um þetta, og ræddi
málið meðal annars við forsætisráð-
herra Zahle. Tók hann það fram, að
hann hefði ekki búist við því, a»
þetta mál yrði tekið svona fljótt upp
aftur, og minti á úmmæli sín í ríkis-
ráði 22. nóv. 1913, að frekari aðgerðir
í fánamálinu, eða breytinear á hinum
almenna siglingafána fyrir utan land-
helgi yrði að bera undir ríkisþing
Dana, og að hann ekki gætí sætt sig
við það, að þetta mál væri tekið útúr,
heldur teldli hann að rétt væri, ef fara
ætti að breyta sambandinu milli land-
anna, að taka þá upp í einu alt sam-
bandið milli landanna. Annars var
það talið þar í Danmörku ö' é ðlegt af
sumum, að taka þessi mál p, meðan
d ófriðinum stæði, og þá sérstaklega
fánamálið. Frá þessu skýrði ég
þingmönnum, er Alþingí kom caman
í fyrra sumar. Ég þóttist ekki geta
færst undan að þreifa fyrir mér um
þetta mál, þótt ég hafði akla' fengið
tilmæli um það, nema frá eicun
stjórnmálaflokki, sem ekki skipar
nema minni hluta þings, því að fyrst
og fremst taldi eg alla hingmenn
mundu vera samhuga í málinu, og þar
að auki mundi allur þorri þingmanna
þessu máli eindregið fylgjandi. — Sú
varð raunin á, að þingið alt var hér
á sama máli, og afréð að halda
málinu fram. Og þótt í fyrstu væri
lítið eitt deilt um það, hvort réttara
væri að samþykkja frumvarp uln
fána, eða þingsályktun um útvegun
konungsúrskurðar um tullkominn
siglingafána, þá fturfu allir þ'ngmenn
að því ráði, að fara þingsa’yktunar-
leiðina,- en það var teklð fram, að
þótt svo væri að farið, þá væri þing-
viljinn hin.i saíni, sem lög væru (sam-
þykt. Eftir þeim undirtektum, sem
ég hafði fengið um vorið, var ekki
örga'ant um, að þingið bæri kvíðboga
fyrir því, að komið gæti fyrir, að
erindið nm fáíian fengi ekki áheym,
en þingið vonaði þó, að þegar það sæ-
ist að alt þingið væri einhuga með ;
þjóðina að baki sér^ þá mundi sigur-
vænlegt. pví kom sú spurning fram
á þinginu í fyrra, hvort raðuneytið
ætlaði að gera synjun um fár.ann aó
fráfaraefni, það varð þá að ráði með
samþykki þingsins eða viðkomanúi ;
nefnda, að gera það ekki milli þinga, j
því ófært þótti að landið væri Stjórn- j
laust nokkra stund á þessum tímum, j
en skjóta skyldi málinu til þirxgsins á
þann hátt sem ég gerði á ríkisráðs-1
fundi 22. nóv. f. á., ef synjað væri um
fánann.
Nú stóð svo á, að ráöaneyíið tekur j
að sér að flytja eiúndi fyrir þingið, j
erindi, sem bæði þing og þjóð leggja !
-afarmikla áherzlu á að fram gangi, en
ráðaneytið fær synjun hjá Kans Há-
tign konunginum. Eftir í éttum regl- j
um hefði jxú ráðaneytið átt að gera j
synjunina að fráfararefni, en eftir því
sem í garðinn var búið, er ekki hægt j
að saka það fyrir, þótt þhð gerði þetta
ekki, en þarmeð var alls ekki loku
fyrir það skotig, að þingið gæti ekki
krafist þess, er það kom saman, að j
ráðuneytið eða ég sérstakiega færi .
frá. pingió hafði fullan rétt á að
segja við mig: pú hefir tekið að þér
að flytja erxndið um fánann,erindi sem
mér var umhugað framar öðru, þér
hefir mistekist. þú verður því að fara. !
petta vakti fyrir mér, er synjað var
um fánann, og því utvegaði ég sam-
stundis heimild til að kveðja þingið
- I
til fundar hvenær sem væri á árinu
1918, með það í huga að gera það sem
fyrst, enda leit ég svo á að málið væri
að öllu svo vaxið, og það komið í það
horf, að þingið ætti beint heimting á
! því, að fá að fjalla um það sem fyrst.
j pað var því stjórnfarslega fyllilega
réttm.ætt á þessu ári sem fært þótti.
j pessvegna hefði þessi fyrirspurn
j miklu fremur átt að vera or.juð þann-
ig: Hversnegna var þingið ekki
kvatt fil fundar fyr en 10. apríl. En
þartil er svarið vitanlegá, að þetta
! drógst svo vegna tíðarfarsinr- í vetur,
j íshindrana og hörku.
pe'tta sem ég nú hefi talið, er að
minni hyggju eitt ærið nóg til þess
i að sýna, að það getur ekki komið til
j máia að ’saka stjórnina fyrir það,
að ekki var drégið lengur ,en gert var
að kalla þingið saman.
Enn segja sumxr, það átti ekki að
taka upp fanamálið í fyrra, það varð
fyrirfram vitað, hvernvg f.i’.a mundi,
en tímarnir eru þanmg, að um anuað
er fremur að hugsa. Engian skylcii
ætla ,að þeir, sem þannig lí a á máiið,
séu verri íslendingar en hinir, eða síð-
ur ant um að fá fánann. pac er eins
og áður; markið er hið sama, en veg-
irnir einatt ekki hinir sömu. pað
hafa auk heldur komið fram í blöðun-
um raddí: í þá átt, að þingið hafi ekki
átt með að koma fram nmð Jánamál-
ið, það hx.fi ekki verið til þess kosið.
Mér virðist hér kenna pjik.Hs mis-
skilnings Alþingi er auðv:+að til
þess kjörið að ráða öllum málum
þjóðarinnar, með þeim tak.nörkum
einum, sem stjórnarskráin setur. En
þá er hin ásökunin, að það hafi verið
óhyggilegt að fitja upp á fánamálinu
einmitt nú. Eéltara að bíða til ófrið-
arloka.
Ég skal nú ekki tina ástæður þær
er færðar hafa verið fyrir því, að
oss sé einnitt nú svo afar nauðsyn-
legt, að iá fulikominn fáni viður-
kendan, um það hefir verið úeilt. En
ég hygg að máiið sé ofureinfalt, ofur-
ijóst, ef m.mn gefa sér tíma til að
athuga alla’i h' ginn, allan aðdrag-
anda.
Frá upphafi hefir vakað hjá oss i
öflug og lifandi tilfinning þess að vér
erum sérstök þjóð, sem byggjum eigiö
land, og höí'um eigin tungu, með j
öðrum orðum: þjóðernis-tilfmningin
hefir jafnan verið vakandi hjá oss.
Jafnvel á hmum mestu niðui’ægingar-
tímum þjóðarinnar, hefir þjóðernistil-
finningin þó ekki sofið.' — Ég ska’
ekki fara mikið út í stjórnmálasögu
landsins. að eins minna á þaó, að síð- j
an fyrlr miðja síðustu öld hefir hin I
íslenzka p]óð barist fyrir þvl að fá j
það viðurkent, að vér eigum rétt á aö j
íáða öllun voium málum, og að vér
séum ekki undir yfirdrotnun annar-:
ar þjóðar gefnir. * Pótt veg'r hinna j
ráðandi manna hér hafi ekki ávalt i
verið þeir sömíi, þá hefir markið þó i
verið eijt, viSurkenning á fullrétti. j
Sýnilegt tákn þjóðernisréttarins er
fáninn en f ýðing fána sem tákn þjóð-
ernis kemur í rauninni svo að segja !
eingöngu fram í réttinum til að hafa j
hann á \skipum hvers lands. Nú feng- j
um vér 1913 viðurkendan rétt ^orn til I
)
þess að iutfa eiginn fána að þjóðerriin-:
tákni á íslenzkum skipum innan iand-
helgi íslandfe, en í siglingum til ann-
ara landa megum vér ekki sýna þann-
ig þjóðerni vort, he’dur verðum að
hafa þjóðernisfána Danme/kur. Pyr-
ir mér hefir það ávalt staðið svo,
sem það væri í rauninni fremur lítils
virði út af fyrir sig, að hafa Seyfi til
að sýna þjóðernisfána á skipum
landsins að eins í landheSgi, eða með
öðrum orðum: að eins heima fyrir,
en vera fyrirmunað að gera það ann-
arsstáðar, eðá einmitt þar sern aðal-
lega er ástæða til þess. pað sem
ávánst 1913 tel ég sariit mjög mikils
virði, en að eins sem spor i átána til
marksins; tiðurkenningar fullkomins
siglingafána. — Að ekki hefir verið
fylgt fastara fram fullkomnari fðna-
kröfu liingað tií, hygg ég að haft
komið,meðfram af þvl, að hin .i.lrnenna
skoðuri var sú,—og skal ég viður-
kenna, að ég fyrír mitt ley*i hérr
þeirri skoðun fram, —- að ekki feng-
ist viðurkendur fullkominn í<’lcnzkur
siglingafáni, nema áður væ-i fengið
viðurkent fullveldi landsins eða þá
að minsta kosti viðurkent um leið. Nú
hafa þeir hlutir serri eru að gerast í
heiminum, breytt mörgu í skoðunum
manna, afrríáð ýmsar kreddltr, og
umsteypt ýmsu, er áður yoru taiin svo
sem trúaratriði. Nú ætti ekki að
þurfa að húast við því, að íánakrafa
vor strandaði á kreddum einum. — Og j
þap er eitt sérstaklega, sem mér fínst |
að ætti að góra það skiljanlegt, að
fánakrafan fékk_ byr undir báða j
vængi, og það er það, að nú er haldia j
mjög á lofti i umheiminum j jcðemis-;
réttinum, rétti smáu þjóðanna sem
hinna stærri. pað hlýtur að hafa
áhrif á fslendinga, að sjá höíðingja
hinna voldugu þjóða í orði viður-
kenna þetta, sem stöðugt hefir haldið
uppi staðfestu vorri, og djöri'tmg í
sjálfstæðisbaráttu vorri. pað rnátti
því telja það nær því eðlisrauðsyn,
að þessi sérstaka þjóðerniskrafa vor,
fánakrafan, kæmi fram einmiti nú. »—
En eins og sagt er, strandaði hún á
mótstöðu frá Dana hálfu.
pegar það var ráðið, að synja
skyldi um fánann, þá var því lireyft
af Dana hálfu, að rétt vari að
reyna heldur almenna samninga, og
jafna á þann hátt í einu öll d .ulumai
milli landanna, heldur en að taka
eitt mál út úr hirium samm'ginlegu
málinu, sem svo eru talin. pær væri
mjög svo þreytandi þessar ('< ur um
einstök atriði, hvert eftir annað, og
i spilti góðri sambúð yfirleitt. —- Ég
rhélt því fram, að almennar sar'inings-
: umleitanir ættu ekkert að koma
fánamálinu við, það væri ein’ingis ís-
lenzkt mál og kæmi ekkert hinum
sameiginlegu málunum við,og gæti ég
því ekki tekið í þessa uppástungu
um almenna samninga í sambandi vió
fánamálið. Zahle kvaðst vei skilja
þessa afstöðu mína, eftir þx I sem
skoðun alþingis væri á málinu, en
hann væri nú á annari skoðuu. Að
öðru leyti lét' ég það í ljósi, að ég
hefði ekkert umboð til að taka unftir
uppástunguna um samniriga-umleitan-
ir, að ég gæti ekkert sagt um það,
hvort Alþingi væri fúst til að taka
þær upp, enda lét ég í ljósi, að ég
væri ekki sérlega vongóður utn að
hepnast mundi að ná samkomulagi í
einu um alt. pví var þá og um leið
skotið fram frá Dana hálfu, að hent-
ugt mundi máské,' að taka upp samn-
inga-umleitanir á þann hátt, að mað-
ur eða menn kæmu hingað frá Dan-
mörku í því skyni. Ég fór tivo frá
Kaupmannahöfn í vetur, að ihafði
alls enga afstöðu tekið til þe isa samn-
ingaboðs, að eins lét ég í ijoni að eí
til þess kæmi, þá teldi ég líklegustu
leiðina, að sendimaður eða menn
kæmu hingað.
pegar ég kom heim, skýrði ég
jþoim þingmönnttm, v náð varð sam-
an hér, frá afdrifum fánamál.sins, og
lét þess um leið getið, að kostur væri
á almennum samningum. f fyrstu
voru undirtektirnar undir það fremur
daufar, en nokkru síðar hreyMi ég
máiinu aftur við allmarga lúngmenn
-og taldist þá mega gera ráð fjfir, —
þar sem því hafði verið sltcr.!ð fram
frá Dana hálfu, — að sendimenn
kæmu hingað. Allir þeir þir t menn,
sem ég þá talaði við, tóku vcl í málið,
og þóttist ég því geta skrifað það til
Danmerkur, að útlit væri fyrh’ að
þingið mundi gera það, og frá þessú
skýrði ég. pegar Alþingi kem sam-
an hnigu allir flokkar þingsins að
því ráði að hafna ekki tilboðmu um
sarnninga-umleitanir, en ,infnpramt
skýrði ég hinum aðiljanum f.á því og
lét skýra að ég hefði hreift málið á
þeim grundvelli, að maður oða menn
kæmu hingað. pað er því auðsætf,
hve fjarri sanni það er; að vér höf-
um heimtað samninga í ákveðnu
formi eða ákveðnum stað. Vér hör-
um að eins tekið kutteisu boði. peg-
ar bréf mln um, að sennileg: vaeri, að
Alþingi tæki vel i málið, komu til
Danmerkur, var komið nálægt ltosn-
ingum þar, og fékk ég þá það s /ar, að
danska stjórnin gæti ekkert irekara
átt við málið fyr en eftir koi-c.ingarn-
ar. Mér kom þetta á óvarf, pví að
mér hafði verið sagt, að tilborið um
upptök samnlnga, eins og revn tar alt
sem kæmi frá Dana hálfu 1 ísiands-
málum, væri gert með ráði allra
flokka þar. pess vegna hafði eg
ekki ástæðu til að ætla, að tending
manna hingað stæði svo I sambandi
við kosningarnar bar, að þ««..■ gætu
ekki komið hingað fyr, þótt ég gæti
ímyndað mér að samningum kynni
að verða lokið fyr en eftir að Ríkis-
þingið kæmi saman, að kosnfngunum
loknum; en sendimenn hlutu að geta
borið sig saman við Danast lórn í
símsk^ytum. Að kosningarnar í Dan-
mörku stæðu þannig I sambandi við
sendiför hingað, skildi ég ekkt ,'á, því
síður, sem það var eins vel b'ist við
því, er um þessar samninga-umleitan-
ir var talað I Kaupmannahöfn I vet-
ur, að þingið kæmi saman enn íyr en
varð.
Ðrátturinn frá Dana hálfu verður
reyndar nokkuð skiljanlegri nú, er
vitneskja er fengin um, að bi vddir á
því að þetta mál sé orðið að deilu-
efni milli flokkanna í Danmörku. En
þótt ég hefði vitað fyrirfram, a.ð þessi
dráttur yrði, þá hefði ég sam: ekki
talið forsvaranlegt, að draga bað leng-
ur en gert var að kveðja þiagið til
svar þess vtir fengið um tamningsboð
fundar. Áður en þingið kom saman og
Dana, gat danska ráðuneytið ckkí gert
frekara í rnálinu, og það máfti altaf
búast við, að einhvern und'vbiining
þyrfti frá Dana hálfu, áður e.c. sendi-
menn kæmust af stað, ef svar Al-
Jungis yrði játanjj. A hinu bóginn
er það vit.anlegt, að þvi meiri dráttur
sem orðið hefði á því að Alþingi
kæmi saman, því meiri dráttur hlaut
að verða á öllum þesstfm múlum, en
mjög rnikið tómlæti frá vorri. hálfu I
málunum þótti mér lítt sæma xdi. —
Ég verð því að halda því íram, að
einnig með mögulegar samnivgaum-
leitanir fyrir augum hafi ekki- verið
fært að draga lengur en gert T,ar, a<5
kveðja þingið saman. En þessa dag-
ana verður úr því skorið hVcrt af j
samningaumleitun verði.
Ég gat v.m það, að raddi” hafi
heyrst um það, að það hafi verið órétt
af þingi og stjórn að vera að taka
þessi mál upp nú, fánamáiið eitt
eða sambandsmálið I heild. Er talið
að sé vitanlegt að Dönurn er þctta við- j
kvæmt mál, og verði heldur lil að
vekja gremju hjá þeim, og ef samn-
inga verði leitað, en ekkert samkomu-
lag fengist, þá sé ver farið en heima j
setið, því að þá muni spilt v'nfengií
Dana,' en Danir hafi verið ost mjög
innan handar, og hjálpað og aðstoðað j
á margan»hátt, meðan á ófriðnum I
hefir staðið og þessi hjálp só oss
r.auðsynleg.
pað sé fjarri mér að gera ’ítið úr j
þeirri greiðasemi, sem vér niótum hjá !
Dönum, án þess að vér látum t.okkuð
I móti. Mér hefir fallið það ilia, er j
ég hefi séð þetta vanþakkað og gei't!
lítið úr I blöðum hér á landi, en sem I
betur fer hafa og heyrst í’addir x hlöð-1
unum, sem viðui'kenna gr.dðasemx
Dana. Mér er það kunnugra en
flestum öðrum, með hve mikUli greiða-!
semi og góðum hug dönsk yfii’völd
og stofnanir hafa greitt fyrir viðskift-
um vorum. Og hefir þetta verið
atriði meðal annars fyrir siu'pakaup
vor, vörukaup og peningalán. Vér
höfum fengið skip vor frá .Dr.’unörku,
Lagarfoss, Willemoes og Borg. petta
hefðum vé” ekki fengið annai’sstaðar
á sama tíma, án nokurs greiða rnóti, j
því aJS alstaöar er þess gætt, svo sem j
verða má, að verzlunarflotinn minki
ekki. útflutningsbann er á skipum,
og sala til annara landa eigi leyfð á!
þeim, nema einhver friðandi komi á
móti, önnur en kaupverðið. En Dan-
ir hafa viðstöðulaust veitt útflutn-
ingsleyfi á skipum til íslands, og
greitt fyrir leigu á þeim. Sterling
fengum vér að vísu frá Svíþjóð, en
aðein^ fyrir milligöngu Dana, og
gegn mikils /erðum greiða frá þeim.—
Yfirleitt hefir jafnan verið útflutn-
ingsleyfi á vörum hingað frá Dan-
mörku og höfum vér fengið mikið það-
an af nayð^ynjavörum, skal ég að-
eins nefna rúgmjöl og sykur. Rúg-
mjöl hefir numið nú síðustu árln
'l,000 tons, og hefir þetta ekki vefiö |
gróði fyrir Danmörku, því að þá hefði
mátt fá bæði miklu meira verð fyrir
þetta annaisstaðar en hér, og aúk j
þess elniivei' hiunnindi á móti.
Peningalán fengum vér allmtklð;
hjá 5 stærstu bönkunum í Kaup- j
mannahöfn í íélagi við íslenzku bank- j
ana, 7% miljón króna, þar af 1% mil-1
jón frá íslenzku bönkunum, og hjá j
einum hinna nefndu 5 banka, Hand-
elsbanken, seiri jafnan hefii' sýnt ís- þingið sama.u vegna vandræða þeirra.
landi velvild, þar að auki 2 miljón kr. 1 sem af styrjöldinni stafa. pað var
lán, auk dálítils hlaupareikningsláns. j talið sjálfsagt I þinginu í fyx-ra, a3
Vaxtakjörin voru sanngjörn af hálfu j aukaþing yrði I ár, en ekkert um það
dönsku bankanna, eftir því sem nú . sagt, á hverjum tíma. Nú lít eg svo
gerist, og þegar ræða er um lán til j á, að ástannið sé þannig, og sérstak-
annars lands. Yfirleitt eru löndin lega sé að verða þannig, að I raun-
nú litið fyrir að veita erlend lán, nema inni væri heppilegt að þingið væri
gegn miklum beinurn og óbeinum j stöðugt saman. — pað er altaf^nós
hagnaði. Við lántöku þessa, ^em um um að hugsa og úr að ráða, ef mena
tíma átti öíðugt uppdráttar, naut ég aðeins vilja skilja að nú eru aðrir
aðstoðar forsætisráðherra Zahle og j tímar en vcnjuiega.
fjármálai’áðhorra dr. Edvard Brandes | pað má heitaj að_vél. íslendingar.
að 2% miljóuar skuld, sem ísland var höfum enn gem komið erj ekki 0r3l0
komið í við ríkissjóðinn danska, mikið varir óþæginda af ófriðnum, í
mætti staada vaxtaláust, og afborg- samanburði við flestar aðrar þjóðir.
asL eftir hentugleikum. Eg bauð að nli erul;, vér að hvrja að finna til
greiddir væru vextir af skuldinni, er j þess fyrir flvöru. vér verðum að
hún tæti Oi'ðin svona há, en dr. Bran-, haga oss svo 0g háa oss svo étj sem
des vildi ekki heyra það, og sagði aS j stöðUgt þregni meir og meir að. Eng-
þessi viðskifti væru nú orðin yfir 40 ! inn veit h-,enær 'ófriðnum linnir, en
ara gömul, og aldrei reiknaðir vextir. j hitt; veit hyer maður, að nú muni fara
Síðar hefir fjármálaráðherra boðið j hrlðversnandi fyrir hlutlausar þjóðir.
vext*' j og þá ekki síðui' fyrir oss.
Eg sagði, að stjórnarvöld dönsk
hefðu sýnt oss velcild og greiðasemi.
petta á ekki sízt við utanríkisi'áð-
herra Scavenius, sem jafnan hefir
tekið I málaleitanir héðan með vev
vilja og fullum skilningi á afstö&u
vori'i. pað má nefna það, að það vai-
góði'i milligóngu hans að þakka, að
vér fengum Sterling, og ekki sízt ber
að láta þe3r> getið, að hann hefir alls
ekki blandað sér í þær ráðstafanir, er
ísland hefir gert á ófriðarárunum í
.beinum viðskiftum við erlend ríki,
svo sem í samninga og sendifarir til
London og Vesturheims. petta af-
skiftaleysi hans hefir ekki öllum lík-
að fyrir handan pollinn, en eg heyrði
haft eftir honum, að hann hefði svar-
því einhverjum, sem að hessu var að
finna, að sér virtist Islendingar hafa
komið vel ár sinni fyrir bórð og það
væri ekki ástæðS, til annars fyrlr
Dani en gl'iðjast af því.
pótt eg fúslega viðurkenni alt þetta
og þyki leiit, að það skuli ekki at-
ment metið hér að verðugleikup, þá'
teldi eg það illa farið, ef það heföl
nokkur áhrif á afstöðu voi-a í sjálf-
stæðismálunum, eða tefði nokkuð við-
leitni vora við að fá viðurkendan
fullan þjóðernisi'étt vorn. Eg er þess
fullviss, að þeir sem mestu hafa
ráðið um allar þessar fyrirgreiðslur í
Danmörku, hafa ekki látið sér detta í
hug að með þessu væri keyptur nokk-
ur afsláttur á sjálfstæðiskröfum vor-
um. ,
En setjmn svo, að þær raddir hefðu
eitthvað til síns máls sem telja það
rangt of þirgi og stjórn, að fara nú
af stað með fánamál og önnur mál,
sem Danir kysu heldur að kyr Isegt,
þá hefði samt verið ástæða til að
kalla þingið saman sem fyrst, því að
þá væri stjómin í alvarlegri sök, og
bætti það ekki fyrir henni, að skjóta
sér undir þingið, því að engin stjórn
má taka að sér að flytja mikilsverð
mál, sem ekki er réttmætt hæði að
efni og tíma, eg missýnist henni í því
eða mistal.ist, þá á hún að fai'a frá,
hvern þátt sem þingið svo hefir át.t.
í því.
Hvernig sem litið er á þessi mál, þi
virðist mér einsætt og ómótmælan-
legR að horið hafi, eftir réttum stjóx’n-
arfai’sreglum, a.S, kveðja þingið saman
eigi síðai’ en gert var, og að það hafi
alls ekki mátt dragast lengur.
pá virtist mér þörf á því að kalla
Ráðuneytið þóttist sjá fram á a3
tímar þeir, er nú fara í hönd mundu
verða mjög örðugir fyrir landið, fram-
! leiðsluskilyrðin fyrir vörur til að
senda á erlendan markað versna, og
máske verða þannig, að ekki væri unt
yfír höfuð að franxleiða, að örðug-
^ leikar á því að fá nauðsynjavörur að,
! verði æ meiri og meiri, og þær vörur
j sérstaklega hækka í verði, svo að
nauðsynlegt yrði að takmarka sem
j mest kaup á vörum frá útlöndum.
Pað er sem sé augljóst, að ef mikið af
afardýrum neyzluvörum er keypt frá
útlöndum, en vörur þær er vér höfum
á móti að iáta, eru framleiddar með
skaða, eða þannig að það í rauninni
hreint peningalega borgaði sig betur
út af fyrir sig að fi’amleiða þæ/ ekki,
þá sekkur landið fljótt í óbotnandí
skuldir við útlönd.
Ráðið við þessu er að reyna að láta
landið sjálft framleiða sem mest af
því, sem vér þurfum að nota, því að
jafrivel þór.t sú framleiðsla verðl
kostnaðarsöm, þá verður landið i
heild ekki tatækai’a fyrir hana. Nú
er það vitanlega aðallega sumartim-
inn, sem notaður er hér til fram-
leiðslunnar, og ráðuneytið taldi að
ekki væri of fijótt til tekið, þótt farið
væri þegar á þessu sumri, að gera
kröftugar og almennar ráðstafanir f
þessa átt. páð hafði hugsað sér, að
þingið muudi vilja ta,ka höndum sam-
an við stjórnina um þetta, og þá varð
þingið að l.oma saman fyrir sumarið.
pað yi’ðu engar slíkar ráðstafanir
gerðar á sumrinu, ef þingið kæmí
ekkí saman fyr en í júliv Nú heyri eg
þingmenn segja, að stjórnin hafi ekkí
lafet svo iH4.kið fyrlr J>inglO 1 pessa
átt. pað er að vísu að nokkru leyti
rétt. pó voru lögð fyrir það í byrjun
tvö frumvörp, bæði um dýrtíðarhjálp
og fráfærar. Pað er kunnugt hvernig
fór fyrir fráfærnafrumvarpinu, sem
átti að vera nokkurskonar prófsteinn
á því, hvort þingið vildi hallast að
þeirri stefnu að reyna að framleiða
sem mest af mat til neyzlu í landinu.
Pað er og kunnugt hve erfitt dýrtíð-
arhjálpar-frumvarp stjórnarinnar hef-
ir átt uppdráttar. Landstjéi-nin hefir
látið vinna kol á Tjörnesi, það hefir
orðið skaði fyrir landssjóð af nám-
unni, en að minni hyggju ekki skaöí
fyrir þjóðina. Nú vilja þingmenn
helzt hætta við þessa framleiðslu.
(Framhald á 3 bls.)
1
Bœndur góðir
Ef þú hefir liugeað þér að kaupa land, þá geturðu hagnýtt þér þetta stórk'istlegi
kostahoð. REGLULEG DRÁTTVEL TIL .JARDYRKJU ÓKEYPIS. petta er hlátt
áfram ráðvöndleg verzlun eins áreiðanlegásta verzlunarfélagsins í Canada og - Banda-
ríkjanna. Dráttvélarnar hafa meðmæli reyndustu bænda og eru eins mikils virði og 10
hestar. Sendið oss umsókn og takið það til hversu mikið þér getið borgað út í hönd
í landinu; dráttyélin er alveg ókeypis. pað kostar ekkert að svara. Vér höfum að-
eins fengið fáeinar dráttvélar sem vér lát- um fyrir gjafverð og bókstaflega géfum
eina þeirra með hverri landspildu sem vér seljum.
American Land and Loan Company
WIFNIPEG - 35 Canada Life Building - MANITOBA