Voröld - 18.02.1919, Blaðsíða 4

Bls. 4
VORÖLD.
Winnipeg, 18. febrúar, 1919
Björt framtíð!
Ársfundur “Hecla Press’’ og “Voraldar” var haldinn 12. og 13.
þ.m. eins og auglýst hafði verið. Á fundinn komu fulltrúar og sam-
hygðarmenn fyrirtækjanna úr öllum áttum. Var áhuginn svo mikill
að það út af fyrir sig sýnir hugarfar fólksins yfir höfuð. Maður sem
svo er heilsu farinn að hann hefir verið viö rúmið um langan tíma
kom á fundinn langar leiðir, og annar sem svo er settur að hann varö
að ganga tólf mílur til þess að komast á járnbrautarstöð.
Fáeinir menn höfðu haldiö því fram, að undanförnu, lielzt hér
í bænum, að rétt væri að fylgja Norrisflokknum að málum, en sú
hálfvelgjustefna var með öllu kveðin niöur á fundinum, enda gæti
það ekki komið til nokkurra mála að þeir sem stungu grundvallar at-
riði sanníar fólkssjórnar í hjartastaö fyrir fáeinum mánuðum geti
orðið vinir fólksins og frelsisins aðeins með því að hafa bráðarbyrgö-
ar fataskifti.
Almennur fundur var haldinn að kveldi þess 12. í Goodtemplara
húsinu. Voru þar 'rædd landsmál yfir höfuð og sú stefna Voraldar
sem hún hefir fylgt talin rétt og sjálfsögð. Tólf manns fluttu þar
ræður og sagðist vel. Arngrímur Johnson, forseti félagsins stýrði
fundinum og hélt alllanga ræðu frjálsmannlega og heilbrigða í alla
staði eins og hans var von og vísa. Er hann, og hefir ávalt verið, einn
hinna öruggustu málsvara verkamanna stéttarinnar. A fundinum
voru menn af öllum flokkum; háttstandandi lúterskir menn og Uní-
tarar; allir sameinaðir um þau mál sem Voröld berst fyrir. Vér
vissum það áður að menn eru eindregnir þeirrar stefnu úti á landinu
að hvorki sé mönnum trúandi í sambandi né fylki sem svíku í fyrra
þegar mest á reyndi, en vér héldum tæplega að alvaran og ákveðnin
væru á eins háu stigi og þessir fundir sýndu; er það allólíkt því sem
stundum heyrist hjá sumum hinna hálfvolgu bæjarmanna.
Að afloknum almenna fundinum bauð félagið öllum fulltrúum
og nokkrum vinum inn á Vífilstaði; var þar sezt að borðum og fram-
borið skyr og rjómi, kaffi og pönnukökur að gömlum og góðum ís-
lenzkum siö. Var þar margt talað yfir borðum og miklar vonir látnar
í ljósi um framtíð félagsins. Var það mál allra að skemtilegri eða
uppbyggilegri kveldstund lieföu þeir ekki átt um langan tíma og
mundu þeir lengi hafa hana í minnum.
þessir voru kosnir í stjórnarnefnd félagsins til næsta árs:
Thorsteinn Oddson, formaður; J. G. Hjaltalín, ritari; J. H. John-
son, varaformaður; séra Albert Kristjánsson; Guðmundur Fjeldsted
frá Gimli; Björn Sigvaldason frá Vídi; Sveinbjörn Sveinbjörnsson
frá Kandahar (fjærverandi); Halldór Jóhannesson; Sig. Júl. Jóhann*
esson.
Ráðsmaður félagsins var endurkosinn J. G. Hjaltalín og Voraldar
menn kusu Sig. Júl. Jóhannesson aftur sem ritstjóra. Var eftirfar-
andi yfirlýsing samþykt í einu hljóði viövíkjandi stefnu blaðsins:
“Fundurinn lýsir velþóknan sinni og ánægju yfir starfsemi og
þátttöku Dr. Sig. Júl. Jóhannessonar við Voröld á síðastliðnu ári, og
vottar honum þakklæti sitt fyrir þá djörfung, ósérplægni, dugnað og
f jölhæfni sem hann hefir sýnt í þarfir blaðsins og frjálslyndrar stefnu.
Einnig lýsir hann yfir aö stefna blaðsins verði frjálslynd sem hingað
til, og að blaðið haldi áfram að vera óháð blað bænda og verkamanna’
Saga félagsins var sögö frá byrjun; ofsóknir þær sem það hefði
orðið fyrir frá vissum mönnum á vissum stöðum; sömuleiðis var lýst
þeim almennum undirtektum og þeim. mikla stuðningi sem félagið
hefði notið úti um allar bygðir Islendinga, og voru allir einhuga um
það að aldrei hefði nokkurt fyrirtæki náð jafnmiklum þroska á jafn-
stuttum tíma. Var sérstaklega beint athygli manna að því að hér
heftSu menn alment úr öllum flokkum tekið höndum saman. Jtetta
sannaði það og sýndi að hér væri um eitthvað mikilsvert og alvarlegt
að ræða.
þegar blaðiö hóf göngu sína var alt óvíst og hefði sá verið talinn
viti sínu fjær sem spáð hefði að eftir árið stæði það jöfnföstum fótum
og nú er raun á orðin. þeir menn sem hug og þrek og manndáð
höfðu til þess að beita sér fyrir málefnið í byrjun eiga-miklar þakkir
skilið og íslenzk alþýða mun ekki gleyma nöfnum þeirra.
Hagur félagsins stóð betur en dæmi séu til um nokkurt sams-
konar félag eftir jafnstuttan tíma og verður prentuö fjárhagsskýrsla
send öllum styrktarmönnum. „
Verkamenn og Vinnulaun
Verkamenn héldu fund í Toronto á föstudaginn þar sem þeir
ákváðu að krefjast þess af þinginu þegar það kæmi saman í Ottawa
að lög verði samþykt er ákveði lengsta vinnutíma 40 klukkustundir
á viku og lægsta kaup $5 á dag. þetta segja þeir að gæti oröið til
þess að ráða bót á atvinnuleysinu. Gideon Robertson úr öldunga-
ráðinu var þar staddur; varaði hann verkamenn við því að fara of
hart í sakimar; kvað hann af því geta leitt að engu yrði til leiðar
komið. Hann flutti langa ræðu um fyrirætlanir stjómarinnar í því
skyni að veita atvinnu. Kvaö hann hana ætla að verja til þess $240-
000,000 og væri það nægilegt til þess að veita 134,000 manns atvinnu
í sex mánuði, fyrir $4 á dag; það sagði hann að væri sanngjarnt
kaup (ekki samt fyrir sjálfan hann)
Svarið hreinskilnislega.
Með því að skiftar virðast skoðanir um það hvernig skilja eigi
yfirlýsing þá um trúmála samning kirkjufélagsins og TjaldbúSarsafn-
aðar er birtur var í öllum íslenzku blöðunum síðast, rita eg þessar
fáu línur. Sumir skilja yfirlýsinguna þannig:
Að kirkjufélagið slaki til og slái af fyrverandi óskeikulleika
kenningum sínum og trúarjátning, og fallist á, eða færist nær stefnu
sér Friðriks J. Bergmanns, eða hinnar svokölluðu nýju gúðfræði.
Aðrir halda því fram, að kirkjufélagið hafi í engu slakað til,
haldi fast við sínar gömlu skoðanir og játningar.
Af þessum ástæðum leyfi eg mér í allri einlægni að beina eftir
farandi spurningum tli nefndarmanna sem undir samninginn skrif-
uðu, fyrir hönd kirkjufélagsis:
1. —Var það tilgangur þeirra og meining að í nokkru væri með
yfirlýsingunni slegið af trúarjátning kirkjufélagsins að því er snertir
óskeikulleika allrar biblíunnar samkvæmt hinum gamla skilningi, og
bókstaflegum, takmarkalausum innblástri?
2. —Ef svo var, í hverju er þá afslátturinn fólginn? Hvaða atriði
til dæmis eru það sem kirkjufélagið gengur inn á að sleppa?
þessum spurningum vona eg að hinir þrír leiðandi prestar kirkju-
félagsins svari bróðurlega krókalaust.og kristilega, bæði vegna fólks-
ins í kirkjufélaginu og Tjaldbúðinni, sem heldur fram mismunandi
skoðun, og hefir mismunandi skilning á samþyktinni.
þegar um samning er að ræða á kristilegum gi’undvelli, er það
áríðandi og sjálfsagt að alt sé hreint og skýrt svo ekki sé um að
villast.
E. þorbergsson.
Vínbann
Mikill viðbúnaður er um allan hinn svokallaða mentaða heim í
þá átt að koma á algerðu vínbanni um allan heim. Bannmenn í
Bandaríkjunum hafa sent nefnd á friðarþingiö og ætla að krefjast
þess að svo verði um hnútana búið þegar algengt bann sé á komið í
Bandaríkjunum—sem verður 1920— að þá leyfist ekki öörum ríkjum
að senda þangað áfengiseitur fremur en það væri leyfilegt að flytja
tæringar- eða taugaveikis sóttkveikjur. Einn, aðalleiötogi bann-
manna syðra sem W. Johnson heitir hefir sett upp skrifstofu í Lund-
únaborg til þess að vinna að algerðu banni og ætla þeir aS koma upp
þesskonar skrifstofu í öllum stórbofum heimsins og vinna að alþjóða
vínbanni. Eins og frá hefir verið skýrt í Voröld strengdi Bryan þess
heit fyrir nokkrum árum að Bandaríkin skyldu hafa fengið algert
vínbann öll árið 1920. þetta er sama sem trygt og verður til minn-
ingar um- það lialdið alþjóðastórtúkuþing í Minneapolis það ár meö
mikilli viðhöfn.
Hér í Canada er verið að vinna að því að koma á algerðu banni;
bændafélögin hafa samþykt það á stefnuskrá sinni sömuleiðis mörg
verkamannafélög (þótt önnur séu því andstæð) og einnig frjálslyndi
flokkurinn. Brennivínsmenn eru að færast í aukana og hafa víst
hugsað sér aö gera snarpa árás til þess að koma óvininum til valda
aftur; ætla þeir að reyna að nota hermennina sem tól sín í því skyni
en það mishepnast, því þeir hafa þegar lýst því yfir í stórhópum að
stríðið hefði unnist fyr ef ekki hefði áfengisnautn hamlað og að það
hefði aldrei unnist ef vínbann hefði ekki verið eins alment og það var
þeir heimta því hver á fætur öðrum algert bann framvegis.
Samt sem áður er áríðandi að vera á verði og hafa vakandi auga
á líkkistu hins nýdauða óvinar til þess að hann sjái sér ekkert færi
á að ganga aftur og gera spjöll á ný. þegar stórstúlcuþingið sem
haldið er þessa dagana, er afstaðið verður byrjað á ritgcrðum í ölluin
blöðum sem fást til að flytja þær nm þetta mál; vér vitum að hörð
orusta er í nánd og öll bindindisöf! eru að sameina sig í úrslita orustu
sem nái yfir allan heim og hætti ekki fyr en sigur er fenginn.
Móðir, Kona, meyja.
Konur eru að vakna; eftir hina löngu nótt kúgunar og undirok-
uuar hafa þær byrjað að nudda Gýrurnar úr augum sér. Verka-
kcpur hafa luynuað voldugf fe'fg hér í Winnipeg og b, :tir rú IleU <
Armstrong sem kjörin hefir vevið forstöðukona; enda var hún sú
fyrsta og fremsta í stofnun félagsins. þetta félag héit fund í v'k-
unni sem leið og var þar ákveðið að taka höndian sat an við öll þau
öfl í landinu sem framför og frjálslyndi irnna. þarf tæplega að efast
um að hér fylgi hugur máli. Frú Armstrong er náfrænka Sir Wilfrid
Lauriers og kona George Armstrongs jafnaðarmanna leiðtoga hér í
bænum. Vonumst vér eftir að geta flutt þýðangarmiklar fréttir af
þessu félagi öðruhvoru. -
Annaö félag hefir einnig verið stofnað meðal kvenna hér í landi.
Er það fyrir alla Canada og hélt allsherjarfund að Hotel-Alexandra
í Winnipeg á föstudaginn. Forstöðukona félagsins var kjörin frú
Murphy frá Edmonton; vara forstöðukona frú Todd frá Toronto;
aðra varaforstöðukonu á að kjósa síðar frá Quebee, ritari félagsins
var kosin ungfrú Elize Campbell frá Nýja Skotlandi og í meöstjórnar
nefnd frú Dayton frá Manitoba; frú Blackwood Wileman frá British
Columbia; viðskiftaritari frú Price frá Calgary.
Hermenn Vorir
W. D. Moore formaður verzlunarmanna samkundunar í Winnipeg
fékk skeyti á föstudaginn frá C. C. Ramsey, skeytastjóra í Portland
Maine; skýrði hann frá því að stór hópur heimkominna hermanna
hefði lent þar og væri þeim tekið með kostum og kynjum. Fagnaöar
samkoma var þeim haldin og þeim sýnt frábært bróðurþel.
Moore símaði til Ramsey’s og bað hann að birta hjartans þakk-
læti í Portland blööunum frá Canadamönnum.
Voröld gat þess nýlega að hermennirnir heyrðu til verkamönnum
og bændum. Reynt hefir verið að halda bændum sér og verkamönn-
um sér. Nú átti að reyna að setja hermennina á móti báðum. En
þeir hafa þegar ákveðið að verða tengihlekkurinn milli þessara
tveggja flokka og mynda þannig einn voldugan flokk sameiginlegan.
Skólamálið
Nýmæli eru á ferðum í skólamálum landsins; verið er aö revna
< •’i eyðilegga alla litlu skólana og sameina þá í stórskóia hér og þar.
Hugmyndin er sú að fylkinu verði skift niður í stórar spildur með
einum skóla; allir smáskólar seldir og afnumdir.
Af þessu leiðir margt sem ekki er skoðað á yfirborðinu. Með
því er eðlilegt það samband og sú samúð sem átti sér stað milli
kennara og foreldra; með því eru skólamálin tekin úr höndum þeirra
sem til skólanna borga og komið í hendur fárra manna sem stjórnin
getur haft í sinni hendi og undir sínum áhrifum. Með því er úr gildi
numið það sjálfstæði og frelsi sem hvert þjóarbrot hefir út af fyrir
sig og til þess er ekki kominn tími enn að minsta kosti. Með því tapa
foreldrarnir að öllu leyti áhrifum sínum á skólann, þar sem þau hætta
að umgangast kennarána, nema aðeins fáir menn þar sem þéttbygðast
er. Með því er sá ókostur innleiddur að fjölda barna er hringað
saman í kenslustofurnar og kenslan veröur óhjákvæmilega lélegri.
Með því er það óhjákvæmilegt að flytja verður börnin í helkulda
á vetrum langar leiðir og heilsu þeirra þannig stofnað í stórkostlega
hættu. J)etta cr alvarlegt atriði; heihan er fyrir öllu og þaö að gera
tilraun til þess að veikja heils i l>ar í nna er ískjggilegt. þ.uia nýja
fyrirkomulag |>ýMr það að va x u.ust er borið til bændaAiti á iandinu
alment til þess að íá'öa sjálfir skó'eniálum sínum; þetta fyric omulng
miðar í þá áttina að ijarlægja -I élauiííin þjóðstjórnar hugir.vudinni,
og færa þau nær einveldis hugxivu '..
Með þessu fyrirko... 'igi <r <l v?ð sundrung milli ý æra liér-
aða og staöa þar sen hver togar til sín án tillits til heildarhageins.
þing’ verður haldið hér í bænum 25, 26, og 27 þ. m. til þess að ræða
þetta mál; þar verða margir íslenzkir kennarar og skólaráðsmenn;
þeir ættu aö beita áhrifum sínum á móti þessu fyrirhugaða skóla-
fyrirkomulagi.
Foreldrar! Gætið heilsu barnanna yðar; langar ferðir á vetrum
eru hættulegar fyrir líf þeirra og heilsu. Munið eftir þessu og mót-
mælið á skóla fulltrúaþinginu.
Skólamálið
BITAR
Fyrir fáeinum mánuðum var
Laurier “forsprakki” nokkurra
uppreistar- og landráðamanna
eftir því sem Winnipeg blöðin
héldu fram.— Nú er hann einn
mesti og fullkomnasti stjórnmála-
maður brezka ríkisins, samkvæmt
dómi þessara sömu blaða—Gott er
að deyja?
Lögberg þykist vera ósammála
samsteypustjórninni öðruhvoru—
stjórninni sem bjargaði þessu
landi eftir þess eiginn dómi—ætli
það sé farið að finna á sér veðra-
breytingar í stjórnmálum?—betra
aö vera nógu snemma til búinn að
yfirgefa Bordenstjómina ef hún
kynni að bíða ósigur næst.
“Komin er lykt í koppinn minn
kemst hann sem á norðan”
sagði kerlingin.
Stefna Lauriers var beint á móti
öllum frelsis hugsjónum þessa
lands og stórhættuleg frelsi alls
mannkynsins eftir því sem Lög-
berg segir.
UM pJÓÐERNISMÁLIÐ
Hvort er betra að láta íslenzk-
una veslast útaf sem skrípamynd,
eða láta hana hverfa úr þessu
landi innan skamms, eins og aSrar
tungur þurfa að líkindum að gjöra
til heilla fyrir landið í heild sinni?
þessi spurning vaknaði 1 huga
mínum þegar eg sá orðskrípið í
einu íslenzka blaðinu í Winnipeg
“ hjartabrotinn ”
Lifi íslenzkan okkar sem lengst
og hreinust, en ekki sem hálf-
reittur fugl, því betur væri hún
horfin ef hún á að verða lík fær-
eyísku eða öðru ekki betra.
peir, sem berjast vilja fyrir við-
haldi málsins verða að sýna gott
eftirdæmi í að vanda það. paö
ætti að vera heitasta áhugamál
jafnframt viðhaldi tungunnar.
þjóðrækinn.
þJÓÐRÆKNISFUNDUR
verður haldinn í Wynyard á
Dreamland leikhúsinu 27. þ. m.
Sækið fundin Yatnabygðarbúar.
(þessi auglýsing var Voröld send
með símskeyti)
EG VIL KAUPA
tvö til þrjú vagnhlöss af góðum
hvítfisk og Pick;; líka dálítið af
rauðum “Sucker” nýjum úr vatn-
inu.
Helgi Einarson
SKULDARGLEÐI
1. marz fer fram kappræða í
stúkunni Skuld; tveir á hvora hlið
Ágætis hljómleikur og dans. Spil-
að á spil af þeim sem ekki dansa.
Iástaverk verður þar til þess að
kappa um og fær það hver sá er
samstæða tölu dregur. þessi hlut
ur er yfirborð á sessuver búið til
úr 357 blómhnöppum, einkarfag-
urt; er verkið gert af heimkomn-
um íslenzkum hermanni. Nánar
næst.—Flýtið yður að fá miða svo
þér hafið tækifæri á listaverkinu.
Til Sveins Símonarsonar
ViS sæinn þar sem sunna rís,
um sár þín kveður gamli fossinn,
hin ljúfa og" trygga ljóðadýs,
þér léttir einatt þunga krossinn.
R. J. Davíðson
g—»q«mb»-04—»-o tnam o-«m^o-«—»-o-—»<>«— | Hann fór á líf(leave) \ \
c Hann fann að þreytti þrek og dug, \
viJ þjóðverja að glíma, 1 og fór á líf með heit í hug, í c
að hafa góðan tíma. C 1
En daufleg honum varð sú vist, j
og völd að beiskum tárum, c
hann datt á líf, og laskaðist, i
og liggiur nú í sárum. c 1
o Mig fýsir mjög atf fara á líf, og ferðast ýmsar leiðir, en eg vil heldur ekkert líf en eitthvert líf sem meiðir. 1 í
j B. P.