Voröld - 22.04.1919, Blaðsíða 2

Bla. 2
VORÖLD.
Winnipeg, 22. apríl, 1919
Þjóðernismálið
EINAR OG ÁRNI
pjóðemis hreifingin er nú rædd
með miklu fjöri í íslenzku Winni-
peg blöðunum. Flestar raddirnav
sem fram að þessum tíma hafa
bii'öt eru hreifingunni hlintar, and
stæðar raddir hafa komiö fi'u u
tvær og eiga höfundar þeirra eins
mikin.i rétt til að láta álit sitt í
ljósi, eins og þeir sem hreifingunni
eru n-eðmæltir. pessir tveir eru
þeir hra. Fiinar H. Johnson í Span-
ish Fork Utah »g hra. Árni S. Mýr-
dal, Point Robcrts, Wash. Eg hefi
vænst eftir athugasemdum við
greinar þeirra frá mér pennafær
ari mönnum, ef til vill eru þær á
leiðinni; máske verða komnar ú
áður en þessar línur k°ma fyrir al-
mennings sjónir.
Grein hra. E. H. Johnsons birtist
í Heimskringlu 12. marz, en Árna
S. Mýrdals í Heimskringlu 26.
marz.
pó að báðir þessir herrar séu
efalaust mér vitrari, einkanlega sá
síðartaldi, þá langar mig með góð-
fúsu leyfi ritstjóra Voraldar
að gjöra við þær fáeinar at-
hugasemdir. Hra. E- H. Johnson
álítur að stofnun Islenzks þjóð-
ræknis félags sé ‘‘alveg ónauðsyn-
leg” pað er undir því komið frá
hvaða sjónarmiði það er skoðað.
Ef gengið er út frá því að alt sem
maður getur komist af án, sé ó-
nauðsynlegt, get eg samsint.Ein-
ari, en ef álitið er að alt sem er til
nppbyggingar andlega eða líkam-
lega sé nauðsynlegt þá er þessi
hreifing einhver sú allra nauðsyn-
legasta sem vestur íslendingar
hafa haft með höndum. ef það nær
að dafna og nær tilgangi sínum;
hvort það getur lifað lengi eða fær
miklu afkastað, verður tíminn að
leiða í ljós.
Ekki fæ eg séð að það félag sen
þjóðverjar stoxnuðu sín á meðal
gat ekki þrifist, þoli nokkurn sam-
jöfnuð við íslenzka félagsmyndun
Ástæðan fyrir því að þjóðverjar
urðu að uppleysa félag sitt var sú
að þjóðverjar voru í stríði við
Bandaríkin.
Meinar hra. E. H. Johnson að
halda því fram að skeð geti að ís-
land segi Bandaríkjunum stríð á
hendur einn góðan veðurdag ? Er
það það sem hann er að dylgja yf-
ir í grein sinni að eitthvað óheið-
arlegt hljóti að felast á bak við
gervinafn hra. þjóðrækins að hann
muni hugsa sér að gjörast Islenzk-
ur herforingi óg taka Bandaríkin
herskildi ? Allbrosleg hugmynd
er það að Islenzkan tilheyri ís-
landi einu. Nei, minn heiðraði
Johnson, tungumálið tilheyrir ekki
landinu, lieldur fólkinu sem lært
hefir að tala, lesa og skrifa málið,
livar í heiminum sem þeir kunna
að hafa tekið bólfestu. Hra. John-
son hyggur að landar vorir á ís-
landi mundu ekki leyfa útlending-
um sem kynnu að hafa gjörst borg
arar íslands að hafa slíkt félag og
kenna tungumál sitt á Islandi. pað
vill nú einmitt svo vel til að ein-
mitt þær þjóðir sem hann nefnir,
n.l. Frakkar og pjóðverjar höfðu
á undan stríðinu kenslu í tungu-
málum sínum á íslandi á sinn eig-
inn kostnað sem var með þökkum
þegið af íslenzku þjóðinni.
Mér finst hra. Árni Mýrdal mis-
skilja hugmyndina þar sem hann
er að mótmæla því að vér séum að
“einangra oss” pað er alls ekki
tilgangurinn; hér á enginn einang-
run að eiga sér stað. pað er jafn-
vel gert ráð fyrir að annara þjóð-
ar menn geti f engið inngöngu í fél-
agið ef þeirsýna viðleytni gagn-
vart íslenzku þjóðinni og íslandi.
Tortrygni sú, sem nú á sér stað í
Bandaríkj. gagnvart útlendingum
sem er bein afleiðing af hinu nýaf-
staðna veraldarstríði á sér von-
andi ekki langan aldur. Og það þó
að einhver þjóðmálaskúmur með
tómt höfuð og fulla vasa af pen-
ingum hafi komið með svo vitlausa
uppástungu °g ósamboðna ment-
aðri þjóð að útiloka öll útlend
tungumál fré hérlendum skólum.
Rússum og Prússum var að verð
ugu harðlega hallmælt af menning
ar þjóðum heimsins fjrrir að þrön-
gva þeim sem undir þá voru gefnir
til að afleggja sitt eigið tungumál
en taka upp mál yfirdrottnara
sinna; ætti þá Bandaríkjaþjóðin,
þessi mikla menningarþjóð, að
sigla í kjölfar þeirra. Mundi hún
líða slík lög? Nei, hún mundi
steypa slíkum löggjöfum af stóli
með vanvirðu að maklegleikum
við fyrsta tækifæri.
Jóns Bjarnasonar skóli, lestrar-
félögin íslenzku og íslenzku blöðin
eru góð hjálp til viðhalds íslenzki
þjóðerni svo langt sem þau ná, og
mundu ná míklu betur tilgangi
sínum ef þau hefðu almennan Is-
lenzkan félagsskap á bak við sig.
En að því er kennslu í íslenzku
snertir er Jóns Bjarnasonar skóli
langt frá því að vera nægur. Hvað
margir ætli hafi tækifæri til að
hagnýta sér hann af þeim sem
á Kyrrahafsströndinni eða í Utah,
eða öðrum héröðum fjárliggjandi
Winnipeg? Að segja það að Jóns
Bjarnasonar skóli nægi til við-
halds íslenzkri tungu í Ameríku.
væri sama og að segja að þið íWin
nipeg og þar í kring, getið haldið
við íslenzkunni hjá ykkur, við sem
í fjarlægð við ykkur búum, viljum
ekkert hafa méð hana að sýsla.
Hver er það á meðal vor Islend-
inga sem ekki mundi ótilkvaddur
við hvert tækifæri víðfrægja land
vort og þjóð eftir fremsta megni?
“Enginn” segir Mýrdal. pax*na
greinir okkur nú fyrst á fyrir al-
vöru.
pví er ekki að leyna, að nokkrir
eru þeir á meðal þjóðarbrots v°rs
sem fóru með litla ánægju af ætt-
jörðinni, hafa því lítið gott um
landið og þjóðina að segja skoða
því alt sem ísl. er í gegnum kol
svört bölsýnis gleraugu. Aðrir sem
annað hvort hafa farið ungir af
ættjörðinni eða eru fæddir í þessu
landi vita því lítið um ísland nenxa
það sem þeir hafa fengið að vita í
gegnum aðra, mismunandi franx-
sett, geta þessvegna ekki gefið hér
lendum meðborgurum vorum rétta
hugmynd um land voi*t og þjóð, þó
fegnir vildu.
pjóðernisfélagið á að miða til
þess að þessar upplýsingar sem
nauðsynlegar eru til meðborgara
vorra af öðrum þjóðflokkum geti
fengist svo þeir geti fengið á oss
rétta þekkingu og vii’t oss fyrir
það sem vér erum. Islendingum
austan hafs og vestan stendur það
báðum jafn nærri, að minni
hyggju.
“Eg veit að flestir landar hér,
vilja gjörast góðir b°rgarar, eh til
þess þurfa þeir að kynna sér sögu
landsins, stjórnarfar þess og grund
vallarlög. ’ ’
Já, nú fer okkur að koma betur
saman. pað er sjálfsagt fyrir
okkur að vinna að því af alefli,
og verður víst eitt af því sem fél-
agið setur á dagskrá sína-
Um andlega auðlegð eða dreng-
skap Íslendinga eða Bandarilcja-
manna ætla eg ekki að deila við
hra. Mýrdal; hé heldur að útskýra
fyrir honum hvaðan þeim er sú
andlega auðlegð komin. Hann veit
meira um það en eg . því hann er
að kunnugra manna sögn einn
hinna fróðustu íslendinga vestan
hafs, en þó hann viti það, þá er al-
menningur litlu nær, því ha .1,
eins og sumir aðrir af vorum vitru
og sjálfmentuðu íslendingum l.’gg-
u á vísdómi sínum eins og orniur
á gulli, og er það mikill skaði fyrir
alþjóð manna. Ef hann vi’.di nú
vera svo góður og gefa almenn-
ingi skýringu á þeirri miklu and-
legu auðlegð sem Bandaríkjaþjóð-
in hefir til brunns að bera, ]’á
mundu fleiri en eg vera honum
mjög þakklátir.
En svo eg víkji aftur að því s. m
sagt hefir verið um útlend tungu-
mál í þessu landi. Hvað er tá’m-
LOD SKINN
SéRSTAKT VERÐ A GÖDUM
VOR-ROTTUM
Skinn, Ull, Seneca rætur.
Sendið öll ykkar skinn til okkar,
og þér getið reitt yður á sanngjama
miðlun. Hæðsta verð og umsvifa-
lausa borgun.
Skrifið eftir verðlista.
B. Levinson & Bros.
281—283 Alexxander Ave. Winnipeg
að Bandaríkjaþjóðin lenti í ófriði
við Miðveldi Evrópu að útskúfa
málum þeii*ra úr landinu? Og
ekki einungis málum óvinanna,
heldur öllum málum útlendum að
undantekinni enskunni. pað minn-
ir mann á það óyndis úrræði sem
Vilhjálmur fyrverandi pýzkalands
keirari tók upp á þegar hann fór
að sökkva öllum slcipum sem um
höfin fóru og hann náði til, hvaða
þjóð sem þau tilheyrðu. Setjum
nú svo að Bandaríkjaþjóðin hefði
farið í stríðið á hlið með pjóð-
verjum; hefði þá ekki verið sjálf-
sagt að útslcúfa enskunni og setja
þýzkuna í hennar stað? Eða setj-
um svo að þessi makalausa uppá
stuxxga um útskúfun allra útlendra
tungumála, yrði að lögum og setj-
um svo að seinna meir lenti Eng-
lendingum og Bandaríkjamönnum
í ófriði, hvor á móti öðrum—sem
eg bið guð að forða oss frá að
verði—og setjum svo að eg yx*ði
ekki bænheyrður; væri þá ekki
landráð að nota enskuna í þessu
landi. ? Líklega, því enskan til-
heyrir Englandi — hamingjan
hjálpi oss — hvað á þá til bragða
að taka, Ekki er gott að þjóðin
sé mállaus. Eina ráðið verður þá
að fara að tína saman þessar fáu
hræður sem eftir eru af Indíánum
og gjöra þá að skólakennurum til
að kenna innlenda nxálið.
En getur nú nokkur hætta staf-
að hérlendri þjóð eða enslcri tungu
af félags hreifingu vorri? Eru
nokkrar líkur til að íslenzkan
ryðji enskunni úr öndvegissæti og
setjist sjálf í það ? Nei, svo góðar
vonir gjörir enginn maður sér sem
er fullviti.
pað getur vel verið að félagið
þrífist ekki. eða nái ekki tilgangi
sínum; ef" til vill kafnar það í
fæðingunni. En það verður ekki
mótspyrna hérlendra meðborgara
vorra, sem verður því að fjörlesti,
heldur vort eigið ósamkomulag,
sem svo sorglega oft hefir verið
þrándur í götu vorra félags og vel-
ferðar mála.
Lyndiseinkunnir vorar eru svo
breytilegar; hugsjónir vorar svo
margvíslegar- Einn stefnir í þessa
áttina, anrxar í hina. Sumir
fara of hart og verða því of langt
á undan, aðrir fara og hægt og
fylgjast því ekki með. Svo oss
gengur því svo ex*fitt að verða
hver öðrum samferða.
Eg fæ ekki séð að þó vér höfum
þennan félagsskap á meðal vor að
þátítaka vor í hérlendum félags-
skap og þjóðlífi þurfi að vei*a neitt
minni fyrir það. Sjálfsagt er að
hagnýta sér öll þau gæði andleg og
líkamleg sem þetta mikla framtíð-
arland vort hefir að bjóða, með
öllu leyfilegu móti, og koma fram
til gagns og nytsemdar fyrir land
bg líð sjálfum oss og öðrum til
uppbyggingar og þjóð vorri til
sóma.
par sem hra. Mýrdal minnist ó
vögguland vorra frægu foi*feðra,
minnir hann mig á sjálfan sig sem
góða og umhyggjusama móður.
grein hans minnir mig á dúsuna
sem hún stingur upp í barnið sitt
(Vestur-íslendinga) til að svæfa
það.
Eg á eftir að svara einni spurn-
ingu Einars. “Er hægt að lög-
gilda svona lagað félag?” Auð-
vitað eru aðrir færari til að svara
þar til en eg. En eg sé ekki neitt
því til fyrirstöðu; mætti eins vel
löggilda það eins og t.d. íslenzka
kirkjufélagið og Islenzku prent-
félögin.
porgils Ásmundsson
sjálfstjóni er ekki eitthvað sem
segja má um eins og blöðin hafa
eftir Taft nýlega um Monroe kenn
inguna. þar sem hann segir að
hxxn væri fyrirtaks góð ef nokkur
lifandi maður hefði minstu hug-
mynd um hvað hún þýddi.
Sigfús segir að gufuskipaferð-
irnar nxilli íslands og New Yoi’k
sem haldið hafi verið uppi af Eim-
skipafélaginu íslenzka og sem
f jölda margir Islendingar hér í
landi eigi hluti í verði ekki reglu-
legar hér eftir og að Gullfoss komi
síðustu áætluiiarferð til New York
í byrjun maí. petta er fyrir þá á-
stæðu að Island hefir svo lítið af
vörum að flytja nema vissan lxluta
ársins, og yrði því skipin að vera
tóm eða næstum því aðra leiðina;
en það mundi valdá miklum slcaða.
Eimslcipafélagið ætlar samt að
halda áfram ferðum milli Islands
Oig Danmerkur.
Sigfús segir að kol hafi verið seld
í Ileykjavík fyrir $100 smálestin.
STJARNAN.
Til Styrktar-manna-
Hecla Press Ltd’s
Vér höfum að lolcum fengið leyfi til ag gefa hluta-
bréf í félaginu.
Og mun öllum sem borgað hafa að fullu styrktar-
gjald sitt, sent hluta-bréfið, innan mjög skams tíma.
Vér vildum vinsamlegast mælast til að allir þeir
sem óborgað eiga af Styrktar-fé sínu, sendi það inn
svo fljótt sem unt er. pað flýtir fyrir greiðri út-
sendingu á hlutabréfunum.
að með orðunum “útlend mál” og
“útlendingar. ”? Er það ekki
fólk sem flutt hefir inn í landið xxr
öðrum löndum og hefir flutt mál-
ið með sér ? Samanstendur nú
ekki Bandaríkaþjóðin þjóðemis-
lega af mismunandi þjóðflokkum
sem flutst hafa inn í landið?
Hefir ekki enskan orðið viðtekin
sem þjóðmál þessa land fyrir hefð
af þeirri ástæðu að Englendingar
stjórnuðu landinu á meðan það
var að byggjast af hvítum mönn-
um.? En þeir sem undirski’ifuðu
frelsisskrá Bandaríkjanna hafa
líklega ekki verið komnir á nógu
hátt menningarstig til að útskúfa
enskunni úr landinu þegar frelsis-
stríðinu lauk, og viðhalda inn-
lenda málinu, (Indíánamálinu).
Er nú ekki heimskulegt að af því
• •
TIL SOLU
Gott hús á góðum stað f vestur-
hluta Winnipegbæjar. Mundi mjög
þægilegt fyrir fremur litla fjöl-
skyldu.
VORÖLD VÍSAR Á
íslending-ur ætlar að stunda bún-
aðarvísindi í Bandaríkjunum.
Eftirfarandi grein hefir Eggert
(Erlendsson í Graíton, klipt úr
blaðinu “American” og góðfús-
lega sent Voröld:
Sigfús Björnsson frá Reykjavík
á íslandi kom til Minneota, Minn.
23. marz. Hann kom þangað beina
leið frá New York þar sem hann
hefir dvalið um sjö mánaða tíma.
pessi ungi maður er sonur Dr- Guð
mundar Björnssonar, landlæknis á
íslandi; manns sem betur og meira
er þektur hjá þjóð sinni en nokkur
annar núlifandi maður. Annar
sonur læknisins kom v-estur í fyrra
og er nú að læra rafmagnsfræði
við háskólann í Wisconsin.
Sigfús Björnsson hugsar sér að
vera um tíma úti í sveit og hefir
herra Ámi Eggertsson, verzlunar-
fulltrúi stjórnarinnar á Islandi,
samið svo um að liann verði við
búnaðarstörf hjá A. S. Josephs-
syni nálægt Minneota.
Sigfús hefir frá mörgu sögulegu
að segja frá ættlandi sínu og sér-
staklega viðvíkjandi ásigkomu-
laginu þar á meðan stríðið stóð yf-
ir. Saga hans um ofríkis yfirráð
Ey.glendinga á Islandi ávalt síðan
stríðið hófst, er slík að það virðist
tæplega réttlætanlegt eða sam-
rýmanlegt við nokkrar sjálfstjóm-
ar hugmyndir; það er að segja ef
Svo heitir ársfjórðungsrit gefið
út af Sjöndadags Aðventistum, og
er ritstjóri þess séra Davíð Guð-
brandsson, norskur maður serh tal-
ar og ritar íslenzka tungu betur en
margir Islendingar. Hann hefir
lært mál vort við háskólann í
Reykjavík. petta rit er að mörgu
leyti ágætlega úr garði gert; það
flytur margar og vandaðar mynd-
ii*, er prentað á ágætan pappír og
bii*tir ritgerðir og fróðleik um alls-
konar siðbetrandi efni og mannúð-.
armál- Einn kaflinn í ritinu heit-
ir “Arineldurinn” og í þeim kafla
birtist síðast eftirfarandi saga sem
oss þykir þess virði að hún sé lesin
af sem flestum- því hún flytxxr
djúpar kenningar.
Sorgarheimili
Eftir norskan pjóðkirkjuprest.
Eg mun aldrei gleyma þeirri
heimsókn — hinni leiðinlegustu
sem eg nokkurn tíma gerði. Kof-
inn var lítill og lágur og stóð hátt.
uppi í fjallshliðinni. í gluggunum
voru fáar rúður eftir, og í götin
höfðu þeir látið tuskur í staðinn
fyrir gler. pað leit út eins og
moldarþakið og allur kofinn
mundi hrynja þá og þegar. Eg
vissi að eigandinn hafði verið
drykkjumaður mikill og að hann
hafði átt stóra bújörð í bygðinni
og þar að auki verið skipstjóri; en
hin síðustu árin hafði hann vegna
drykkjuskaparins sokkið ofan í fá
tækt. Konan hans hafði séð til
mín og kom þess vegna út til að
taka á móti mér. Hún sagði mér
að koma mín myndi aðeins vekja
gremju hjá manninum, þrátt fyrír
viðvörunina fór eg inn í kofann.
í stofunni bar alt vott um hina
mestu fátækt. Eg gekk að rúminu
og heilsaði honum.
“Jæja, svo þarna höfum við
prestinn ’ ’ sagði hann. * ‘ Og ætlar
hann nú að búa mig undir dauð-
ann eða gjöra eitthvað því um líkt
get eg ímyndað mér. ? ’ ’
“Já, það er einmitt þessvegna,
að eg kom.”
‘ * pað er nokkuð langt að ganga
upp hingað, ekki satt? pungur
gangur. Ilvers vegna eruð þér
eklci í hempunni og hvíta kragan-
um? 1 henni hefðuð þér átt að
vera. ’ ’
‘ ‘Hvers vegna ert þú svo önugur
við mig?” spurði eg.
“önugur! Er eg önugur? Nei,
það mundi vera synd að vera ön-
ugur við prestinn, sem prédikar
svo fallegt. Já, eg hefi heyrt til
yðar- Eg man eftir að þér einu-
sinni prédikuðuð um að hjálpa
aumingjunum, er það ekki þannig
að það stendur skrifað? Vita-
skuld! Og þá'sérstaklega gagn-
vart méi*. Kainsagði: “A eg að
gæta bróður míns ? ’—stendur ekki
(þannig? En auðvitað má ekki
heimfæra þau orð upp á yður?”
“Hættu nú þessu og láttu okkur
koma til baka til þín.”
“Til mín? Já, eg veit að eg
verð að deyja, og eg veit að eg
verð að deyja sem drykkjumaður
og verða glataður að eilífu. pér
skiljið að eg veit það er ákveðið.
Og nú ætla eg að spyrja yður um
eitt. Trúið þér biblíunni?”
“Já, eg trúi biblíunni. ”
“En hvers vegna breyttuð þér
ekki eftir henni, bæði þér og hinir,
sem segjast trúa á biblíuna?”
“Bx*eytum vér ekki eftir henni?
‘‘pér prédikið um kærleika og
iniskunsemi og alt þetta. Og svo
prédikið þér um drykkjuskap og
eilífa glötun. Hefðuð þér trúað á
þetta- hefðuð þér vafalaust gjöx*t
eitthvað til að hjálpa öðrum eins
aumingjum og mér — ekki satt?”
“Enginn getur sagt annað en að
eg hafi prédikað Guðs orð hreint
og skýrt.”
(Fiiamliald á 6. síðu)
KOL! KOL !
Vér getum afgreitt fljótt og vel bæði HÖRÐ og LIN kol.
Beztu tegundir. Ef þér hafið ekki byrgt yður upp nú þegar,
þá komið og sjáið oss. Vér getum gert yður ánægða.
Talsími Garry 2620
D.D.Wood & Sons Ltd.
Office og Yards: Ross Ave., homi Arlington Str.
NÁIÐ I DOLLARANA
Oss vantar allar tegundir af loðskinnum, og vér borgum
hæðsta verð fyrir. Verðlistar og spjöld fyrir nöfn ykkar
ókeypis.
Skrifið eftir yðar nú.
H. YEWDALL, Rádsmadur
273 Alexander Avenue, - - - Winnipeg.
Albert Herskovits & Son, 44-50 W. 28th St., New York Oity.
The Clearing House of the Fur Trade.
References: Any Bank or Mercantile Agency.
London. Paris. Moscow.

Ton af þœgindum
ROSEDALE KOL
óvidjafnanleg ad gædum.
fyrir ofna og eldavélar
THOS. JACKSON & SONS
Húsasmíða-byrgðir, kol og við.
Skrifstofa 370 Colony St. Tals. Sh. 62-63-64
GILLINIÆÐAR
VALDA MÖRGUM SJOKDÖMUM
pú getur helt ofan f þlg öllum
meðölum sem hægt er að kaupa;
—eða þú getur látlð skera þig og
tæta allan I sundur elns og þér sýn-
tst—
—Og samt losnar þú aldrei við þá
ájúkdóma sem af gilliniæðum stafa
FYR EN pÆR ERU LÆKNAÐAR.
(Sönnunin fyrir þessu er sú að
ekkert sem þú hefir reynt hefir
læknað þig til fulls)
ER ANNARS NOKKUR pöRF A
AÐ SEGJA pÉR pETTA
VÉR LÆKNUM til fulls hvem ein-
asta mann sem hefir GILLINIÆÐ
og til vor Ieltar hvort sem veikin er
t láu stigi eða lagi langvarandi eða
skammvinn. Vér læknum með
VEIKUM RAFMAGNSSTRAUMUM
eða ef þér læknist ekki þá þurfið
þér ekki að borga eltt einasta cent.
Aðrir sjúkdómar eru einnig Iknaðir
án meðala.
Ef þér getið ekki komið þá skrifið.
Axli sem vaxa af útkynjaðri giilinl-
«ð þegar þær blæða ekki eru þær |
kallaðar blindar gilliniæðar; þegar
þær blæða öðruhvonl, eru þær kall-
aðar blæðandi eða opnar.
—Orðabók Websetrs
DRS.
Nefuið Voröld.
AXTELL
& THOMAS
503 Mc Greevy Block — Dept. Vor
Láttu ekki Sigurláns Bréf fyrir hálfvirdi.
Ef þú verður að selja þau þá sendu mér þau eða komdu
með þau; trygðu bréfið sem þau eru send í. Eg læt þig hafa
fult verð fyrir þau í peningum. Skrifið á ensku.
J. B. MARTIN 704 Mclntyre Block, Winnipeg.
(í viðskiftafélagi Winnipegborgar)