Alþýðublaðið - 01.12.1964, Side 7

Alþýðublaðið - 01.12.1964, Side 7
VILHJÁLMUR S. VILHJÁLMSSON: HÚN LAGBI FYRST Á BRATTANN V ^ ' ÖTULASTI og þrautseigasti brautog róttindi kvénna. Ég skrifaði um ryðjandinn í réttindamálum ástœðurnar fyrjr því, að konur kvenna, frú Bríet Bjarnhéðinsdótt-væru ekki jafn réttháar karlmann- ir, er áttræð. inum í þjóðfélaginu. Ég hvatti þær Hún er fyrsta kona á íslandi, til menntunar og rakti orsakirnar sem haldið hefur opinberan fyrir-til áhugaleysis þeirra. Greinin lestur og, að öllum líkindum, fyrsta vakti geýsiathygli og mikið umtal, konan, sem skrifað hefur grein í enda hafði ekki mikið verið ritað opinbert blað. Hún er einnig fyrstaum þessr mál. konan, sem verið hefur ritstjóri Við þetta reis þó nokkur alda að blaði hér á landi. fyrir réttindum kvenna, og ég tel Ævi frú Bríetar hefur verið að þessi litla grein hafi orðið þrungin af baráttu, eldmóði og fyrsti vísirinn að þeirrr baráttu, hugsjónum. sem síðar var háð og vakti svo Þegar ég heimsótti hana nú á mdda storma. Ég dvaldist aðeins áttræðisafmæli hennar í litlu stof- Þennan vetur í Reykjavík, en fór una í Þingholtsstræti 18, þar sem svo heim, þegar sumraði. Dvaldist hún hefur búið í áratugi, finn ég að fyrir framan mig situr mikil kona. Og þegar hún segir frá og dregur upp myndir úr rúmlega hálfrar aldar baráttusögu, þá er eins og ég sé að lifa upp sögu þjóðarinnar þessi ár. Frú Bríet Bjarnhéðinsdóttir er skarpgáfuð kona, og þó að rúnir séu skráðar á hið mikilúðlega og bjarta andlit hennar, er andinn heill og frásögnin ber vott um ó- skert minni og sama brennandi áhugann og hún var fræg að, með- an hún stóð mitt í baráttunni. ,,Vrð, sem vorum ung kringum 1872“, segir frú Bríet, „þegar sjálf stæðisbaráttan stóð sem hæst, vor um full af eldmóði og hugsjónum. Okkur dreymdi dagdrauma og mikl ar hræringar gerðu vart við sig. Ég mótaðist þessi ár og hugsaði margt. Við gerðum uppreisn gegn hvers konar óréttr, hvar sem við fundum hann. Og fyrsti órétturinn, sem ég rakst á, var undirokun kon unnar. Ég fann svo mikinn mun á aðstöðu karla og kvenna. strax þegar ég var kornung. Ég man eftir því, hvað mig sveið það oft, er. ég og bróðir minn höfðum staðið saman daglangt við úti- vinnu, og er við komum inn, varð ég að fara að vinna’áfram, en hann settist við lestur — og ég bein- línis kvaldist, því að ég var strax svo mikið fyrir bækurnar, en lítið fyrir útiverkin. Árið 1884 fór ég að heiman, úr Húnavatnssýslu, í fyrsta sinn til Reykjavikur, og þar dvaldist ég veturinn 1884—1885. Um veturinn skrifaði ég grein, og það mun hafa verið, eftir því sem mér hefur verið sagt, fyrsta greinin, sem rituð hafði verið í opinbert blað af íslenzkri konu. Greinin birtist í Fjailkonunni 5. júní 1885 og fjallaði um menntun ég heima í 2 ár, en fór svo aftur suöur, 1887. Eitt sinn, ég held það hafi ver- ið á jólaföstunni, fór ég ásamt nokkrum kunningjastúlkum mín- um til Bessastaða til þess að sjá staðinn og heilsa upp á skáldjöfur- inn Grím Tbomsen, sem þar bjó. Hann tók okkur með ágætum og við ræddum margt. Hann spurði m'g hvað ég hefðist að, og ég sagði honum, að ég kenndi börn- um. Hann sagði, að það væri allt of veigalítið verk fyrir mig, ég ætti að kenna hinum fullorðnu. um áhugamál yðar, réttindi kon- „Því haldið þér ekki fyrirlestur unnar?“ spurði hann. Þessi áeggjun Gríms Thomsens settist að 'í huga mínum og ég sett- ist við. Þetta var þó hin mesta fífldirfska, að kona lu^di opinber- an fyrirlestur. En ég skrifaði þó fyrirlesturinn. Ég var þá leynilega trúlofuð Valdimar Ásmundssyni, ritstjóra Fjallkonunnar, en ekki sýndi ég honum handritið. Hins vegar sá Hannes Hafstein það og taldi gott og vildi engar athugasemdir gera. Og svo lét ég það boð út ganga, að ég ætlaði að halda opinberan fyrirlestur um kjör og réttindi kvenna í Góðtemplarahúsinu, að- gangur 50 aurar. Það var mikið talað um þetta, og eftir einum skólapiltinum, sem síðar varð prestur, heyrði ég sagt: „Nú ætla ég í kvöld að borga 50 aura fyrir að fá að hlæja mig máttlausan að kvenmanni". Ég fór titrandi niður í Góðtempl- arahús. Þar var þá húsfyllir. Jón Ólafsson ritstjóri tók í hönd mér, leiddi mig upp á leiksviðið og kynnti mig áheyrendum. Ég roðn- aði út undir eyru og taldi víst, að ég mundi aldrei geta flutt fyrir- lesturinn til enda. En svo gekk Jón Ólafsson burtu og ég stóð cin eftir. Allt valt á mér einni, og um leið hvarf allt hugleysk Ég hóf mál mitt á þvi að tala um van- trú karlmanna á konunni og gerði gys að því. Er ég talaði þau orð, starði ég á skólapiltinn, en hann Þáttur sá, sem hér birtist, um Bríeti Bjarnhéðinsdóttur, er úr nýjustu bók Vilhjálms S. Vil- hjálmssonar, „Grær undan hollri hendi“. varð niðurlútur — og hann hló aldrei. Fyrirlesturinn vakti enn meiri athygli á málefnum kvenna og rétt leysi þeirra. Þær höfðu á þessum Húsið Þingholtsstræti 18, þar sem Bríet Bjarnhéðinsdóttir bjó. árum engan rétt. Ekki kosninga- rétt, ekki kjörgengi — og engan rétt til að taka að sér ábyrgðar- störf. Um þétta leyti hafði ég enga hugmynd um kvenréttindahreyf- inguna erlendis, enda hafði ég eng in sambönd og sá alrdei eriend blöð. En 1888 giftist ég Valdimar Ás- mundssyni. Hann var logandi af áhuga fyrir öllu nýju. Fjöldi menntaðra manna heimsótti hann og þcir ræddu um stjórnmál, list- ir og b'ókmenntir. Ég fór brátt að verða þátttakandi í þessum um- ræðum og jafnframt las ég öll er- lend blöð og tímarit, sem honum bárust, Þá komst ég í kynni við kven- réttindahreyfinguna — og fann að þar átti ég fullkomlega heima. Valdimar studdi mig með ráðum og dáð, enda stóð hann mitt i líf- inu og var ritstjóri að einu helzta blaðinu. Ég vann töluvert á næstu árurn að áhugamálum mlnum og komst í sambönd við kenréttindakonur og samtök þeirra erlendis. Eitt s;nn stakk Valdimar upp á því að ég færi að gefa út blað og það varð úr. 1895. um haustið, sendi ég út boðsbréf og kaupendurnir streymdu inn Nokkru siðar kom út fyrsta eintakið af Kvennablað- inu í 2500 eintökum, og varð ég að láta prenta annað uppiag af tveimur fyrstu tölublöðunum. — Kvennablaðið varð á skömmum tíma útbreiddasta blaðið á land- :nu. En ég verð að stikla á stóru, því að ekki getið þér skráð alla ævisögu mína. Áríð 1902 var ég boðin á kvenna fuhd. sem halda átti í Kristjaniu og ég ætiaði að fara, en það ár dó Valdimar og ég fór ekki. Árið 1904 var stófnað Alþjóðasamband kvenréttindafélaga, og fylgdtst ég vel með þe:m málum. 1906 var ég boðin á þing Ai- þjóðasambandsins í Kaupmanna- höfn og fór ég þangað. Sú ferð hafði stórkostleg áhrif á mig. Nokkru síðar stofnuðum við Kven- réttindafélagið í Reykjavík, og síð- ar ferðaðist ég um landið og hélt fyrirlestra og stofnaði sex lcven- réttmdafélög. Síðan var stofnað samband kvenréttindafélaganna og það gekk síðan í Aiþjóðasamband- ið, en í því erum við enn. Um aldamótin höfðu konur fengið mjög takmarkaðan kosningarétt til bæja- og sveitastjórnakosninga, en Framhaid á 13. síðu ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 1. des. 1964 J

x

Alþýðublaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.