Skólablaðið - 01.09.1912, Blaðsíða 2

130
SKOL.ABLAÐIÐ
vísindi og listir haft íll eða góð áhrif á siðferði þjóðarinnar?«
Þegar R. sá þessa spurningu fanst honum sem sér væri opin-
beraður heill heimur hugsjóna og kenninga, og þetta tók hann
sl kum heljartökum að hann gat í fyrstu ekkiannaðen — grátið!
En svo fór hann að skrifa, — svara spnrningunni. — Skorin-
ort skýrði hann frá skuggahliðum þjóðfélagsins og sýndi ótvírætt
fram á, að hin svo kölluðu vísindi hefðu aðeins málað þær
dekkri. Menn hefðu verið heilbrigðari og hamingjusamari á
meðan þeir voru náttúru-börn, þessvegna væri réttast að nálgast
þá lifnaðarháttu aftur.
— Rousseau fekk verðlaunin.
Skömmu síðar var sett upp önnur spurning til úrlausnar.
»Hver er orsök stéttamismunarins?« R. svarar aftur: — Eignar-
rétturinn er rót alls ílls. Sá sem fyrstur girti af jarðarskika sem
sína eign, hann var þjófur! Sá hefði verið velgjörari mann-
kynsins, sem rifið hefði girðinguna niður og sagt við meðbræður
sína: Hlustið ekki á ræningjann! Ávextina eiga allir, en jörðina
enginn. — Rousseau vann líka þessi verðlaun.
Aðalverk Rousseau's eru annars: »Heloise hin nýja«: (La
nouvelle Heloise), »Þjóðfélagssamningurinn« (Contrat social) og
»EmiIe«. í hinni fyrstnefndu bók lýsir hann ást milli manns og konu
og siðferðissterku heimilislífi. Það var kjaftshögg á ótrygðina og
lauslætið. — í hinni næstu lýsir hann fyrirmyndar þjóðfélags-
skipun grundvallaðri á frelsi, jafnrétti og bróðurhug. Bók þessi
ýtti mjög undir stjórr.arbyltinguna miklu og varð þeim að fyrir-
mynd, sem rétta vildu hið ranga og reisa hið fallna í hinu franska
þjóðfélagi. — Hin síðastnefnda er aðaluppeldisrit Rousseau’s. í
henni lýsir hann siðferðisþroska barna og lífi þeirra, sem nokk-
urskonar einstæðri heild. Alt uppeldi verður þess vegna að miða
að því, að hjálpa börnunum til að lifa sítiu lífi og þroskast á
sinn hátt. Bók þessi kom hart niður á bókstafa- og barsmíðis-
skólum Jesúítanna. Bókin var brend, og Rousseau varð að flýja
land!
Samtíðin var Rousseau ekki ávalt efíiriát. Nokkra sök átti
hann á því sjálfur. Líf hans var ekki jafn göfug fyrirmynd og
kenningar hans. »Þau ráfuðu« svo oft »í öfuga átt um æfi
hans, kenning og verkin«, eins og skáldið segir um prestinn. En