Vísir - 17.12.1958, Blaðsíða 4

VtSIR
Míðvikuáagínn 17. deeíanber '1058
BÆMR
BÆKIIR
Ný bók eftir skipstjórann
á Kon-tiki.
„Akú-Akú"
er
C Thor Heyerdahl: Akú-Akú.
Ixiyndardómar Páskaeyjar.
Jón Helg-ason íslenzkaði. Ið-
unn. Reykjavík. (Valdimar
Jóhannsson) 357 bls.
Þegar Norðmaðurinn Thor
Heyerdahl fór með nokkrum
förunautum hina frækilegu
för vestur um Kyrrahaf frá Perú
ströndum á blasaflekanum Kon-
tiki varð hann á svipstundu
heimsfrægur. Heimsstyrjöldinni
síðari var nýlega lokið, afleiðing-
ar hennar gætti enn á öllum svið-
um, og þetta afrek Norðmann-
anna var svo skemmfileg til-
breyting í heimi, sem þráði að
lesa um ævintýri, er snerta ekki
flugvélar, fallbyssur eða eitthvað
því líkt.
Bók sú, sem Heyerdahl skrif-
aði um þessa einstæðu siglingu,
var þýdd á fjölmörg tungumál,
svo að annað eins hafði vart
þekkzt, að bví er ferðabók snerti.
Munu íslenzkir lesendur minnast
bókarinnar, sem vakti verðskuld
ritað mikla og skemmtilega bók
um um þennan leiðangur sinn,
| svo fallegar myndir hafa sést í
nokkurri bók, sem hefur ver-
ið gefin út hér á landi, enda mun
útgefandinn hafa látið prenta
myndimar ytra, til þess að
tryggt væri að frágangur væri
allur hinn vandaðasti.
Margar ágætisbækur eru á
markaðinum að þessu sinni, því
og segir þar mjög ýtarlega frá i útgefendur vita, að sá einn
honum. Er geysilegur fróðleikur j viuuur í samkeppninni, sem hef-
í bókinni og settur fram á þann
hátt, að menn vilja jafnan halda
áfram lestrinum, þótt langt sé
liðið á kvöld eða komin nótt og
strangur vinnudagur framundan.
Því miður verður ekki hið sama
sagt um allar bækur af þessu
tagi. — Ak-akú er myndskreytt
og er mjög mikið vafamál, hvort
ur beztar bækur á bcðstólum.
Iðunn hefur hættulegan keppi-
naut fyrir aðrar bækur, þar sem
er Akú-akú, og er lítill vafi á því,
að hún verður meðal þeirra
bóka, sem oft verður spurt um
næstu daga.
Jón Helgason ritstjóri hefur
þýtt þessa miklu bók. — J.
Vísindi nútímans.
Visindi ruítimans. Viðfangs- á orðin, á hinn ágætasta hátt
efni þeirra og hagnýting.
276 blaðsíður. Hlaðbúð.
Reykjavík 1958.
Veturinn 1957 -—58 beitti út-
varpsráð sér fyrir því, að margir
okkar ágætustu fræði- og visinda
manna fluttu hver sitt erindi um
aða athygli hér eins og viðar og fræðigrein sína í Ríkisútvarpið
var metsölubók á sínum tíma.
En Heyerdahl ætlaði ekki að
láta sér leiðangurinn í Kon-tiki
| eftir hádegi á sunnudögum. Öll-
um þorra manna, þeim, sem á
nægja, því að hann fékk brátt
löngun til að kynnast sérkenni-
legum steinlikneskjum á Páska-
eyju, sem er ein afskekktasta
eyja heims. Gerði hann því út
leiðangur þangað fyrir þrem ár-
um og dvaldist þar fram á árið
1956 við alls konar rannsóknir,
sem snerust þó fyrst og fremst
um hausa þá hina miklu, sem eru
eins konar „vörumerki" eyjar-
innar, en þeim lék Heyerdahl
fyrst og frernst hugur á að kynn-
ast.
Hann hefur nú fyrir nokkru
Þriðja Jóabókin.
Fyrir nokkrum dögum komst
eg yfir nýútkomna unglinga-
•bók, „Jói og hefnd sjóræningja-
strákanna“. Kápumyndin og
titillinn virtust benda til þess,
að hér væri á ferðinni þýdd
bók. En við lestur hennar komst
eg á aðra skoðun. Söguhetjurn-
ar eru íslenzkir unglingar, góðir
og slæmir, eins og gengur og
atburðir allir gerast á íslenzkri
grund. Höfundurinn er ungur
Vestfirðingur, sem nefnir sig
Örn Klóa. Við lestur bókar sem
þessarar kemst maður að því að
oft er leitað langt yfir skammt,
þegar okkur þyrstir í ævintýri.
Ævintýrin gerast ekki bara í
útlöndum heldur eru þau allt í
kringum okkur þó við látum
þau ganga okkur úr greipum.
En Jói Jóns hefur augun opin
sem fyrr og fer því ekki á mis
við ævintýrin. Hann er hætt
kominn £ viðureign við ó-
knyttastráka, lendir í sjávar-
háska ásamt nokkrum skóla-
stúlkum, en eins og vera ber í
slíkum bókum fer allt vel að
lokum og allir hljóta verð-
skulduð Iaun. Þetta er spenn-
andi og hressileg bók jafnt
fyrir drengi og telpur.
4, S. J.
annað borð láta sig slíka fræðslu
einhverju skipta, mun því vera
kunnugt um inntak þessara stór-
fróðlegu erinda í höfuðdráttum
og veröur þvi ekki fjölyrt um
það að sinni. En þótt orðið sé
upphaf til alls og hið talaða orð
nái vissulega vítt á öldum út-
varpsins — í rúmi, nær það
skammt í tíma og er • því hinn
mesti fengur að fá fræðslu sem
þessa í bókarformi eftir að at-
hygli almennings hefui' verið
vakin með greinargóðum flutn-
ingi úr útvarpssal.
Öll eiga erindi þessi sammerkt
í því, að höfundur þeirra rekja í
upphafi uppruna og þróunarfer-
il, markmið og leiðir þeirra vís-
indagreina, sem um er fjallað,
en slíkt yfirleitt er að sjálfsögðu
ein hin bezta og beinasta leið til
að vekja forvitni og skilning les-
anda (hlustanda) á því efni sem
fram er reitt. I þessari bók skip-
ast það þannig:
Davíð Daviðsson: Læknisfræði.
Trausti Einarsson: Hugmyndir
manna um alheiminn fyrr og nú.
Þorbjörn Sigurgeirsson: Eðlis-
fræði.
Ernst Hovmöller: Þróun og
hagnýtt gildi loftslagsfræði.
Jón E. Vestdal: Tækni. .
Hörður Bjarnason: Borgir og
byggingar.
Þórður Eyjólfsson: Lögfræði.
Ólafur Björnsson: I-Iagfræði.
Símon Jóh. Ágústsson: Sálar-
fræði.
Sigurbjörn Einarsson: Guð-
fræði.
Þorkell Grímsson: Áfangar í
fornminjafræði.
Vilhjálmur Þ. Gíslason: Sagn-
fræði.
Eins og þetta efnisyfirlit ber
með sér, hefur hér verið fansað
nokkrum klassiskum og hagnýt-
um vísindagreinum, sem þó oft-
ast standa í móðu og óljósri
mynd fyrir sjónum leikmanna,
unz þær hafa verið skýrðar og
skilgreindar, svo sem hér er raun
alls staðar ljóst og vel en sums
staðar með þeirri snilld, sem
skautar einfaldleik framsetningu
þegar kunnáttusamlega er að
unnið.
Þetta er og hin vandaðasta bók
að öllum ytra frágangi og for-
laginu — sem þó er þekkt að
'vandaðri bókagerð — ásamt
þeim sem sá um útgáfuna, próf.
Símoni Jóh. Ágústssyni til hins itímans fær;
mesta sóma. Prentvillur fyrir-
finnast engar.
Hjörtur Halldórsson.
Páfi hefur útnefnt 23 nýja
kardínála, og eru þeir þá
orðnir 74, en flestir voru
þeir 70 árið 1568.
Tryggðin við
sem
Oscar Clausen: Með góðu
fólki, endurminningar. —
Bókfellsútgáfan, Reykja-
vík, 1958.
Þegar menn hafa í huga þær
stórkostlegu breytingar, sem
orðið hafa á högum þjóðar
vorrar á síðastliðinni hálfri öld
eða rúmlega það, — byltingu
mætti það kalla, — þurfa menn
ekki að furða sig á því, að
fræðimönnum og rithöfundum
verður tíðleitað til þessa tíma-
bils að efni í fróðlegar og
merkilegar frásagnir. Það er
lofsvert og gott, að hinir eldri
menn fræði hina yngri um liðna
tíma og geri þannig sitt til þess
að varðveita hið menningarlega
samhengi meðal kynslóðanna.
Góðir sögumenn hafa löngum
þótt aufúsugestir hér á landi,
hvenær sem þeir komu, og þótt
flest hafi tekið miklum stakka-
skiptum, þá ætla eg, að svo sé
enn. Sá er þó munurinn, að
hinir gömlu sagnaþulir urðu að
láta sér nægja fámennan hóp
þakklátra áheyrenda, venjulega
í þröngum baðstofum strjál-
býlla sveita, en sagnamenn nú-
a sínar sögu í letur,
skrá þær á bækur, sem jafnóð-
um eru prentaðar, og geta
þannig náð til allra lands-
manna, sem lesa vilja og slíkan
fróðleik girnast. Einnig í þessu
efni er mikil breyting á orðin.
Höfundur þeirrar bókar, sem
að ofan er nefnd, er tvímæla-
Nunnan - bók um baráttu
iVgf hóh ÍB’á Hies fe Sis aí ísgá íss. ss bsí.
Bláfcllsútgáfan hefur sent
frá sér bók, sem heitir „Nunn-
an“ og er eftir bandaríska
skáldkonu, Kathryn Hulme.
Bók þessi á sér þá forsögu,
að skömmu eftir lok styrjald-
arinnar kynntist skáldkonan
belgiskri hjúkrunarkonu í
flóttamannabúðum þar sem
þær störfuðu báðar að hjálpar-
starfsemi. Við þau kynni komst
skáldkonan að því, að hjúkr-
unarkonan átti sér óvenjulega
fortíð.
Sautján ára gömul hafði hún
gengið í klaustur með það fyrir
augum að helga sig klausturlífi
og hjúkrun. Eftir reynslutím-
ann var hún send til starfa í
sjúkrahúsum reglunnar, fyrst
skáldin hafa spunnið um hann
sögur, og eru sumar þeirra
ekki allt 1 guðhræoslunni. Þarf
ekki annað en minna á
Decameron, sem flestir þekkja.
En hér þurfti ekkert að fara
á milli mála. Skáldkonan hafði
sögupersónu sína ljóslifandi
fyrir framan sig: gáfaða stúlku
með óvenjulega lífsreynslu að
baki sér. Og' skáldkonan; sezt
við að skrifa sögu þessa sautján
ára klausturlífs. Undir leiðsögn
hennar verður lesandinn ó-
sýnilegur áhorfandi að lífinu
eins og því er lifa’ð innan þess-
ara múra. En fyrst og fremst
fær hann að skyggnast í sál
hinnar ungu nunnu og fylgjast
með þeirri baráttu sem þar fer
heima í Belgíu og síðar í Kongó! fram. Kröfurnar sem klaustur-
í Afríku. Skömmu áður en
styrjöldin skall á var hún
kölluð heim og nærri öll styrj-
aldarárin vann hún í stóru
sjúkrahúsi við landamæri Hol-
lands. Skömmu áður en stríð-
inu lauk fékk hún sig leysta
frá klausturheitinu og hvarf
aftur út í veröldina utan klaust-
urmúranna.
Skáldkonan fann fljótt að
hér var efniviður í mikla sögu.
Klausturlíf er lokaður heimur,
öllum nema þeim sem lifa inn-
an klausturmúranna. Eins og
annað, sem hulið er, hefur þessi
heimur kitlað forvitni og
ímyndunarafl almennings og
reglan gerir til játenda sinna
eru ofurmannlegar. Allt miðar
að því að þurrka út persónuleg-
an vilja. Hlýðnin við guð og
klausturreglurnar verður að
vera alger. Hún má einskis
spyrja. Nunnan á í sífelldri
baiáttu við breyskt manneðlið
í brjósti sér. í þeirri baráttu
skiptast á sigrar og ósigrar,
sorg og gleði. Endalok hennar
verða, eins og áður segir þau,
að hún yfirgefur klaustrið. Þá
eru þau örlög rakin og sú per-
sónumynd dregin, sem enginn
lesandi gleymir.
Þ.
j laust einn í hópi hinna beztu
i sagnamanna vorra í þjóðlegur.i.
j stíl, minnugur og margfróður,.
j eftirtektarsamur á söguefni og
j fullur af frásagnargleði. Það
þarf ekki annað en sitja með
Oscari Clausen stutta stund til
þess að sannfærast um það.
Hann er farinn að segja frá,.
áður en hann veit, og hann
hefur undra gott lag á því að
gera skemmtilega frásögn jafn-
vel úr htlu efni, sem mundi
falla dautt niður í meðferð
flestra manna. Þetta kemur
víða í Ijós í ritum hans, sem
orðin eru mörg og landsmönn-
um flestum kunn. En eg held
þessi hæfileiki hans komi
hvergi eins vel fram og í hinni
nýju bók hans: Með góðu fólki.
Sú bók þykir mér taka öðrum
bókum hans fram og einkum
fyrir tvennt: Hún er listrænust
og hún er hlýjust þeirra allra..
Flest rit Oscars Clausens eru
meira eða minna tengd ætt-
stöðvum hans og bernskustöðv-
um á Snæfellsnesi og fólki
þaðan úr byggðum. Hin fasta
trj'ggð hans við átthagana
gengur sem rauður þráður
gegnum ritstörf hans og fróð-
leiksleit. í bókinni Með góðu
fólki er þessi tryggð höfundar
eins og hafin upp í hærra veldi.
Hann lýsir hinu efnaða og vel
metna bernskuheimili sínu í
Stykkishólmi viiium foreldræ
sinna og bæjarbrag þar í þorp-
inu í ljósi ljúfra minninga, hæ-
verskur og hlýr. Fyrir aldamót-
in flyzt hann til Reykjavíkur
og á þar heima í 6 ár, kynnist
nýju fólki og umhverfi, gegnir
I ýmsum störfum við unglinga
. hæfi, gengur í skóla o. s. frv.,
i og alls staðar verða söguefnin á
j vegi hans, lögð til geymslu f
sjóði minninganna. 16 ára gam-
all fer hann aftur vestur i
j Stykkishólm og gerist þar'
^ verzlunarmaður í mörg ár.
I
i Hann er nú aftur „með góðu
fólki“ á Snæfellsnesi, og gömul
kynni rifjast nú upp á ný. Hér
segir höfundur sögu af ýmsurn
kalkvistum mannlífsins sumar
harla átakanlegar, en af djúpri
og einlægri samúð með örlögum
þeirra. Tveir síðustu kaflar
bókarinnar eru um sjóferðir og
hesta, en þá átti höfundur
marga um.dagana og ræðir urn.
þá sem sjálfstæðar persónur og
gamla vini, eins og hestamönn-
um einum er lagið. í þáttum.
þessum sem annars staðar í
bókinni er víða brugðið upp
skýrum þjóðlífsmyndum, sem
'geía lesendum margt tækifæri
til umhugsunar um það, hve
örar breytingar hafa orðið í
þjóðlífi voru á skömmum tima.
Margar myndir prýða bókina.
Með bók þessari hefir Oscar
Clausen að mínum dómi stór-
um aukið hróður sinn sem
sagnamaður og rithöfundur.
Ætti hann ekki að láta staðar
numið við þetta, því að minn-
ingasjóður hans er hvergi nærri
þurrausinn enn.
Guðni Jónsson.