Vísir - 06.04.1959, Qupperneq 6

6
VÍSIR
Mánudaginn 6. apríl 1959
■ylsi w>
DAGBLAÐ
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H.F.
Vísir kemur út 300 daga á ári, ýmlst 8 eða 12 blaðsíður.
Ritstjórl og ábyrgðarmaður: Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur blaðsins eru í Ingólfsstræti 3.
Hitstjórnarskrifstofur blaðsins eru opnar frá kl. 8,00—18,00.
Aðrar skrifstofur frá kL 9,00—18,00.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3, opin frá kl. 9,00—19,00.
Sími: (11660 (fimm línur)
Vísir kostar kr. 25.00 í áskrift á mánuðl,
kr. 2.00 eintakið í lausasölu.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Hví rekast hvalir ekki á í niia-
myrkri undirdjúpanna?
Sjóninni er ekki til að dreifa.
Ófrjáls verzlun.
Oft hefur því verið fleygt, að
erfitt hljóti að vera að
stjórna íslendingum, og þess
vegna eigi stjórnarvöldin
ekki sjö dagana sæla, og séu
sannarlega ekki öfundsverð.
Er þetta oft og einatt rök-
stutt með þeirri fullyrðingu,
að Islendingar séu einhverjir
mestu einstaklingshyggju-
menn heims, fari sínar eigin
götur, felli sig ekki við aga
og valdboð, og þar fram eft-
ir götunum.
Sannleikurinn er hins vegar
miklu fremur sá, að fáum
þjóðum er jafnauðvelt að
stjórna, eins og einmitt ís-
lendingum. Er auðvelt að
finna þessum orðum stað.
Flestar aðrar ríkisstjórnir
hafa að baki sér vopnað her-
lið, sem grípa má til, ef í harð
-bakkann slær. Hjá íslending-
,um er engin þöi'f á herliði,
.vopnaðir, íslenzkir hermenn
myndu ekki líklegir til þess
að kenna landsmönnum lög-
hlýðni, — miklu fremur yrði
skopast að vopnaburði við
löggæzlu hér eða til þess að
fylQja fram ákvörðunum
stjórnarvaldanna.
í annan stað eru íslendingar
líklega sú þjóð Evrópu, sem
búin er mestu langlundargeði
og umburðai’lyndi. Segja má,
að við íslendingar felluin
okkur við nær hvað sem er,
af hálfu hins opinbera, — við
tökum möglunarlítið hvaða
ráðstöfunum, sem ráðamenn
þjóðfélagsins beita sér fyi'ir,
hversu fáránlegar og ólétt-
látar, sem þær kunna að
'vera. Alkunna er, með hví-
•líkum endemum afgreiðsla
er í ýmsum opinberum skrif-
stofum, og það örlar varla á
'þeim hugsunai’hætti, að op-
inberir sýslunarmenn séu
tjónar almenninugs, borgar-
anna í landinu, heldur virð-
ist oftar bera á því, að verið
sé að gera mönnum greiða,
ef óbreyttir borgarar leita
fyrirgreiðslu í opinberum
stofnunum.
Ekki alls fyrir löngu var gerð
enn ein árásin á alroenning
af hálfu hins opinbera, eða
hálf-opinbera, og er hér átt
við þá fáránlegu og með öllu
óhæfu ákvörðun, að meina
mönnum að kaupa það
smjör, er þeir helzt vilja.
Kjörorð dagsins er nefnilega
„gæðasmjör“. Ýmsir for-
sprakkar í landbúnaðinum
hafa hér gengið á lagið og
reyna enn á þolrif almenn-
ings, í þeirri von, að enn
muni óhætt um sinn að mis-
bjóða langlundargerði fólks.
Sumir kunna ef til vill að
segja, að hér sé um hégóma-
mál að ræða, „gæðasmjörið11
sé full-gott, ef ekki úrvals
vara. En hér er sannarlega
ekki um neitt hégómamál að
ræða. Hér ei’ um að ræða
verzlunarófrelsi af verstu
tegund, sem hvergi vestan
járntjalds, að minnsta kosti,
yrði þolað stundinni lengur.
Alls staðar á vesturlöndum
þykja það sjálfsögð réttindi
almennings að fá að kaupa
þá vöi’u, sem hann vill sjálf-
ur. Þar er litið svo á, að þann
rétt, að mega velja og hafna,
rnegi ekki skerða. Að meina
mönnum að vei’zla við tiltek-
inn framleiðanda, t. d. mjólk-
urbú, yi’ði annars staðar með
nágrannaþyjóðum okkar talin
óhæfa.
Það er skýlaus réttur hverrar
húsmóður að mega t. d.
kaupa heldur smjör frá
Skagafirði heldur en úr ein-
hvei’jum öðrum landshluta,
ef henni af einhvei’jum ástæð
um líkar það betur, og þetta
vöruval hennar kemur land-
búnaðaryfirvöldununm bók-
staflega ekkert við.
Hvalir og hnísur eru furSu-
legar skepnur. Þær brjótast um
á hæl og hnakka, byltast og
bruna á fullri ferS í niðamyrkri,
en það kemur aldrei fyrir, svo
menn viti, að þeir rekist á.
En vísindamaður nokkur hef-
ur leitt í ljós, að þetta alda-
^ gamla undur sýnist svo sem
| ekkert, frá sjónarmiði hvala og
hnísa. Dr. W. Kellogg, prófess-
or við ríkisháskólann í Florida,
hefur mælt radar þeirra eða
sónur, eins og radar nefnist,
þegar honum er beitt neðan-
sjávar. Aður hafði vísindamönn-
um ekki tekizt að útskýra þetta
undur vegna skorts á staðreynd-
um. Lifandi hvalir eru óviðráði
anleg dýr til rannsókna, og hin-
ar líflegu hnísur eru ákaflega
erfiðar viðui’eignar. En hvað
sem því líður, bendir allt til
þess, að dýrin geti ekki það
sem þau gera með sjóninni
einni saman.
Sáralítil birta berst niður fyr-
ir yfirborð hafsins, og það
dimmir sífellt, eftir því sem neð-
ar dregur. Samt láta hvalirnir
sér ekki fyi’ir brjósti brenna
að taka hálfrar mílu dýfingu
niður í kolniðamyrkur. Ef þeir
rækjust á hafsbotninn, myndi
það verða þeirra bani. Og hnís-
ur synda í hrönnum á fullri
fei’ð inni í höfnum, þar sem
sjórinn er óhreinn og gruggug-
ur. Það liggur í augum uppi,
að hvalir og hnísur sjá ekki með
augunum, hvert þeir ei’u að
fara.
I Kenningunni um sónar hefur
, verið beitt vísindalega. Tekin
er sem dæmi leðurblakan, sem
getur flogið um á koldimmri
nóttu með því að gefa frá sér
hljóð, sem endurkastast að hin-
Kellogg sýndi fram á hið
gag'nstseða. Hann kom tveim
hnísum fyrir í saltvatnslóni.
Sjórinn var svo gruggugur, að
hvorug hnísan gat séð meira en
tvo þumlung’a fram fyrir sig.
Elektrónískum tækjum var
komið fyrir í lóninu til að taka
við öllum hljóðum undir vatns-
yfirborðinu.
Þau hljóð, sem heyrðust stöð-
ugt og voru tekin upp, voru
líkust radar-hljóðum. Stundum
voru þau mjög mikið aðgreind,
stundum þétt saman. Einnig
heyrðist bergmál af þessum
hljóðum, þegar þau endurköst-
uðust frá börmum lónsins.
Kellogg og félagar hans settu
margar hindi’anir í lónið, stál-
stengur, sem gáfu frá sér ein-
kennileg hljóð, ef komið væri' hálsar, en blessaðir takið þið þá
við þær. Þessum stöngum var allt með i reikninginn, og gleym-
Ekki eru allir á einu máli unt
listamannalaun, eins og þetta.
bréf ,,R. R.“ ber vitni um:
Listamannalaun. —
Breyttir tímar.
„Já, ég átti svo sem von á því,
eftir þáttinn Spurt og spjallað i
vikunni sem leið, að fai’ið væri
að hvetja menn til að skrifa í
blöðin um listamannalaun, sem
nú má ekki nefna styrki, en hvað
eru þessir listamenn annað eu
styrkþegar? Stungið er upp á
þvi i Bei’gmáli af Á. S., að nú
bei’i að ræða þessi mál — ekki sé
annað sæmandi en að koma á
bættu fyrirkomulagi. Já, fyrir-
komulagið er ekki gott og vist
mikill áróður og baktjaldamakk
í sambandi við þetta allt, eða svo
heyrir maður í hvert sinn, sem
oúið er að auglýsa, að menn
geti sótt um þessa styrki.
Gott og vel, í’æðið málið góðir
þannig komið fyrir, að það var
mjög miklum erfiðleikum bund-
ið fyrir hnísurnar að komast
hjá því að í’ekast á þær.
En það gerðu þær samt, enda
þótt þær syntu af öllum kröft-
um. Allan tímann ómaði vatn-
ið af þessum sérkennileg'uhljóð-
ið ekki að nú eru bréyttir tima-;
Reikningslist iðkuð.
Það er engu likara en að ýms-
ir styrkþegar geti ekki um ann-
að hugsað en það hve listamenn
1 eigi ósköp bágt nú á tímum, og
menn hætta í bili að yrkja ljóð
I eða iðka aðar góðar listir,
. 1 og fara að reikna út hvað lisla-
um. Og allt benti til þess, að mennirnir aettu að fá miðað við
hnísurnar framleiddu þau með ^ verðgildi peninganna fyrir nokkr
sínum innbyggðu sónar. Þetta Um tugum árum, þegar aðeins
gerðist bæði á degi og nóttu, fáum var veittur styi’kur og
þegar alveg var útilokað, að styi’kveitingar þóttu yfirleitt
hægt væi’i að sjá niðri í sjón-' skornar við nögl. „Og sex hundr-
um uð ki’ónum svo leikandi list, mun
landssjóður tæplega neita“, kvað
Hnísurnar voru einnig próf- Þorsteinn. Og útkoman verður
aðar með því að setja fiskinet' sú, skilst mér, að betur hafi ver-
1 ið gert til listamanna þá en nú!
í lónið. Það brást ekki, að hnís-
urnar hefðu uppi á ætinu. Þærj
hentu sér á það án þess að missa t>að’ sem gleymdist
marks. Kellogg notaði niður-1 . 'En þpgar ^ikningsmetetaram
stöðurnar af þessum rannsókn-'
ir leggja útkomuna fyrir alþjóð
gleymist að taka sitt af hvex’ju
um til sonnunar um hvalina, fram Qg eitt er það> að timarnir
vegna þess að þeir eru svo eru bi’eyttir. Tækifæri lista-
skyldir hnísunum og svipar manna nú á tímum til þess að fá
um næmu eyrum hennar, þeg-jsaman. Hvorttveggja eru spen-jverk sín vel boi’guð eru svo
ar hindrun er framundan, og dýr, sem lifa í sjó, og ungar miklu betri en áður, að ekkí
gefur leðurblökunni til kynna þeirra fæðast lifandi og fá
að snúa til hægri eða vinsti’i. hjúkrun. Og, meðal annarra
Burt með ófrelsið.
Einn af framámönnum land-
búnaðarins flutti erindi um
„gæðasmjörið" í búnaðar-
þætti útvarpsins ekki alls
fyrir löngu. Hann var þá að
reyna að afska þessa óhæfu,
en fói’st það óhönduglega, að
vonum. Þó glopi’aði þessi
maður því út úr séi’, hver
væi’i hin raunverulega orsök
þess, að mönnum er nú mein-
að að borða það smjör, sem
þeir helzt vilja. Hann sagði
nefnilega, að smekkur manna
og eftirspurn eftir smjöri,
breyttist fr'á ári til árs, og
kæmi þetta því misjafnlega
t niður á mjólkurbúunum,
Sum búin hefðu selt alla sina
fi’amleiðslu, önnur sáralítið.
Vitaskuld vai’ðar hinn almenna
neytenda ekkert um, hvaða
mjólkurbú sitja uppi með
smjör sitt, vegna þess, að
það er lakari vara en sú,
sem menn vilja kaupa. Hér
gilda venjuleg viðskiptalög-
mál: Fólk kaupir fremur
góða vöru en slæma. Eftir-
spurnin fer eftir gæðunum,
að öðru jöfnu.
Danmörk er eitt mesta smjör-
framleiðsluland Evrópu, og
danskt smjör er hvarvetna í
miklu áliti. Allt smiör, sem
flutt er úr landi frá Dan-
verður saman jafnað. Mjög góð
ritlaun eru greidd fyrir ljóð og
sögur skálda, sem einhvers eru:
virði, málverk eftir kunna menu
eru mikið keypt og oft fyrir stór
fé. Ríkið kaupir málverk og hið
opinbera eða opinberar stofnanir
styrkja listina og listamenn ú’
fleiri vegu.
Ifvar eru takmörkin?
Það hljóta þó að vera einhver.
takmörk fyrir þvi hve miklu op-
inberu fé er hægt er verja til
þessa, þegar forsjáin er ekki
meira en svo, að að farið er út
fyrir öll skynsamleg mörk í þess
Blöðin í Mos.kvu báru fyrir völd á Filipseyjum( þar sem um styrkveitingum. Styrkþega-
nokkrum dögum bandaríska' Bandaríkin hafa herstöðvar) hópurinn er orðinn allt of stór,
flugmenn þeirn sökum, að þeir úafi stöðvað togaraflotann en unga menn, sem hæfileika
kæmu fram „ólöglega og ögr- j rússneska þar um slóðir, en hafa> ber að styrkja
En eyru hvala og hnísa eru orða, leðurblakan er líka spen-
ekki líkleg til slíks, að því er dýr —- eina spendýrið, sem get-
virðist. 1 ur flogið.
Sovéfkir togaramenn bera sakir
á bandaríska flugmenn.
Segja þá hafa elt togaraflota þeirra
í sólarhring „ólöglega og ögrandi.“
öðrum
til náms
hætti, en nú tíðk-
andi“ gagnvart rússneskum' yfirvöldin hafi síðar kennt styrlcimir eto iannin eig*
fiskimönnnrn f. Kyrrahafi. Bandarikjamonnum um stoðv- • að vera viðurkenningin iyl,x
Segja blöðin, að bandarískar | unma, hún hafi stafað af „sól- jverk> sem hafa varanleg gildi,
herflugvélar hafi flog'ið lágt arhrings eftirlitsflugi“ Banda- ^ eða eru a m_ k að beztu manna
yfir rússneskum togara í sóí- ríkjamanna, er rússnesku tog- (áliti verk, sem óumdeilanlega
arhrings eftirlitsflugi. Er þessu ararnir voru á leið sinni um hafi mikið listagildi — og hygg
m. a. haldið fram í Sovetskaya
Rossiya, sem er opinbert mál-
gagn, —. ennfremur að yfir-
■ Japanshaf til Vladiwostock. —
Blaðið birtir mynd af banda-
rískri flugvél „í þilfarshæð“,
ég þá, ef þetta sjónarmið ríkti,
að fækka mundi í hinum mikla
hóp, sem jafnan reynir að kom-
með greinUegum' bandarískum 'asf ftunni> er útaáuaðagjöf.
mörku er sannkallað gæða- að sogn blaðsins. j
smjör, svonefnt „lúðurmerkt Þá er það haft eftir yfirmanni Eim eitt gleymt
smjör“, En þar fyrir er það togaraflotans, Barbanov skip- sjónamilð.
ekki selt í einum og sömu stjóra, að flugvélar hafi steypt | Enn el’ bað eltt hinna gleymdu
umbúðum. Á hverjum smjör-1 sér fjórum sinnum yfir togara s3ónarmiða’ að hvers konar starf
pakka má lesa, frá hvaða'hans, „flaggskip togaraflotans, er Þroskandi jafnt fyrir skMd o«?
mjolkurbui það kemur, - Alexander Mozhaisky“ hinn 18. menn eru ekkert of góðir ta-þess
annað kæmi ekki til mála. febrúar, flogið yfir flotann að meðan þeir eru unglingar o.g
Þannig ætti það að vera hér, ^ næturlagi og beint kastljósum j fram eftir árum, að heyja sina
og hlýtur að vera. * að honum. [baráttu sem aðrir, án þess áQ