Vísir - 16.12.1959, Blaðsíða 6

6
VÍSIR
Miðvikudaginn 16. desember 1959
VISIl
D A G B L A Ð
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Vísir kemur út 300 daga á ári, ýmist 8 eða 12 blaðsíður.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur blaðsins eru í Ingólfsstræti 3.
Ritstjórnarskrifstofur blaðsins eru opnar frá kl. 8,30—18.00.
A^rar skrifstofur frá kl. 9,00—18,00.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3, opin frá kl. 9,00—19,00.
Sími: 11660 (fimm línur).
Vísir kostar kr. 25,00 í áskrift á mánuði,
kr. 2,00 eintakið í lausasölu.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Merk sendibréf frá fyrri
hluta síðustu aldar.
Verð EandbúnaBarafurða.
Eins og skýrt hefir verið frá,
hefir nú tekizt að leysa deil-
una, sem reis á sínum tima
milli fulltrúa neytenda og
bænda um verðlagningu
landbúnaðarafurða. Var það
eitt helzta atriði deilunnar,
að neytendur töldu sig alger-
lega ofurliði borna, þeir
væru réttlausir í þessurn
málum, vildu að sjálfsögðu
ekki una þeim málalokum
og hættu störfum í verðlags-
nefndinni. Stjórn Alþýðu-
flokksins gaf svo á sínum
tíma út bráðabirgðalög um
verðlag landbúnaðarafurða
og muna menn vafalaust,
bverjar deilur risu þá með
flokkunum. Nú hefir þeim
lyktað með því, að neytend-
ur og framleiðendur hafa
samið með sér.
Hér hefir verið farin sú leið.
sem happadrýgst var — þeir
aðilar, sem verðlagsmálin
snerta, hafa rætt þau í bróð-
erni og komizt að niðurstöðu,
þar sem beggja hagur er
tryggður, og hvorugur getur
haldið þvi fram, að hlutur
hans hafi verið fyrir borð
borinn. Búskapur er á marg-
an hátt erfiður hér á iandi.
og þarf ekki að rekja ástæð-
urnar fyrir því, og þess
vegna er bændum nauðsyn-
egt að fá sem rnest verð fyrir
afurðir sínar, en neytandinn
gerir á móti kröfu til þess, að
verðlagið sé ekki spennt svo
upp, að hann geti ekki veitt
sér afurðir bænda í nægilega
ríkum mæli, enda hefnir það
sín, kemur fram í minni um-
setningu, ef verðlag er óhóf-
lega hátt.
Það er vonandi, að friður verði
um þessi mál framvegis, þar
sem neytendur og framleið-
endur hafa getað komið sér
saman og samræmt sjón-
armið sín. íslendingar eiga
við svo margt að glíma, að
ekki veitir af að friður sé á
einhverjum vígstöðvum.
Ætlunin er að taka upp nýtt
efnahagskerfi á næsta ári, og
ríkisstjórnin hefir úr nógum
vanda að leysa, þótt ekki
bætist það við, að hún þyrfti
að glíma við þetta líka. En
gott væri, ef þessir samning-
ar neytenda og framleiðenda
væru fyrirboði þess, að fram-
vegis tækist betur en hingað
til að sætta stéttir þjóðfé-
lagsins.
A reynir eftir áramót.
En það verður fyrst eftir ára-
mótin, sem reyna mun á ís-
lendinga, hve hyggnir þeir
eru og fúsir til að koma lagi
á búskap sinn. Þá munu hin-
ar væntanlegu ráðstafanir
ríkisstjórnarinnar verða
látnar koma til fram-
kvæmda, og þá verður hver
og einn að gera upp við sig.
hvort hann vill nýja stefnu
eða áframhald á sömu braut
og undanfarið.
Erfiðleikar hafa löngum verið
talsverðir hér á landi frá
því að verðbólgudraugsins
varð fyrst vart á stríðsárun-
um. Hafi um tíma tekizt að
koma einhverju lagi á hlut-
ina, hafa skaðræðisöflin
þegar reynt að koma af
stað vandræðum, og nú síð-
ast gerðu kommúnistar það
1955, og af því súpum við
nú seyðið enn.
Verkföllin miklu höfðu þó þau
gleðilegu áhrif fyrir Her-
mann Jónasson, að þau komu
honum í náið samband við
kommúnista og síðan í ráð-
herrastól. En sú skriða, sem
vinir hans hrundu af stað,
varð þó bæði þeim og honum
að falli áður en langt leið,
því að það var einmitt draug-
urinn, sem þeir höfðu magn-,
að, er lagði þá fyrir rösku'
ári.
Enn sami úraugíirinn.
Það er þessi uppvakningur
Framsóknarmanna og
' kommúnista, sem íslending-
ar eiga enn í höggi við, og
það er hann, sem ríkisstjórn-
in ætlar að reyna að setja
niður eftir áramótin. Það
er nauðsynlegt, því að ef
hann fær að leika lausunv
hala og jafnvel eflast, eins
og hann gerði, meðan vinstri
stjórnin sálaða sat við völd.
getur svo farið einn góðan
veðurdag, að þjóðin vakni
við það, að hjól framleiðsl-
unnar sé hætt að snúast og
eldur verðbólgunnar eyði
verðmæti í öllum áttum.
Kommúnistar eru alltaf að
reyna að hræða almenning
með því, að það eigi að
skerða kjör hans, taka af
honum lögmæta eign hans.
Þetta er vitanlega fjarri
sanni, því að það eina, sem
við þurfum að gera er að
hætta að auka neyzlu okk-
ar eins ört og við höfum
Biskupinn í Görðum. Sendi-
bréf 1810—1853. Finnur ,
Sigmundsson bjó til prent- j
unar.Bókfellsútgáfan 1959.’
Prentsmiðjan Oddi.
Árni Helgason stiftprófastur
og biskup í Görðum á Álfanesi
er einn brautryðjendanna í
byrjun 19. aldar, sem fallið hef
ur í skugga sögunnar. Þeir, sem j
síðar komu og tóku upp merk-
ið, sem hinir hófu, hafa orðið
frægir á spjöldum íslenzkrar
sögu, en Árna í Görðum,
Magnús Stephensen, Geir bisk-
up Vídalín, Bjarna Thorsteins-
son á Stapa og Steingrímur
biskup í Laugarnesi hefur sag-
an hulið of mikilli gleymsku,
þó að hlutur þeirra sé að vísu
nokkur. Það er því mjög vel
að gefin sé út bók, sem minnir
á hið mikla brautryðjendastarf,
sem einn þessara manna vann.
Og jafnframt er haldið á loft
hinni ótrúlegu reglu- og hirðu-
semi Bjarna amtmanns, þar
sem við eigum honum að þakka,
að þessi bréf hafa geymzt. Jafn-
framt er vert að minna á, að
hann hélt til haga fleiri bréf-
um. Má þar nefna bréf til hans
frá Geir biskupi Vídalín, sem
ég tel mjög merk. Vonandi er,
að þessum mönnum verði öll-
um gerð skil á komandi árum
og hið þýðingarmikla hlutverk
þeirra til eflingar framfara á
landi hér gert almenningi
kunnugt.
Bréfin hans Árna biskups í
Görðum, sem korna fyrir al-
menningssjónir í þessari bók,
bera glöggan keim af þeim ald-
aranda, sem ríkjandi var, þeg-
ar þau voru rituð. Þau eru
mörg stirð, hvað mál snertir,
en þrátt fyrir það örlar tals-
vert á áhrifum vaknandi með-
vitundar lærðra manna fyrir
hreinna máli. Árni biskup var
mjög frjálslyndur í skoðunum
öllum, miðað við þann tíma, er
hann var uppi og jafnframt
ekki um of ginkeyptur fyrir út-
lendum áhrifum og stefnum.
Hann var um sína daga ein-
hver bezti kennari landsins. Úr
heimaskóla hans komu mikil-
hæfir embættis- og mennta-
menn. Þeir gerðu margir garð-
inn frægan af mikilúðleik í
vönduðu máli og stíl, em mót-
aður var af hreintungustefnu,
sem dýpst hefur náð í ljóðum
skáldanna í lok síðustu aldar.
Árni biskup var hlédrægur
maður og tróð sér lítt fram,
Hann vann störf sín í hljóði og
án þess að nokkurt skrum
væri urn þau. Hann var eins og
Magnús konferensráð sístarf-
andi og hlynnandi að hugðar-
málunum, sem voru kærust
hverju sinni. Slíkir menn vinna.
oft þýðingarmeira hlutverk,
heldur en hægt er að gera sér
grein fyrir. í byrjun 19. aldar
var íslenzku þjóðinni mikil
þörf á slíkum mönnum. Þeir
fluttu nýja strauma til íslands
í menningarmálum margs kon-
gert, láta tekjur og gjöld
fylgjast að. En ef við gerum
það ekki, þá förum við eins
að og maður, sem ætlar að
ylja sér með því að kveikja
í húsi ínu og brennir það
þá ofan af sér.
ar. Eg fullyrði, að þjóðin og ís-
lenzk menning býr enn að þeim
notum, sem urðu af stefnu
þeirra. Þeir voru menn morg-
unroðans, menn sem undir-
bjuggu jarðveginn fyrir bar-
áttumennina sem síðar komu.
Þess vegna ber okkur að
heiðra minningu þeirra meira
en við höfum gert. Það þarf að
rita sögu þeirra og skýra hlut-
verk þeirra og jafnframt minna
þjóðina á hið mikla hlutverk,
sem þeir unnu í íslenzku menn-
ingarlífi urn sína daga. Þessi
bók er spor í þessa átt og því
ber að fagna henni. Eg veit að
allir bókelskir menn munu
meta hana að verðleikum. Hún
er jafnt heimildarrit og
skemmtileg til Iestrar, rík af
fróðleik um margs konar þætti
úr lífi fólksins í fyrra helmingi
19. aldarinnar.
Biskupinn í.Görðum er mjög,
vönduð bók að öllum frágangi.
Hún er sérstaklega smekklega
sett upp. Fyrirsagnir eru sett-
ar við bréfin og valdar til þess
setningar úr viðkomandi bréfi.
Finnur Sigmundsson lands-
bókavörður hefur valið bréfin
og séð um útgáfuna. Hann hef-
ur áður gefið út nokkur bréfa-
söfn og þar á meðal annað fyrir
Bókfellsútgáfuna, Skrifai’ann á
Stapa. Er ætlunin, að halda
þessari útgáfu áfram undir
nafninu íslenzk sendibréf og
eru þetta tvær fyrstu bækurn-
ar. Eg vona, að við fáum eina á
ári að minnsta kosti út þessa
öld, því af nægu er að taka.
Allur ytri frágangur þessar-
ar bókar er með þeim ágætum
að til fyrirmyndar er. Band og
prentun er af hendi leyst með
mestu prýði. Það er mjög á-
nægjulegt til þess að vita, hvað
íslenzk bókagerð er í mikilli
framför á síðustu árum.
Jón Gíslason.
Brúður —
Frh. af 1. síðu.
þegar þær veikjast, eða verða
fyrir slysi. Jafnvel brúnu blett-
ina má taka af og láta koma
fram aftur. — Allt þetta út-
hald er nokkuð dýrt, um 360
kr. í ísl. peningum, en ánægjan
yfir að eiga þetta líka sögð mik-
il. -— Hér þykir mörgum farið
út á .rétta braut í brúðufram-
leiðslu, en í fyrra þótti það
öfgakennt í meira lagi, er á
markaðinn komu brúður með
demants-hálsmen og í minka-
pelsum!
„Veiku“ brúðurnar komu á
markaðinn í Bandaríkjunum
fyrir skömmu.
Þá eru komnar á markaðinn
brúður á hæð við 3 ára telpur,
sem má hæglega klæða í föt
af telpum á þessum aldri, enn-
fremur er mikið af þotum, eld-
flaugum og slíku. •— Leikföng
eru seld í Bandaríkjunum í ár
fyrir 1600 millj. dollara.
•A" Rússar ætla brátt að gera
tilraun til að koma spútnik-
um á braut kringum Venus
og Marz og ná af þeim
myndum.
Andvari.
Þá knýr sá góði gestur, And-
vari, enn dyra, og kemur nú í
annað sinn í nýja búningnum.
' 1 þessu hefti, haustheftinu 1959,
' er mikið og fjölbreytilegt efni.
| Eg minntist Andvara nokkuð, er
hann kom s.l. vor í nýja bún-
i ingnum, i fyrsta sinn, og drap
þar á, að haldið væri gamla
siðnum, að birta jafnan ritgerð
. um nýlátna merkismenn, og for-
, ystugreinin er að þessu sinni
eftir séra Svein Víking, um dr.
Sigurgeir heitin Sigurðsson,
biskup, þann ástsæla og góða
mann og kirkjuhöfðingja. Lýkur
henni á þessum orðum: „En —-
eru það ekki einmitt slíkir menn,
sem með bjartsýni sinni og trú-
artrausti lyfta samtíð sinni og
hefja hana í sólarátt." — Þá eru
tvö kvæði eftir erlend skáld,
þýdd af snjöllum og ágætum
þýðara, Helga Hálfdánarsyni.
I Úr ritinu Norðlenzki skólinn,
eftir Sigurð heit. Guðmundsson
skólameistara, hinni merkustu
bók, er birtur kafli um Þorvald
Thoroddsen, snildar vel meitluð
mannlýsing á stórmerkum
manni, og þar næst er Stóra
plága, sögubrot frá 15. öld eftir
höfuðkempu núlifandi skáld-
sagnanöfunda íslenzkra, Jakob
: Thorarensen.
Darraðarljóð.
Fjarri er, að allt hafi verið
talið — eða allt hið merkasta.
Næst er ritgerð eftir Arnór Sig-
urjónsson, sem hann nefnir Staf-
villu í Dari’aðarljóðum, stór-at-
hyglisverð grein og skemmtileg
aflestrar. 1 upphafi ritgerðar
sinnar segir Arnór m. a.: „Lengi
vel orkuðu Darraðarljóð hvað
1 mest á huga minn vegna þess,
1 að ég skildi þau ek'ki þeim skiln-
| ingi, er ég gat unað .... Svo var
! það einhverju sinni, að mér
: rann i grun, að orðið hefðu stafa-
! víxl í einu smáorði kvæðisins
i „þ.e. að í stað smáorðsins fyrri,
ætti að koma fyrir. „Vindum,
vindum vef Darraðar, er ungur
konungur átti fjTÍr,“ m. ö. o.
mundi kvæðið ekki vera um lið-
inn atburð, „vef Darraðar, þ. e.
orrustu, er ungur konungur átti
fyrri, þ. e. áður, heldur væri það
forsögn um ókominn atburð
. .. . “ Þessi lesháttur varð til
þess, að Arnór fékk nýja yfir-
sýn yfir ljóðið, og skildi það
þeim skilningi, er hann gat við
unað. Darraðarljóð varveittust í
Njálu og fylgir frásögninni um
Brjánsbardaga, „sem er auka-
þáttur í sögunni, og er þar ofið
inn í fyrirburðasögu". — Það er
góður fengur í þéssari ritgerð.
Minna má á. úr þvi minnst er á
Brjánsbardr.'m, uö um hamx
skrifaði Indriði Einarsson ágæta
ritgerð í Skírni, og er hún að
sjálfsögðu í Menii og listir, bók
þeirri, sem er ný útkomin og
hefur að geyma ritgerðir og
blaðagreinar Indriða heitins Ein-
arssonar.
íslendingar í
Vesturheinii.
Þorsteinn Þorsteinsson fyrrv.
hagstofustjóri á þarna mjög
fróðlega grein um íslendinga í
Vesturheúni, samlcvæmt ame-
rískum skýrsluin. Þarna fá
menn glöggt og greinargott
svar um efni, sem marga langar
til að fá vitneskju um, þ. e. um
hve margt fólk, sem fætt er á
íslandi eða er af íslenzku bergi
brotið, er búsett í Kanada og
Bandaríkjunum. Skýrslurnar
leiða m. a. í ljós, að frá 1911 hef-
ur fólki í Kanada, sem fætt er á
íslandi, sífellt farið fækkandi,