Vísir - 24.02.1960, Síða 7

Miðvikudaginn 24. febrúar 1960
VÍSIB
7

Rekstrargrundvöllur
sjávarútvegsins.
í síðustu viku sai.nþykkti Al-
þingi frumvarp ríkisstjórnar-
innar um gengisbreytingu og
fleira, og er það af flestum talið
nauðsynjaverk, sem ekki gat
dregizt lengur. |
Með þessu frumvarpi vannst
tvennt, sem hvort tveggja er.
til hagsbóta íslenzkri þjóð: Af-
nám hins óheilbrigða uppbóta-
kerfis og talsvert viðskipta-
frelsi, sem við höfum ekki átt
við að búa um langt skeið. J
Afnám uppbótakerfisins er ^
eitt mesta framfarasporið, sem
stigið hefur verið í útgerð og
fiskvinnslu íslendinga í langa
tíð. Um það geta allir verið sam-
mála, sem yfirleitt bera nokkuð
skynbragð á rekstur þessara at-
vinnutækja. Nú fyrst verður
tækifæri til að hvetja menn til
’að framleiða meiri og betri
vöru, en undir hinu gamla
skipulagi vai' heilbrigðri at-
hafnaþrá einstaklinga haldið í
fjötrum, og fleiri eða færri út-
gerðarmenn og útflytjendur
voru vafalaust haldnir þeim
hugsunarhætti, að sama væri,
hvernig rekstúr þeirra væri —
þetta slampaðist allt einhvern-
veginn. Þessi hugsunarháttur á
mikinn þátt i þeim síminnkandi
vörugæðum, sem fiskiðnaður-
inn hefur átt við að búa hin
síðari árin og hefur því verið
honum fjötur um fót.
Til dæmis um hversu
heimskulegt þetta gamla kerfi
var má minnast á sérbæturnar,
sem steinbítsframleiðendur
hafa fengið. Þær hafa verið
þannig, að hraðfrystihúsin hafa
fengið vissa upphæð (milli 40
og 50 aura) á hvert kíló af
steinbít, sem þau hafa tekið til
.vinnslu. Allir sjá, hversu fráleit!
ur þessi hugsanagangur er, því
,ekki fer ætíð saman gæfa og
gjörfuleiki eins og máltækið
segir, og kílóafjöldinn er harla
-lítilfjörlegur mælikvarði á gæð-
-in. nema síður sé, enda er manni
ekki grunlaust, að frystihúsin
hafi strekst við að nýta eins
mikið magn af steinbít og þeim j
var frekast mögulegt, en mimia
hirt um hina hliðina. þá sem ^
snýr að gæðum framleiðslunn-
ar.
• Sömuleiðis hefur þetta auð-
vitað haft í för með sér, að
mikið og iafnvel mest af þess-
ari framleiðslu hefur farið í
hinar verðminni nakkningar
fvrir A-Evrónumarkaðina, og
hefur því aflinn skilað minni
raunveruleeum gjaldeyristekj-
ym fyrir þjóðina en ella.
Nú.-sem stendur standa yfir
samningar milli útvegsmanna
annarsvegar og fiskframleið-
urk'.*aemt ólöglegi'a erinda inn
•fyrir lögleg fiskvelðimörk ís-
Jands, í stuttu máli, að málstaður
Islands sigri. — BorgarL"
enda hinsvegar um verðið, sem
greiða á fyrir fiskinn. Hagfræð-
ingar ríkisstjórnarinnar reikn-
uðu út hið nýja gengi með það
fyrir augum, að bátaflotinn á
þorskveiðum hefði sömu að-
stöðu eftir gengisbreytinguna
og fyrir, enda er það frumskil-
yrði gjaldeyrisöflunar okkar,
að þessum atvinnutækjum séu
búin viðunandi starfsskilyrði.
Heyrzt hefur, að þá hafi verið
reiknað með, að vinnslustöðv-
arnar greiddu hvert þorskkíló
með kr. 2.50, en útvegsmenn
hafa víst talið sig þurfa að fá
eitthvað meira fyrir kilóið.
Vinnslustöðvarnar telja sig aft-
ur á móti ekki geta greitt nema
eitthvað minna en 2,50 á kíló.
Vonandi takast samningar um
þetta atriði fljótt, en eitt atriði
er það, sem ekki ætti að gleym-
ast í þessari samningagerð. Það
er, að góður fiskur sé greiddur
hærra verði en lélegur.
Nú hafa skapazt þær ytri að-
stæður, sem nauðsynlegar eru
til þess, áð þessu nauðsynjamáli
sé hrundið í framkvæmd og
þeir fulltrúar, sem í samning-
um standa, geta ekki verið
þekktir fyrir það, að þetta at-
riði sé ekki tekið upp í samn-
ingana. Hver maður, sem við
fiskvinnslu fæst, hefur lýst yf-
ir því, hvað eftir annað, að eina
lausnin á erfiðleikunum, sem
að okkur steðja í sambandi við
aðstöðuna á mörkuðunum, sé
einmitt sú, að útvegsmönnum
og sjómönnum sé hagur í því,
að afli þeirra sé gæðavara. Síð-
ast kom þetta sjónarmið fram í
skýrslu þeirra Jóns Axels Pét-
urssonar og Kristjáns Einarsson
ar í sambandi við skemmda
saltfiskinn á Jamaica, og sömu
sjónarmið eru ríkjandi í freð-
fiskiðnaði okkar og skreiðar-
framleiðslu.
Það er því krafa allrar
þjóðarinnar, að fiskverðið
verði háð gæðum fisksins.
Þetta er undirstaða allrar
vöruvöndunar og hlýtur að
vera hverjum manni full-
Ijóst, að framtíð íslenzks fisk
iðnaðar er undir því komin,
að þetta sé gert nú þegar, þ\'í
á morgun getum við verið
húnir að glata öllum okkar
mörkuðum.
Jamaica-fiskurinn.
Það þótti tíðindum sæta, þeg-
ar tveir framámenn Sölusam-
bands íslenzkra fiskframleið-
enda flugu í ofboði vestur til
Jamaica um daginn og komust
fljótt af stað allskonar flugu-
fregnir um, að heilir skipsfarm-
ar af saítfiski væru ónýtir þar.
Var talað um milljónatjón og
þótti mönnum að vonum, að
þarna væru ill tíðindi. Af
skýrslu, sem birtist í blöðum,
eftir heimkomu þessara manna
mátti og sjá, að þarna hafði
litlu munað, að við íslendingar
Vaxtahækkunin ekki til
Hefur ekki óhrif á verðlagið.
IJtdráttur úr ávarpi Jónasar H. Haraiz.
Jónas H. Haralz flutti ávarp
í útvarpinu í fyrrakvöld um
vaxtahækkunina og komst m. a.
svo að orði:
,,Þvi eru ákveðin takmörk
sett, hve mikið útlán banka
megi aukast og ákvarðast af
aukningu sparifjár. Aukist þau,
hlýtur það að leiða til greiðslu-
halla við útlönd og verðbólgu
innanlands. Þetta hefir einmitt
átt sér stað hér. En þetta á að
breytast, og vaxtahækkunin er
nauðsynlegur liður til þess.
Sl. 10 ár hefir vísitala fram-
færslukostnaðar hækkað um
10% á ári að meðaltali, helm-
ingi meira en nemur árlegum
vöxtum af almennu sparifé.
Því hefir fólk ráðstafað fé sínu
sífellt meira á annan hátt en að
ávaxta það í bönkum. Verð-
bólguþróunin kenndi fólki, að
það borgaði sig ekki að eiga
sparifé, en var gróðavegur að
vera skuldunautur.
Þessari vaxtahækkun er ekki
ætlað að standa til frambúðar.
Þegar jafnvægi hefir kömizt á,
hefir hún náð tilgangi sinúm.
Þá getur fljótlega rékið að því,
að eftirspurn eftir lánsfé verði
of lítil samanborið við spari-
fjármyndun. Þá er kominn tími
til að lækka vextina aftur.
Það er augljóst, að vaxta-
hækkunin skapar atvinnufyrir-
tækjum og öðrum, sem skulda
fé í bönkum, kostnað og örðug-
leika. Slíkt er óhjákvæmilegt.
Það má ekki hafa áhrif á verð-
lagið. Fyrirtækin verða að bæta
sér það upp með öðru móti, fá i
kostnaðaraukann með því að
minnka birgðir sínar og draga
úr fjárfestingu, minnka láns-
| fjárnotkun, draga inn í fyrirtæk
1 ið nýtt fjármagn og minnka
'þannig þörf sína fyrir lánsfé.
Þar við bætist, að afnám bóta-
kerfisins gerir það að verkum,
að útflytjendur fá fulla greiðslu
fyrir útflutninginn fyrr en áð-
ur, og þýðir það verulegan
sparnað á vöxtum.
Til þess að draga úr örðug-
: leikum húsbyggjepda i sam-
jbandi við vaxtahækkunina hef-
ir ríkisstjórnin álórm um að
| afla 40 millj. króna lil, íbúða-
; lána á þessu ári umfram tekjur
I Byggingasjóðs ríkisins, til þess
að losa byggjendur við lausa-
skuldir í bönkum.
hefðum misst enn einn markað-
inn fyrir útflutningsframleiðslu
okkar.
Til allrar hamingjú virðist þó
sem þetta hafi ekki farið svo
illa, heldur hafi kaupendur fall-
izt á að halda viðskiptunum á-
fram er það gott. Það upplýst-
ist nefnilega, að hluti a. m. k.
eins skipsfarms hefði verið al-
gjörlega óhæfur til manneldis.
Þessar fréttir vekja að vonum
nokkrar spurningar í huga olck-
ar um ástand þessara mála, því
menn undrast hvernig slíkir
hlutir megi ske nú á tímum.
Það virðist, að fiskurinn hafi
verið algjörlega óhæfur, þegar
honum vai' skipað út hér heima
og þó á hver fiskur að vera
metinn af tninaðarmönnum ís-
lenzka ríkisins, mönnum, sem
eiga að teljast sérmenntaðir á
þessum sviðum.
Þess vegna langar blaðið að
fá svör við eftirfarandi spurn-
ingum hjá viðkomandi aðilum:
1. Hver ber skaðann af þess-
um skemmda fiski, fram-
leiðandinn sjálfur eða er
honum dreift á hcildar-
samtök útflytjenda?
2. Hvaða ráðstafanir hafa
verið gerðar til að girða
fyrir að slíkt geti endur-
tekið sig?
3. Hvaða opinbert eftirlit er
með slíkri framleiðslu?
Að lokum er ein spurning til
lesenda sjálfra. Hafa fslending-
ar efni á að leyfa framleiðend-
um sem flytja út slíka vöru
sem þessa, að halda áfram að
vinna þessi störf, eða á ekki að
grípa til róttækra ráðstafana
núna til að fyrirþyggja að einn
kærulaus einstaklingur geti
eyðilagt markaði upp á mörg
hundruð milljóna ái'lega? Magn
ið í umræddri sendingu var víst
ekki mikið, en samt hefði það
vel getað eyðilagt þennan mark-
að algjörlega. Það þarf nefni-
lega ekki nema einn gikk í
hverja veiðistöð.
frambúðar.
Því skjótari og betri sem
árangurinn verður af þeim
efnahagsráðstöfunum’, sem nú
er verið að gera, því fyrr er
hægt að lækka vextina á nýjan
leik."
Kirkjuvika á
Patreksfirði.
Frá fréttaritara Vísis.
ísafirði 17. febr.
Siðastliðna viku var kirkju-
vika í Eyrarsöfnuði í Patreks-
firði.
Kirkjuvikan var haldin að
forgöngu sóknarprests, sr. Tóm-
asar Guðmundssonar og sókn-
arnefndar. Mörg erindi voru
flutt á kirkjuvikunni og' Kirkju-
kór Eyrarkirkju, stjórnandi
Steingrímur Sigfússon, annaðist
sálmasöng og flutning kórverka.
Kirkjuvikan var vel sótt og
þótti ágætlega takast. Henni
lauk með guðsþjónustu síðastl.
sunnudag og samsæti er sókn-
arnefnd bauð til öHum, sem
starfað höfðu að kirkjuvikunni.
,:.... ■ Arn.
Djöftaeyjan —
Frh. at 1. síðu.
vegna þess að ríkisstjórnin
telur sig ekki hafa nein not
fyrir hana lengur.
Innifalin í sölunni verða
43 betrunarhús, tvö veitinga-
hús, 27 skógarsýli, tveie
sandhólar og gamall 20 km.
langur skipaskurður, sem aS
eins þarf að hleypa vatni í,
svo að hann sé í fyrsta flokks
lagi.
Frakkar hófu að sendal
fanga til þessarar eyju 1852,
en það var ekki fyrr en 1894,
að eyjan varð fræg þegar
Alfred Dreyfus var dæmdur
í útlegð þar. Hann bjó þarna
og slcrefaði sandinn í fjör-
unni til ársins 1899, þegar
hann var látinn laus og
dæmdur sýkn saka.
Djöflaeyjan var langt í frá
versti staðurinn fyrir fanga
í þessari frægu nýlendu, þótt
hún sé þekktust þeirra.
Venjulega voru þar aðeins
fimm fangar, sem hver hafði
sitt cigið hús og sérstakan
vörð.
Á nærliggjandi eyju — St.
Josephs eyju — voru hafðir
nokkur hundruð fangar i
haldi, og þar gat að líta alla
þá eymd og volæði, sem sög-
urnar segja frá. Þriðja eyjan,
Konungseyja (Isle Royale),
var einna helzt notuð til
geymslu sjúkra fanga, vegnu
þess að loftslag þar var ekki
eins skaðlegt og í öðrum
lilutum nýlendunnar.
Þessar þrjár eyjar eru til
samans nefndar „Iles du
Salut", sem ef til vill mætti
þýða „Öryggiseyjar" cða
„Frelsiseyjar", og hefur
þessi nafngift orðiii m’.irg-
um háðfuglinum aa u::.íals-
efni.
Flestir fangarnir — sendii*
voru 18 þús. þangað á árun-
um frá 1852 til 1867 — fóru
til fangabúða eða fangahúsa
á svæðinum umhverfis Cay-
enne, sem er höíuðborg
Guiana. Upphaflega vovu
þeir útlægir gerðir að fullu,
sem venjulega var þó ekki
til langs tíma, vegna þess aS
malaría og aðrir sjúkdómar*
bundu brátt endi á líf þeirra.
Þess vegna var ákveðið a8
hætta að nota þenna stað sem
fanganýlendu, og var síðastl
„skipsfarmurinn" sendui*
þangað 1939. Eftir heims-
styrjöldina var hætt við að
. nota staðinn sem slíkan, og
um 2 þúsimd fangar látnip
lausir.
Flestir íbúanna eru nú
gamlir fangar, sem ekkl bafa
farið þaðan, eða afkomendui'
þeirra. Stjómin franska er
ekki viss um, hvert hún á að
snúa sér til að leita að kaup-
endum, né hverjir mundu
vilja leggja fé í þetta lands-
svæði, sem nú cr orðm byrði
franska ríkinu. Þar cru nú
ræktaðar kókóshnetur, en
gengur víst ekki of vel.
„Kannske einhver fangi
með heimþrá kaupi draslið",
sagði cinn stjómarfulltrúinn
nýlega, en samt vondaufur I
bragði.
Árið 1936 komst franska
stjómin að þeirri niðurstöðu,
að þessi nýlenda væri blettur
á nafni landsins, uppeldis-
staður glæpa og sjúkdóma.