Vísir - 05.11.1960, Qupperneq 4

4
VISIB
Laugardaginrr.5. nóvember 1960
vism
DAGBLAÐ
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁPAN VÍSIR H.F.
Víslr kemur út 300 daga á ári, ýmist 8 eða 12 blaðsíður.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Hersteinn Pálsson.
Ritstjómarskrifstofur eru áð Laugavegi 27, en aðrar
skrifstofur að Ingólfsstræti 3.
Rltstjórnarskrifstofumar eru opnar frá kl. 8,30—18,00.
Aðrar skrifstofur frá kl. 9,00—18,00.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3, opin frá kl. 9,00—19,00.
Sími: 11660 (fimm línur).
Vísir kostar kr. 30,00 í áskrift á mánuði.
Félagsprentsmiðjan h.f.
KIRKJA DG TRUMAL:
Aðbúð gamia fólksins.
Þegar við erum ung eða á miðjum aldri, „be/.ta aldri",
eins og það er stundum kallað, hugsmn við sjaldan til ell-
innar. Ungur maður í blóma íifsins á erfitt með að bugsa
sér, að liann verði gamall og hrumur. Meðan honum hleyp-
ur kapp í kinn og lífsfjörið ólgar í æðum hans, er ekkert
jafnfjarri og ellilirumleiki og einmanakennd. En ellin er
þö það, sem við öll eigum fyrir höndum, ef sjúkdómar eða
slys verða'okkur ekki að aklurtila fyrr.
Vitrir menn segja, að ellin geti verið ánægjulegt
æviskeið, ekki síður en bernskan, æskan eða mann-
dómsárin. Hvert æviskeið getur haft sína töfra, og í
raun og veru er það heimskulegt að öfunda þá, sem
yngri eru. Miðaldra fólk finnur enga hvöt hjá sér til
þess að hlaupa út á götu og fara í knattleik. Átján ára
blómarós er hætt að baka kökur úr mold og vatni.
En jafnvel þótt gamall maður húi við góða heilsu,.getur
ellin ekki verið ánægjuleg, ef áhyggjur vegna fátæktar eða
umkomuleysis þjaka hann. Þróunin hnígur æ meir i þá
átt, að þjóðfélagið húi svo að gömlu fólki, að enginn þurfi j
nokkru sinni að kvíða því að verða gamall. Hækkun elli-
launa, sem nú liefur verið framkvæmd, er spor í þessa átt.
Þessi orð ber ekki að skilja svo, að æskilegast sé
að allt gamalt fólk dveljist á elliheimilum. Oft fer bezt .
á því, að gamalt fólk dveljist á heimilum barna sinna
eða bamabarna. Allir vita, hve barngóð og þolinmóð
gamalmenni geta verið og ánægjuleg á heimili, og hve
i hollt það getur verið, að gamall maður miðli börnum
af lífsreynslu sinni. En á hinn bóginn eru elliheimili
nauðsynleg mörgu fólki, sem ef til vill á ekki aðstand-
endur sem eiga heimili þar sem það getur dvalizt, eða
það þarf sérstakrar hjúkrunar við. Elliheimili hafa
víða risið á landi hér, víða með miklum myndarbrag.
Má þar til nefna elli- og hjúkrunarheimilið Grund í
Reykjavík. Þá ber og að nefna dvalarheimili aldraðra
sjómanna, Hrafnistu, sem gnæfir yfir byggðina inni í
Laugarási. Það er myndarlegt átak, og ber að þakka
þeim, sem þar hafa lagt hönd að verki.
En sú spuming vaknar, hvort eðlilcgt sé, að reist séu
elliheiniili fyrir tilteknar stéttii’ þjóðfélagsins sérstaklega.
Allir viðurkenna, að aldraðir sjómenn eru alls góðs malc-
legir, og vissulega er ljúft og skylt að þakka þeim áhættu-
söm störf á liafinu með því að tryggja þehn dvöl á myndar-
legu dvalarheimili þegar húmar að ævikveldi.
Nýtt skipulag.
Með hliðsjón af því, að ellin gerir sér ekki manna-j
mun virðist eðlilegt, að ekki séu reist elliheimili fyrir
neina sérstaka stétt, hversu nytsamleg sem hún er eða
i háskaleg störfin, sem hún vinnur. Hér er margs að
gæta. En öll sanngirni mælir með því, að allar stéttir
þjóðfélag’sins hafi sama rétt til góðrar aðbúðar í ell-
inni. Gamlir bændur, verkamenn, skrifstofumenn, iðn-
aðarmenn, opinberir starfsmenn, svo að nokkrar fjöl-
mennar stéttir séu nefndar, eiga sannarlega kröfu á
örugg athvarf í ellinni. |
Þess vegna ætti ekki sérstaklega að reisa dvalarheimili
aldraðra verkamanna, aldraðra hænda, sjómanna eða blaða-
manna, heldur ætti að reisa á vegum rikisins eða hæjar '
félaganna, dvalarlieimili aldraðra Islendinga, allra þeirra
með þjóð vorri, sem þörf hafa fyrir dvöl á slíkum heimilum.1
Happdrætti dvalarheimilis aldraðra sjómanna er
mikið fyrirtæki, sem nýtur verðskuldaðra vinsælda.1
En væri ekki rétt að breyta um fyrirkomulag á þessu
happdrætti? Það mætti sem bezt stórauka það og efla,
en allur ágóði af því ætti að renna til þess eina mark-
miðs að skapa gömlu fólki, úr hvaða stétt sem er,
möguleika á áhyggjulausri elli. Fyrir ágóðann ætti
að reisa dvalarheinuh aldraðra Islendinga sem víðast
á tandmu, í sveitum þarsem jþví verður við komið, og
- í kaupstöðum pg kauptúnum iandsins. _ {
Eitt af þeim málum, sem
liggja fyrir kirkjuþingi því,
sem nú setur, er frumvarp um
veitingu prestakalla Með öðr-
«m orðum sagt liggur sú spurn
ing fyrir þaf til athugunar,
hvort æskilegt sé, að prests-
kosningar séu við hafðar með
þeim hætti, sem nú hefur tíðk-
azt um alllangt skeið eða nýtt
fyrirkomulag skuli tekið upp
við veitingu prestsembætta.
Lögin um veitingu presta-
kalla eru frá 1915. Og þau eru
sannast sagna orðin nokkuð á
eftir tímanum, ýmis ákvæði
þeirra úrelt. Sliku mætti þó
auðveldlega kippa í lag, ef
menn væru sammála um, að
fyrirkomulagið sjálft, almenn-
ar kosningar við veitingu þess-
ara embætta, væri æskilegt fyr
ir kárkjuna og gæfi góða raun.
En um það eru mjög skiptar
skoðanir, og óánægja með fyr-
irkomulagið hefur lengi verið
nokkur en magnast í seinni
tíð, og þeim fjölgar stöðugt,
sem vilja láta afnema prests-
kosningar með öllu og taka upp
hliðstæða veitingu á þessum
embættum sem öðrum í þjóð-
félaginu. Aðrir vilja þó, að
skemmra sé gengið og fulltrú-
ar safnaðanna hafi sinn tillögu-
rétt um veitingu embættisins.
Óánægjuraddirnar koma
einkum frá tveimur aðilum,
megin þorra prestastéttarinnar
og fjölda leikmanna, einkum í
þeim prestaköllum, sem hafa
verið hart leikin í prestskosn-
ingum á undanföroum árum.
Gagnvart prestastéttinni er
þessi tilhögun á veitingu emb-
ætta mjög varhugaverð, Yfir-
leitt þykir það hlýða, að emb-
ættismenn njóti fremur en
gjaldi þjónustu sinnar og starfs
aldui’S', eigi þess kost, að færa
sig milli embætta, ef þörf kref-
ur eða henta þykir. í öðrum
embættum þykir ekkert sjálf-
sagðara. Héraðslæknar eiga það
alveg víst, að þeir fái að skipta
um embætti eftir nokkurra ára
þjónustu, ef þeir óska. Prests-
kosningafyrirkomulagið veldur
því, að slík tilfærsla innan
prestastéttarinnar er ekki fram-
kvæmanleg, tilfærsla milli
embætta verður mjög handa-
hófskennd. Enda hefur reynsl-
an sýnt, að prestum er mjög
erfitt um vik að skipta um kall.
Yngstu mennirnir og kanidat-
arnir eru sosn.ir þar sem þeir
sækja, þótt undantekningar séu
auðvitað til, einkum í Rvík.
Ungur maður, sem gerist prest-
ur í afskekktri byggð, þar sem
ferðalög eru mjög erfið, hefur
litla von um að geta breytt til,
þótt hann finni lát á heilsu
sinni og sjái fyrir, að kraftarn-
ir endist ekki til þessarar þjón-
ustu, en hafi fulla starfsorku
til að þjóna öðru brauði, sem
gerir aðrar' kröfur til hans.
Aðrir annmarkar ýmsir geta
komið fram og valdið því, að
full nauðsyn sé að skipta um
prestakall og söfnuði, en leiðin
til þess er nærfellt lokuð. Nær-
tækt dæmi er frá þessu ári.
V-ehnetinn prestur úti á lands-
bj’ggðinni, maður, sem hefur
orð fyrir. .að vera einkar starf-
hæfur og.fullur af áhuga, elsk-
aður, og viftur af áókníirbörh'-
um sínum, maður. á þezta aldri.
með fulla starfskrafta getur af
heilsufarsástæðum í fjölskyldu
sinni ekki dvalið lengur á þeim
stað, þar sem hann hefur gegnt
prestþjónustu hátt á annan ára-
tug. Hann á þeirra kosta einna
völ, að láta af prestsskap og
gerast kennari. Þannig tapast
kirkjunni góður starfskraftur í
prestastétt, vegna þess að hún
hefur ekki tök á því eða svig-
rúm til þess að skipa mönnum
niður á þá staði, þar sem kraft-
ár þeirra nýtast bezt. Prestur,
sem sérstaklega hefur menntað
sig og búið sig undir sálgæzlu
óg æskulýðsstörf fær verksvið
í fámennu sveitaprestskalli, en
þar sem brýnust er þörfin fyr-
ir störf á þessum sviðum, er
kosinn máður, sem ekki getur
svarað þessum kröfum, þótt
hann gæti reynzt hinn nýtasti
starfsmaður, þar sem hæfileik-
ar og undirbúningur samsvar-
aði þörf embættisins.
Þannig háir þetta fyrirkomu-'
lag kirkjunni óneitanlega og er !
mjög varhugavert fyrir presta- |
stéttina í heild.
Þess munu enda mörg dæmi,
að kandidatar veigri sér við
að sækja um þau prestaköll,1
sem erfiðust þykja til þjónustu,
afskekkt eða öðrum annmörk-
um háð. Þeir vilja ekki taka
embætti, þar sem þeir gætu að-
eins hugsað sér að dvelja til
nokkurra ára vegna þess að
þeir vita, hve erfitt er að breyta
til síðar, þeir vita, að í næstu
kosningu eru allar líkur til að
þeir verði látnir gjalda þess,
sem þeir Settu að njóta, að hafa,
innt af hendi þjónustu, sem
talm er erfið eða óæskilegt
hlutskipti. Það er m. a. af
þessum ástæðum, sem svo
margir kandidatar láta ekki
vígjast strax að námi loknu,
heldur- bíða átekta eftir að
færi' gefist til að sækja um
prestakall, sem þeir gætu hugs
að sér að þjóna til lífstíðar.
Þeir gerast þá gjarna kennarar
um skeið, en biðin verður
stundum löng Margir þessara
guðfræðinga verða aldrei prest-
ar, en prestaköllin afskekktu
standa auð, árum saman, jafn-
vel áratugum saman. í mörg ár
hafa 10—12 prestaköll landsins
verið prestlaus, og þeim verið
þjónað af nágrannaprestum.
Það er og mjög óviðfeldinn hátt
ur á embættaveitingu, að verða
að gera heilaga guðsþjónustu
að eins konar framboðsfundi.
Guðsþjónusta, og hlutverk
safnaðarins er að gagnrýna
prestinn, -og prestsins hlutverk
að mæla með einhverjum hætti
fram með sjálfum sér, tefla
sjálfum sér fram á móti bróður
sínum í helgiþjónustunni. Og
framtíðar starf hans og staða í
kirkjunnj er undir því komið,
að vel takist til í þetta eina
sinn, samanburðurinn við bróð
ur hans verði honum hagstæð-
ur.
Næsta laugardag verður mál
þetta skoðað frá þeirri • hlið,
sem að söfnuðunum snýr
Útför dr. Þorkeis
gcri í dag frá
Útför dr. Þorkels Jóhannes-1
sonar háskólarektors fer fram í
dag frá Neskikju kl. 11 f. h.,
að afstaðinni athöfn í anddyri
Háskólans.
Hann var fæddur 6. des. 1895
að Fjalli í Aðaldal, sonur Jó-
hannesar Þorkelssonar, hónda
þar, og konu hans Svövu Jónas-
dóttur, bónda í Hraunkoti
Kristjánssonar.
Þorkell varð stúdent 1922 og
las íslenzk fræði við Háskóla
Islands, lauk meistaraprófi
1927, Hann var skólastjóri
Samvinnuskólans um nokkur
ár, síðar 1. bókavörður við
Landsbókasafnið og dr. phil.
við Hafnarháskóla 1933. Skip-'
Johannessonar
Neskírkju.
aður Landsbókavörður 1943,
prófessor í sögu íslendinga
við Háskóla íslands árið eftir.
Háskólarektor 1954 og endur-
kjörinn 1957 og nú á þessu
hausti.
Dr. Þorkell var mikill fræði-
máður og athafnasamur og
liggja eftir hann margar rit-
gerðir og bækur, sem allar bera
iðju hans og þekkingu fagurt
vitni, enda var hann rómaður
sem fræðimaður innan lands
og utan.
Dr. Þorkell veiktist snögg-
lega og var fluttur í sjúkrahús
þar sem hann andaðist 31. f. m.
Island hefur misst einn sinna
beztu sona, þar sem dr. Þorkell
var.
VísindaEegar upplýstngar frá
Könnuði VIII í 3 mánuði,
■ en hann kann að sveima kringum
jörðu í nokkur ár.
Könnuði VIII. var skotið á
Ioft nú í..vikunni, svo sem fyrr
hefur verið getið, með alls-
konar tækjum, sem senda til
jarðar tákn, sem „lesa“ má úr
ýmsar upplýsingar um jónus-
feruna.
Þetta var í 12. sinn á þessu
ári, sem Bandarikjamönnum
heppnaðist að skjóta gervi-
hnetti-á loft og koma honum á
-þá braut, sem tiiætlunin-var að
hann kæmist -á. Juno U-eld-
ílaug, fjögnrra þrepa,- var not-
uð til þess að bera Könnuö út í
geiminn, eri hann vegur 40 'z
kg Var honum skotið á loft í
fyrra frá Canaveral-höfða á
Floridaskaga.
Sextán bandarískir gervi-
hnettir eru enn á lofti og frá 9
af þeim berast tákn reglulega
til jarðar. Sovétríkin hafa skot-
ið 8 gervihnöttum á braut
kringum jörSu. Einn þeirra er
enn á sveimi, en „sendirinn.
dauður“, þ. e. hann sendir ekki
lengur tákn til jarðar.
Könnuður VHI-.-er með.topp^
Framh. á 7. riðu. 1