Vísir - 27.05.1961, Blaðsíða 7

Laugardaginn 27. maí 1961
7
VÍSIR
Vestur-Skaftfellingar eiga
'sameiginlega einn erki-
fjanda, óvin sem heldur
þeim í stöðugum ótta og
skelfingu og gerir þeim enda
löngum meiri eða minni
skráveifur Þessi óvinur er
Katla, sá eldspýtandi óvætt-
ur5 sem hefst við uppi í miðj
um Mýrdalsjökli og hefur
fyrr og síðar orðið fjölmörg-
um Skaftfellingum að fjör-
tjóni, auk þess sem hann
hefur brotið land þeirra og
drepið fjárstofn þeirra unn-
vörpum.
Ein skráveifan — meðal
margra — fellst í síbreyti-
leik vatna þeirra sem undan
Mýrdalsjökli falla. Það tor-
veldar vegasamgöngur yfir
sandinn, hefur gert það öld-
um saman og mun enn gera
um aldir. Vötnin á Mýrdals-
sandi — svo ekki sé talað
um Kötluhlaup — brjóta
niður brýr, ryðja burt varn-
argörðum og vegum. Vega-
viðhald er því sennilega
hvergi jafndýrt á landinu,
sem á Mýrdalssandi þegar
allt kemur til alls. Þess er
skemmst að minnast þegar
ný kvísl brauzt undan jökl-
inum og flæddi niður miðj-
an sand, þar sem aldrei
hafði sézt vatnsfall áður,
ruddi burt öllum varnar-
görðum og gróf stóra brú
margra metra í jörð niður.
Engum er eins mikill
vandi á höndum þegar veg-
ir, brýr og varnargerðar
sópast burt, eins og vega-
verkstjóranum, sem sér um
viðhald alls þessa. Sá maður
Öll mannvirki á Mýrdalssandi
sépasf burt þegar Katla gýs
að Mýrdalssandur sé hans
sérgrein.
— Ég tel, sagði Btandur,
að sá vandi sem þar steðj-
aði að í hitteðfyrra og árin
þar áður sé nú að mestu
leystur. Samt er aldrei að
vita hvernig jökulvötnin
undan Kötlujöklí haga sér.
— Það er búið að hlaða
marga og mikla varnar-
garða á Mýrdalssandi.
— Það var óhjákvæmi-
legt vegna vatnsþungans er
lagðist á veginn. Við Múla-
kvísl hafa verið gerðir 1600
metra- langir grjóturðir
viðtal
varnargarðar, en austur á
miðjum sandi er búið að
gera 10 km. grjótvarða
garða. Þeir síðarnefndu
voru einkum gerðir í fyrra
og hitteðfyrra.
— Var það þá sem vatns-
flaumurinn varð hvað mest
ur á Mýrdalssandi?
— Það var í hitteðfyrra
og þá áttum við í miklum
erfiðleikum með að halda
vatninu í skefjum. Það lagð
Þegar brýr tekur af á söndum eystra er þetta oft eini
flutnings möguleikinn.
heitir Brandur Stefánsson,
búsettur í Vík, og löngu
landskunnur fyrir dugnað
sinn og hjálpsemi þegar veg-
farendur lenda í erfiðleik-
um á sandinum, og fyrir út-
sjónarsemi sína þegar hann
þarf að brjótast yfir nær ó-
fær vötn og sandkvikur.
Þegar fréttamaður frá
Vísi var staddur austur í
Vík fyrir skemmstu hitti
hann Brand vegaverkstjóra
að máli og innti hann eftir
Mýrdalssandi. Það má segja
ist með ógnarþunga á fyrir-
hleðslurnar og braut m. a.
þrjú stór skörð í þær sama
daginn. Auk þess gerði það
ítrekað usla á görðunum og
braut sig aftur og aftur í
gegnum þá. Það var reynt
eftir fremsta megni að
bjarga því sem hægt var og
það tókst vonum betur
— Kom þetta vatnsflóð
ykkur á óvart?
— Það kom upp á nýjum
stað undan jöklinum, þar
sem enginn átti von á því
og fyrir bragðið gerði það
Samt er unnfð þar sleitulaust
að brúargerðum, vegagerð
og varnargörðum
VíMal við Brand
ve^avcrkstjóra
okkur lífið brogað. Þetta er
stórfljót sem brauzt fram
með gífurlegu afli, tók með
sér allt að 5 metra háar mel-
öldur og ruddi þeim með sér
niður sandinn. Þessar ham-
farir kaffærðu nýju brúna
sem byggð hafði verið yfir
Sandvatnið, eða Blautukvísl
arbrúna eins og hún er al-
mennt nefnd.
— Hún var grafin upp í
fyrra?
— Já, og þá var hún bæði
tengd og færð ofar á sand-
inn. Sú ráðstöfun virðist
hafa verið spor í rétta átt.
— Er unnið að nokkrum
framkvæmdum á Mýrdals-
sandi í ár?
— Já, það er unnið að því
að gera upphleyptan veg
yfir sandinn. Það er nauð-
synlegt vegna vetrarsam-
gangna. Það er líka — og
af sömu ástæðu verið að
gera upphleyptan veg yfir
Eldhraunið Þar verður veg-
urinn oft ófær ef snjóar að
ráði.
— Þetta er mikil vega-
gerð?
— Við eigum eftir að ýta
upp 12—15 km. löngum
kafla á Mýrdalssandi, en í
Eldhrauninu er búið að ýta
upp um 5 km. löngum vegi
af 20 km. kafla, sem þarf að
gera.
— En hvað verður um öll
þessi dýru mannvirki á Mýr
dalssandi ef Katla gýs.
— Þau skolast öll burtu.
Það stenzt ekkert Kötlu-
hlaup.
— Eru menn ekki farnir
að búast við gosi?
— Jú, tími Kötlu er kom-
inn. Það má eiginlega búast
við henni hvaða dag sem er
úr þessu.
— Gýs hún reglulega?
— Nei, en meðaltími milli
gosa er sem næst 40 ár og
nú er sá tími kominn. Styzti
tími, sem vitað er milli gosa
er 13 ár og sá lengsti 60 ár,
en sá tími leið milli síðustu
gosa hennar.
— Hafa nokkrar ráðstaf-
anir verið gerðar til örygg-
is eða hjálpar ef Kötlugos
ber skyndilega að?
— Því er ekki að neita.
Það er unnið að byggingu
nýs sæluhúss í Hafursey, —
Stefáiisson
þangað sem menn gætu
bjargað sér ef þeir væru úti
á sandinum þegar hlaup
bæri að höndum. Þar var
gamallt sæluhús fyrir, en
það fauk fyrir þrem árum.
Þar verða vistir geymdar
handa nauðstöddu fólki
í:,
Það yrði eina samgönguleið-
in á landi sem þá yrði fær. •:•!
Og hvað sem hverju líður
verður Mýrdalssandur aló- •:• •
fær öllum farartækjum í
heilt ár eftir Kötluhlaup,
fyrir utan það að brúargerð
ir á sandinum myndu vafa- X
laust taka lengri tíma. :•:
— Gerir Katla engin boð X
á undan sér, þannig að X
menn viti nokkurn veginn :•:
hvenær von er á gosi? :j:
— Það er talið að skrið- •:• ;
jökullinn sem fellur fram á •:• j
Mýrdalssand hækki mjög X ■
upp nokkru áður en hlaupið X
kemur. Þannig var það a. X
m.k. síðast. Og ennfremur X
kunnu gamlir menn að X
herma það að jökulvötnin, X !
em um sandinn falla, þorn- :j:
uðu að mestu upp fyrir ;j;
hlaup. Sumarið 1918 var •:•
sáralítið vatn í ánum og það •:•
vakti strax grun um að •:•
Katla gysi bráðlega. j
Vík í Mýrdal. Útsýn til austurs.
í öðru lagi hefur verið
byggður flugvöllur í Álfta-
veri, en sú byggð innilokast
jafnan í Kötluhlaupum, og
það er sú byggðin, sem verst
er á vegi stödd og hættast
þegar Katla hleypur.
í þriðja lagi er fyrirhugað
að lagfæra Fjallabaksleið
og jafnvel að brúa Jökulgil-
ið og Ófæru, sem eru verst-
ir farartálmar á þeirri leið.
— Geta bílar, sem stadd-
ir eru úti á Mýrdalssandi
verið í hættu ef Katla gysi
skyndilega?
— Já, einkum í þoku eða
þungbúnu veðri þegar ekki
sér vel til jökulsins. Fyrir
fimm árum kom vatnshlaup
bæði í Múlakvísl og Skálm
og tók brýrnar af báðum. Á
ætlunarbíll var þá á leið frá
Framh. á 11. síðu.
Gamla brúin á Múlakvísl sem tók af.