Vísir - 07.05.1962, Qupperneq 4

VISIR
Mánudagur 7. maí 1962.
1600.000.000.00 á ári í ríkissjóð
Það væri ekki aldeilis baga-
legt fyrir ríkissjóð Islands ef
hann gæti með nýrri útflutnings
grein aukið tekjur sín. r sem
næmi 1600 milljónum króna ár
hvert. En um þetta mái fjallar
„viðtal dagsins“ í dag og sá sem
orðið hefir, auk blaðamannsins
er Jónas Sveinsson læknir.
Jónas Sveinsson er ekki að-
eins kunnur og dugandi læknir,
sem vakir og bærist með sjúkl-
ingum sínum frá því eldsnemma
á morgnana og langt fram á
kvöld, heldur er hann áhuga-
maður um ýmis framfaramái
þjóðarinnar og skortir á því
sviði hvorki hugdettur né bjart-
sýni.
Eitt af höfuðáhugamálum
hans, og vafalaust einnig í röð
þeirra merkustu, er að flytja
rafmagn frá íslandi á erlendan
markað. Það eru mörg ár liðin
frá því er Jónas Sveinsson tók
að hamra á þessu í blöðum Iands
ins, en fyrst nú hefur hugmynd
hans fengið byr undir báða
vængi cr raforkumálastjóri,
Jakob Gíslason ræddi þennan
möguleika á nýafstöðnu móti
verkfræðinga hér í Reykjavík.
Það var i tilefni af þessu að
Vísir leitaði fundar Jónasar
Sveinssonar læknis til að fá nán-
ari skýringu og greinargerð fyr-
ir áhugamáli hans.
— S'aga málsins er stutt, enn
sem komið er, sagði Jónas. Ég
vakti á sínum tíma athygli á
því hér heima, með því að minn
ast á það einhversstaðar í blaði,
ennfremur skrifaði ég um það
í ensk og dönsk blöð og hélt
loks erindi um málið fyrir ame-
ríska verkfræðinga á Keflavík-
urflugvelli. Auk mín hefur Val-
garð Thoroddsen verkfræðingur
haldið erindi, endur fyrir löngu,
um útflutning rafmagns frá Is-
landi, og nú síðast vakti Jakob
Gíslason raforkumálastjóri at-
hygli á því á nýafstöðnu verk-
fræðingamóti í Reykjavík.
Að þessu undanteknu virðist
mál þetta enga athygli hafa vak,
ið hér á landi og sætir það í raun
og veru mikilli furðu, þvf það
munu nú vera 16 ár liðin frá því
fyrst var getið um tæknilegan
möguleika á því að flytja raf-
magn yfir útsæ og um óra fjar-
lægðir
— Hvar var það?
— Það var í fréttablaði
(Mitteilungen) frá hinu heims-
kunna svissneska stóriðjufyrir-
tæki Brown Boveri, og þrem ár-
um seinna í „EIektroteknikeren“
í Svíþjóð. Er þar bent á alger-
lega nýja tækni þar sem há-
spenntum riðstraumi er breytt í
háspenntan jafnstraum og þann-
ig gert mögulegt að flytja raf-
straum geysilegar vegalengdir,
jafnt í sjó sem á landi.
— Fékkstu upp úr því áhuga
fyrir þessu máli?
— Eiginlega strax við lestur
þessarra greina, og sá áhugi hef
ur farið vaxandi með hverju ár-
inu sem líður. Ég þóttist strax
eyja möguleikann á því að
flytja raforku frá íslandi til ná-
grannalandanna með stórfelld-
um hagnaði. Ég kynnti mér mál-
ið frá rótum, las allt um það,
sem ég komst yfir og tók loks
í mig kjark að ná fundi meistar-
anna sjálfra, þ. e. „toppanna" á
þessu sviði og tala við þá um
málið í eigin persónu.
— Hverjir voru meistararnir?
— Það voru fyrst og fremst
forstjórar Brown Boveri í Sviss
og svo aðalframkvæmdastjóri
heimsfirma ASEA í Vesteraas,
sem liggur skammt frá Stokk-
hólmi. Þær eru ekki fáar ferðirn-
ar, sem ,ég hef farið þangað til
að ræða við dr. Uno Lam, sem
sennilega á mestan þátt i þess-
ari nýju tækni.
Jónas Sveinsson
— Svíar hafa sjálfir reynt
hana?
— Já’, vissulega. Þeir eru
ekki seinir á sér í þeim efnum
og mig minnir að það hafi verið
fyrir 10 árum, sem þeir lögðu
rafstreng, um 100 km langan,
yfir til Gotlands. Það vakti
heimsathygli á sinum tíma, Síð-
an hefur dr. Lam verið óþreyt-
andi að leggja ráðin á og annast
framkvæmdir á raflögnum víða
um heim, m.a. milli tveggja eyja
á Nýja Sjálandi, yfir hin miklu
vötn á landamærum Kanada og
Bandaríkjanna, yfir Ermarsund
og nú síðast yfir Adriahafið.
Auk þessa hefur hann um skeið
verið aðalráðunautur rússnesku
ráðstjórnarinnar um notkun
þessarar tækni bæði á sjó og á
landi. Aðferðin er þegar full-
reynd og hin tæknilega hlið hef-
ur aldrei bilað til þessa. í stuttu
máli: þarna hefur verið sannað
svo ekki verður um villzt að
fundin hefur verið upp tæknileg
aðferð sem gjörbreytir flutningi
tveim árum. „A big business
for Iceland", sagði hann.
En svo ég víki aftur að um-
mælum Jakobs raforkumála-
stjóra á verkfræðingamótinu —
en hann er maður sem sjaldan
segir meira en hann getur stað-
ið við — þá taldi hann að ef við
flyttum 500 þúsund kw til Eng-
lands myndi það gefa íslending-
um og Bretum sem næmi 2 —
300 millj. kr. í hlut. — Hvers
vegna að skipta ágóðanum með
Bretum? Hví ekki að sitja einir
að honum? Við höfum nóg af
öðrum viðskiptavinum og eig-
um að eiga þetta fyrirtæki ein-
ir og óháðir öllum öðrum.
— Hvað vakir fyrir þér í
þessu efni og hvaða aðilum öðr-
um en Bretum eigum við að
selja raforku?
— Á fundi með nokkrum for-
stjórum og sérfræðingum ASEA
fyrir tveim árum var reyndar
talað um þann möguleika að við
seldum raforku til Bretlands. En
það var lfka minnzt á þann
möguleika að flytja raforkuna
frá íslandi til Noregs og þaðan
landleiðina yfir til Svíþjóðar,
sem skortir æ meiri orku með
hverju árinu sem líður. Loks var
ræddur sá möguleiki að leggja
rafmagnsstreng alla leið til Dan-
merkur, sem yrði mun dýrara.
— Hvern af þessum möguleik
um telur þú sjálfur heppilegast-
ahn? . ,.
— Eftir að þÍssár ufcnraéður
fóru fram í Svíþjóð þefur það
skeð í þessu máli að Norðmenn
hafa risið upp til handa og fóta
með virkunarframkvæmdir til
þess eins að selja raforku úr
landi, og þá að sjálfsögðu til
meginlands Evrópu. Þeir ætla
sér að leggja rafmagnsstreng
yfir Kattegat og sameinast þann
ig rafmagnskerfi Evrópu, en
með því batnar aðstaða þeirra
stórlega einmitt nú þegar þeir
eru í þann veginn að gerast að-
ilar að efnahagsbandalaginu.
Þetta er út af fyrir sig mikil tíð-
indi og benda íslendingum á þá
miklu möguleika sem fyrir hendi
eru hjá okkur, enda skilyrði til
virkjunar vart betri í nokkru
öðru nágrannalandi, vegna mögu
leika til vatnsmiðlunar.
Kostnaður við lagningu raf-
á raforku, og gerir það tiltölu-
lega auðvelt, sem áður var nær
óframkvæmanlegt.
— Hvernig getum við islend-
ingar hagnýtt okkur þessa
tækni? Telur þú að við getum
flutt raforku til annarra landa
og þannig að það verði hag-
kvæmt fyrir okkur?
— í því efni skírskota ég til
ummæla Jakobs Gíslasonar raf-
orkumálastjóra, sem hann við-
hafði á verkfræðingamótinu á
dögunum, ef blöðin hafa skýrt
rétt frá. Hann telur að um mik-
inn hagnað fyrir okkur geti ver-
ið að ræða, og þau ummæli hans
eru mjög eftirtektarverð. Ná-
kvæmlega það sama sagði dr.
Uno Lam við mig, er þetta mál
bar á góma á fundi sérfræðinga
hjá ASEA í Vesteraas fyrir
til gagns. Með því að beizla
orku þeirra myndum við fá 1600
millj. kr. tekjur ár hvert. Við
þá tekjulind mætti bæta drjúg-
um skildingi með því að bæta
einhverri stóránni á Suðurlandi
í hópinn.
Að hér sé farið með rétt mál
í höfuðatriðum þarf naumast að
efa, fyrst og fremst með skír-
skotun til ummæla Jakobs Gísla-
sonar raforkumálastjóra, en í
öðru og þriðja lagi vegna þess
að útreikningar sem ég hefi í
höndunum og áætlanir frá
Brown Boveri í Ziirich hljóða ná
kvæmlega upp á þetta sama.
— En hvaðan verður fjár-
magn að fá £ aðra eins stórfram-
kvæmdir? Ekki geta lslendingar
staðið undir þeim af eigin ram-
leik. Yrðum við ekki að gera
erlenda aðila meðeigendur að
fyrirtækinu?
— I' þessu máli er og verur
aðeins um einn möguleika að
ræða, þann að íslendingar —
þ. e. íslenzka ríkið — eigi þetta
mannvirki sjálft og án íhlutunar
nokkurs erlends aðila. Það á að
starfrækja fyrirtækið fyrir eigin
reikning og njóta teknanna af
því einsamalt.
Ég fyrir mitt leyti tel að því
tvennu sé hægt að slá föstu, að
þetta er tæknilega framkvæman-
legt og ennfremur að unnt sé að
Framh. á 10. síðu.
magnsstrengs til Englands er á-
ætlaður 17 millj. sterlingspund,
og sennilega um þriðjungi meiri
til Danmerkur. Sá kostnaðarmis
munur ætti ekki að skipta máli,
því þar með værum við komnir
á markaðssvæði Mið-Evrópu og
sætum þá einir að hagnaðinum
af þeim viðskiptum.
— Hvað geta íslendingar flutt
út mikla raforku?
— Ef við tækjum okkur til
og virkjuðum öll vatnsföll á
Norður- og Norðausturlandi, þ.
e. árnar í Húnavatnssýslu,
Skagafirði og allt austur að Jök-
ulsá á Brú, myndum við, að því
er fróðir menn hafa tjáð mér
fá um 2 millj. kw orku. Fram
til þessa hafa ár þessar runnið
til hafs án þess að vera nokkr-’
um manni á einn eða annan hátt
Myndin sýnir gerð sæ-rafstrengsins