Vísir - 02.02.1963, Side 9

V í SIR . Laugardagur 2. febrúar 1963.
9
Hvar er frumbyggi
Reykjavíkur, Ingólfur
Arnarson heygður? Marg
ir hafa velt þeirri spurn-
ingu fyrir sér og sumir
hafa gizkað á Arnarhól,
en sú tilgáta er af ýmsum
ástæðum ekki sennileg.
Nú hefur Lárus Sigurbjörnsson
skjalavörður komið fram með
nýja tilgátu, en hún er sú að
haugur Ingólfs sé í hólnum norð-
an við Breiðagerðisskóla, en sá
hóll gengur undir ýmsum nöfn-
um, oftast Álfhólsnafninu í
seinni tíð, en eldra'heiti á honum
er Skyggnir. Áður var býli undir
hólnum og hét það Sjónarhóll.
Er nærtækt að álykta, að nafnið
sé dregið af hólnum. Ekki er
langt síðan að gárungarnir köll-
uðu hann Alkohól, meðan lítil
byggð var þar nærlendis og næð-
issamara til drykkju.
Lárus Sigurbjörnsson telur
margt mæla með því að hóllinn
og nánasta umhverfi sé fornt
kumlastæði.
— Það var skömmu áður en
bygging Breiðagerðisskóla var
Hann taldi og steinana vera af
jafnri. stærð og þótti þetta allt
næsta einkennilegt. Bað hann mig
að koma og líta á þetta með sér.
Þegar ég hafði skoðað ummerki
á staðnum, taldi ég fulla ástæðu
til að biðja um að frekari að-
gerðum yrði hætt, sem var og
gert, og síðan stendur hóllinn
þarna með sömu ummerkjum og
áður.
Hvað sem öðru líður er hóllinn
Skyggnir merkilegur.
Það vill nú svo til að landar-
eign Reykjavíkur er ekki ókannað
land lengur, heldur hefur verið
rótað rækilega til á því í 5 km.
fjarlægð frá miðju borgarinnar
og hvergi fundizt svo mikið sem
urmull af neinum þeim leifum eða
ummerkjum, sem bent geti til
þess hvar fyrstu kynslóðir Reykja
víkur séu heygðar. Ekki sér held-
ur neins staðar dysjarSeltirninga,'
næstu nágranna þeirra. Einhvers
staðar hlýtur þeim þó að hafa
verið búinn legstaður eins og
öðru fólki.
Þannig háttar til að sunnan við
hólinn Skyggni og steinsnar frá
honum lá gamli Bústaðavegurinn,
sem var alfaraleið öldum saman
til Reykjavíkur. Við þenna sama
veg og þó nær Eskihlíðinni, fund-
ust fornar rústir einhvem tfma á
árunum næstu eftir 1930. Ólafur
unni. Og enn stendur — þar sem
gatan lá áður — merkilegur
steinn, sem heitir Söðulsteinn.
Hann stendur fyrir neðan Hólm-
garð og er í rauninni einu minj-
amar sem enn eru til um þessa
ævafornu þjóðbraut heim á bæ
Ingólfs Arnarsonar, Reykjavík.
ur í mómýri og hvar ætti hann
þá að vera heygður annarsstaðar
en þarna á Bústaðahálsinum rétt
við þjóðleiðina heim að bænum?
Hafi skipið verið dregið í haug-
inn, sem líklegt má telja, var
auðveld leið úr þrem áttum að
koma því frá sjó og þarna upp.
ert væri líklegra en jarðmyndun I
hólsins hafi orðið með eðlilegum I
hætti og þar þyrfti því ekki að
vera um haug né önnur manna- ;
verk að ræða. Þrátt fyrir þetta
taldi Lárus eðlilegt að hóllinn
væri rannsakaður vel og gaum-
gæfilega, enda þótt það kostaði
nokkurt fé.
Vísir hefur innt Þorkel Gríms-
son eftir áliti hans á Skyggni.
Þorkell kvað sér þessa tilgátu Lár
usar Sigurbjörnssonar þegar
löngu kunna og að þeir hafi rætt
hana sín á milli, enda þótt enn
hafi ekki orðið neitt úr fram- .
kvæmdum með að rannsaka hól-
inn eða grafa í hann. Þorkell
sagði ennfremur að það væri í
rauninni ekki margt, annað en þá
lögunin á hólnum sjálfum, sem
mælti með þvf að þar gæti verið
um haug að ræða, enda hafi graf-
haugar yfirleitt ekki fundizt hér
á landi til þessa. Þrátt fyrir það
væri þó ekki ófýsilegt að grafa í
gegnum hólinn og kanna hvort
nokkuð það fyndist, sem benti til
að hann væri gerður af manna-
höndum. Hvenær af þeim fram-
kvæmdum gæti. orðið væri enn
óvíst, og a. m. k. yrði það ekki
fyrr en í vor eða sumar í fyrsta .
lagi.
Vísir spurði ennfremur Hjört
Kristmundsson skólastjóra Breiða
gerðisskóla hvort hann teldi
ástæðu til, skólans og barnanna
vegna, að hólnum yrði rutt burt.
Skólastjórinn svaraði því til að
hóllinn væri raunar til nokkurs
ónæðis og að það stafaði af hon-
um viss hætta fyrir börnin. Þau
renndu sér niður af honum í snjó,
en það væri ekki hættulaust, þvf
það er umferðargata annars vegar
við hann en húsið hins vegar og
ef ógætilega væri farið, gæti hlot '
við Breiðagerðisskóla ?
hafin, sagði Lárus í viðtali við
Vísi fyrir skemmstu, að ljósmynd
ir voru teknar úr lofti með tilliti
til mælinga á svæðinu. Þá var
það að Haukur Pétursson mæl-
ingamaður vakti athygli mína á
þessum Ijósmyndum, en á þeim
kom í Ijós einkennilegur stein-
hvirfingur undir efsta jarðvegs-
yfirborði.
Þótt ég feginn hefði viljað,
sagði Lárus, hafði ég ekki tök á
að rannsaka þetta nánar, enda
voru framkvæmdir við skólabygg
inguna þá hafnar með því að
byrjað var að grafa fyrir grunn-
inum.
Þessar steinhvirfingar, sem
voru rétt sunnan og austan til
við hólinn Skyggnir, báru ýmis
einkenni dysa. Og þegar við fór-
urri að rýna í myndina af hóln-
um sjálfum, sást að hann var
ílangur og gæti hæglega rúmast
í honum skip.
1 hitteðfyrra gerði skólastjóri
Breiðagerðisskóla mér aðvart um.
þegar rýmka þurfti fyrir dyrum
á skólahúsinu, að við þær aðgerð
ir hafi komið fram grjót í hól-
fætinum og enn fremur sagði
hann að jarðvegsmold og sandur
hryndi jafnt og þétt úr hólnum.
Friðriksson skrifaði um þetta á
sínum tíma og hélt því fram að
þetta myndu hofrústir vera. Matt-
hfas Þórðarson þjóðminjavörður
taldi líklegra að þetta væru rústir
af gömlu seli. Rúst þessi var tví-
hólfa og með greinilegum milli-
vegg. f henni fundust tveir merki
Iegir steinar, annar greinilega til-
höggvinn sem sæti og hinn í lög-
un sem Þórshamar. Báðir þessir
steinar eru nú komnir í Árbæjar-
safn. Af rúst þessari sér ekki
urmul lengur. Hún er gersamlega
horfin, og var farið yfir það síð-
asta af henni með ýtu.
Fram með þessum rústum,
hvort þær hafa heldur verið af
hofi eða seli, og síðan eftir Bú-
staðahálsinum, lá gamli vegurinn
inn að Elliðaám. Hefur hann, eins
og að framan getur, legið rétt
sunnan við hólinn Skyggni. f því
sambandi er rétt að benda á, að
lega hans kemur vel heim við
staðsetningu annarra kumla-
stæða, því þau lágu skammt frá
götum eða alfaraleiðum.
Nú er gamli Bústaðavegurinn
algerlega horfinn, enda búið að
róta mestöllu landinu rækilega
til. Á gömlu loftmyndakorti, sem
til er, örlar þó aðeins fyrir göt-
Með þvi framtíðarskipulagi, sem
gert hefur vérið á þessu svæði,
kemur Söðulsteinn til með að
skaga út í götu, sem þarna á að
gera. En steininum verður að
hlífa. Hann verður að fá að vera
hvað sem tautar.
Mér sýnist margt benda til þess,
sagði Lárus Sigurþjörnsson að
lokum, að Skyggnir, hóllinn við
Breiðagerðisskóla, kunni að vera
haugur landnámsmannsins. Það
er útilokað að Ingólfur sé heygð-
Ein leiðin var upp úr Fúlalækn-
um, önnur úr Fossvogi og sú
þriðja úr Elliðaárvogi. Frá öllum
þessum stöðum var um mýrar eða
annað gróðurlendi að fara, a. m.
k. mest af leiðinni og því tiltölu-
lega auðvelt að draga skip.
Þá kvaðst Lárus Sigurþjörns-
son bæði hafa fært þetta mál í
tal við dr. Sigurð Þórarinsson
jarðfræðing og Þorkel Grimsson
fornminjafræðing. Hann sagði að
dr. Sigurður hafi tjáð sér að ekk-
izt af þessu slys. Þrátt fyrir þetta
kvaðst Hjörtur skólastjóri ekki
myndi beita sér fyrir þvl að hóll-
inn yrði fjarlægður, allra sízt ef
þarna væri um mannvirki eða
haug að ræða, sem hann kvaðst
engan veginn telja ólíklegt. Hjört
ur kvað vandalítið að draga úr
slysahættu við hólinn með því að
hlaða utan með honum eina til
tvær beltaraðir af stórgrýti. Við
það myndu börnin hætta að renna
sér niður hólinn.
i 111 -
1

, ;;L; |,ite{|«p,l:,l!f !'',t' ■
í; i, j 7 •" 11 " "'íiT'Í!/
f , imm
Rætt við Lárus Sigurbjörns-
son um athuganir hans og
nýstárlegar kenningar