Vísir - 19.03.1963, Qupperneq 7

V1SIR . JÞriðjudagur 19. marz 1963.
7
\
Þátttaka í listsýningum erlendis
★ Rætt við Finn
★ Jónsson for-
★ mann Mynd-
★ listarfélagsins
★ nýja
í meira en áratug hef-
ir stór hópur ágætra mál
ara verið útilokaður frá
þátttöku í listsýningum
erlendis, sem ríkissjóð-
ur hefir styrkt, þar sem
öll völd í þessu efni hafa
verið í höndum fámennr
ar og ófyrirleitinnar
klíku listamanna, sem
telja sig sjálfkjörna odd-
vita íslenzkrar myndlist-
ar.
sögu, eins og hún gengur. Árið
1946‘fékk Félag íslenzkra mynd
listarmanna bréf frá ríkisstjórn-
inni — ásamt bréfi frá ný-
stofnuðu Norrænu listabanda-
lagi, Nordisk Kunstforbund —
þar sem spurt var, hvort félagið
hefði áhuga á, að ísland gerðist
þátttakandi í sýningum banda-
lagsins ásamt hinum Norður-
löndunum fjórum. Um annað
félag myndlistarmanna var þá
ekki að ræða, og stjórn þess
svaraði, að hún hefði áhuga
fyrir þessu máli. Stjórn félags-
ins var síðan falið að sjá um
val á verkum og annað, sem að
framkvæmdum Iauk. Bæði fé-
Iagsmönnum og listamönnum,
sem stóðu utan félagsins, var
skrifað um þessa væntanlegu
sýningu, og öllum, já, öllum,
gefinn kostur á að senda verk,
sem síðar yrði valið úr. Var
góð samvinna um þetta hjá
okkur, sem í stjórninni vorum,
allt gekk snurðulaust, og við
sáum ekki eftir því að greiða
kostnað við þetta sjálfir, því að
ríkisstyrkur var þá ekki greidd-
ur vegna slíkrar þátttöku í
sýningum’ erlendis."
Nýir menn
nota aðstöðu sína.
götunum. Þar rís enginn upp
og segir: „Ég er Danmörk, og
þið komið ekki til greina í sam-
bandi við þessa sýningu, af því
að ég vil það ekki!“ Slík hátt-
vísi þekkist víst hvergi nema
hér á íslandi."
„Já, þetta er vitanlega hrein
ósvífni, sem verður naumast
þoluð til lengdar."
„Þessir ungu menn — eða
félag þeirra — er alls ekki.aðili
að sýningum Norræna lista-
hverju ári, og alþirigismenn
samþykk'ja það í trausti þess,
að féð sé ekki notað til að
klekkja á einstaklingum, sem
vissum mönnum er í nöp við.
Til þess að tryggja, að fénu sé
varið í samræmi við slíka af-
stöðu alþingismanna, verður
þingið að setja reglur um, að
féð fari ekki til greiðslu á kostn
aði við þátttöku í sýningum,
þar sem ekki eru viðhafðar
sömu aðferðir við val mynda
félag okkar, Myndlistarfélagið,
sem stofnað var síðla árs 1961,
á ekki að berjast fyrir neinni
eða neinum sérstökum stefnum
eða „ismum“ í listinni. Það á
aðeins að vera vettvangur
þeirra, sem vilja að listin sé
frjáls, og að listamenn fái að
njóta sannmælis og réttlætis,
hver sem listastefna þeirra er.
Hvað snertir þátttöku í listsýn-
ingum erlendis, þá er það ekk-
ert einkamál okkar Iistamann-
anna, hvernig til tekst með val
verka og annað í því sambandi.
Það er mál þjóðarinnar allrar,
hvers konar mynd er brugðið
upp af list hennar."
Rétt er að skjóta því hér inn
í, að í Myndlistarfélaginu eru
nú 27 menn. Stjórnina skipa,
auk Finns Jónssonar, Pétur
Friðrik Sigurðsson ritari, Egg-
ert Guðmundsson gjaldkeri og
Guðmundur Einarsson frá Mið-
dal og Sveinn Bjömsson, sem
eru meðstjórnendur, og eru þeir
þekktir og viðurkenndir lista-
menn innan lands og utan, eins
og fleiri, sem í félaginu eru. Er
framferði klíkumanna — hinna
sjálfkjörnu oddvita — þeim
mun ósvifnara — en einnig
skiljanlegra á marga lund.
Þeir hóta
„verkfalli“.
„Hafið þið rætt við ráða-
menn um þessi mál? Hverjar
hafa undirtektir orðið?"
„Já, við höfum rætt við ráða-
menn hvað eftir annað, en ekki
haft erindi sem erfiði. Menn
viðurkenna svo sem réttmæti
málstaðar okkar, en gera bara
ekki neitt. Einu sinni var til
dæmis sagt við okkur, að það
væri ekki gott við þessu að
gera — „hinir útvöldu" til-
kynntu, að ef þeir fengju ekki
að halda einokunaraðstöðu sinni
með opinberri blessun, mundu
þeir ekki taka þátt í þeim sýn-
ingum, sem boðið væri til er-
lendis. Og fyrir þessari hótun
þeirra virðast menn hafa glúpn-
að, þótt við þekkjum þessa list-
bræður okkar svo vel, að við
vitum, að þeir mundu aðeins
sitja heima einu sinni — f
næsta skipti mundu þeir vera
fegnir að fá að vera með, þótt
einokun þeirra hefði verið brot-
in á bak aftur.“
„En þið leggið vonandi ekki
árar í bát, þótt þessi uppgjafar-
tónn sé í sumum mönnum, eða
hvað?“
„Nei, við munum halda á-
fram að vekja athygli á málstað
okkar og ekki hætta, fyrri en
við erum settir á sama bekk og
þessir menn. Við sættum okkur
aldrei við, að þeir tilkynni al-
þjóð — og erlendum þjóðum
einnig — að við séum annars
flokks listamenn, sem eigi ekk-
ert erindi á erlendar sýningar.
en þeir fylli fyrsta flokk.“
Parísarsýning
á þessu ári.
„Nú mun vera í undirbúningi
mikil sýning á Norðurlandalist
£ París á þessu ári — þvað er
af henni að frétta?"
„Um hana gildir það, sem ég
sagði þér f upphafi. Okkur hef-
ir vitanlega ekki verið sagt
neitt um hana, en hitt vitum
við. að til hennar eða þátttöku
af hálfu íslenzkra listamanna f
henni hefir Alþingi ætlað 800,-
000 krðnur á fjárlögum þessa
Framhald á bls. 10.
Vísir hefir þess vegna snúið
sér til Finns Jónssonar, for-
manns Myndlistarfélagsins og
spurt hann um þessi mál. Mynd
listarfélagið var stofnað árið
1961, til þess að berjast fyrir
jafrétti í þessum málum, girða
fyrir, að þeir sé frekari órétti
beittir, sem finna ekki náð fyr-
ir augum hins, fámenna, þröng-
sýna hóps, er öllu hefir ráðið í
þessum efnum, og gerir félagið
skýlausa kröfu til þess, að tek-
ið sé tillit til listamanna innan
vébanda þess.
„Hvað er framundan á sviði
listsýninga erlendis, sem ís-
Ienzkir listamenn taka þátt í
með stuðningi hins opinbera?"
spurði tíðindamaður.
„Það er nú harla Iítið, sem
við vitum. Venján hefir nefni-
lega verið sú, að þegar slík
sýning hefir verið á döfinni,
höfum við frétt um hana, þeg-
ar búið hefir -verið að velja
verk á hana og jafnvel búa um
þau til sendingar, en þá er sýn-
ingin og nöfn sýnenda venju-
Iega auglýst í blöðum og út-
varpi."
„Hverjum berast þá upphaf-
lega boð um að taka þátt í
slíkum sýningum?"
„Þau koma oftast gegnum
rikisstjórnina, menntamálaráðu-
neytið, sem Iætur þau ganga
beina leið til menntamálaráðs
eða — af einhverjum annarleg-
um ástæðum — beint til Félags
fslenzkra myndlistarmanna, og
er hið síðara orðið algengara
upp á síðkastið."
„Er þá ekkert við ykkur hina
talað?"
„Nei, við höfum ekki átt þess
kost að taka þátt í slíkum sýn-
ingum erlendis undanfarin átta
til tíu ár, eða jafnvel lengur. Er
þó kostnaður við þátttöku í
slíkum sýningum tekinn af al-
mannafé, þvi að ríkissjóður
greiðir hann.“
Góð og heiðarleg
samvinna.
„Hvemig er með norrænar
sýningar? Og hvemig var þessu
hagað áður?“
„Það er bezt að segja hverja
„Nú, en hvenær verður svo
breyting á þessu?“
„Það er um 1950, þegar nýir
menn, hinir ungu, tóku við
stjórn Félags íslenzkra mynd-
Iistarmanna. Þá varð tvennt
nokkurn veginn I senni. Því
var komið í kring, að ríkissjóð-
ur tæki að sér að styrkja þátt-
töku í erlendum sýningum með
því að greiða kostnað við hana,
og okkur éldri málurunum, sem
vorum ekki í náðinni hjá hin-
um yngri, var algerlega útskúf-
að. Það hefir aldrei síðan kom-
ið fyrir, að okkur hafi verið
gefinn kostur á að taka þátt í
slikum sýningum erlendis með
þeim. Þeir hafa litið á þessar
sýningar, sem Nordisk Kunst-
forbund hefir gengizt fyrir, sem
algert einkafyrirtæki sitt.“
„Á hverju byggja þeir þetta
ofbeldi gagnvart ykkur?"
„Þegar að þessu er fundið við
þá, segja þeir alltaf, að félag
þeirra sé aðili að Nordisk
Kunstforbund! Það eru þeirra
sVör!“
Finnur Jónsson.
bandalagsins. Aðilinn á íslandi
er einn — Island sjálft, en
ekki eitthvert eitt félag eða brot
þjóðarinnar. Félag íslenzkra
myndlistarmanna hefir aðeins
fengið að sjá um framkvæmdir
í sambandi við sýningar þessar
— í því er nú öll aðild þess
fólgin! Og framkvæmdirnar
hafa farið þeim svo illa úr
hendi, að það er réttlætiskrafa
og gilda til dæmis annars staðar
á Norðurlöndum.
Eins o'g nú er um hnútana
búið, að því er snertir val
verka á sýningar erlendis, geta
íslenzku verkin aldrei sýnt rétt
yfirlit um íslenzka myndlist.
Þau sýna aðeins brot - af því,
sem hér gerist í þessu efni, og
vitanlega eru svo verk sömu
manna á hverri sýningunni af
er ekki einkamál fáeinna
sjálfskipaðra listamanna
Aðrar þjóðir
fara aðrar leiðir.
„Þetta er mjög fróðleg kenn-
ing. Listamenn á hinum Norður
löndunum hafi kannski sama
hátt, eða telur fámennur höpur
þeirra sig hafa fengið slíka
Iöggildingu til að koma fram
fyrir hö*d listar heillar þjóðar?"
„Nei, hinar Norðurlanda-
þjóðirnar fara allt öðru vísi að.
í Danmörku eru til dæmis ein
átta félög myndlistarmanna, og
þau velja 12 manna ráð, sem
sér um allar framkvæmdir i
sambandi við þessar sýningar,
velur verkin og þar fram eftir
okkar, að öðrum mönnum, sem
gera sér betri grein fyrir hlut-
verk sínu, verði falin forsjá
þessarra mála framvegis."
Vandalítið að
kippa þessu í lag.
„Og hvernig teljið þið, að
heppilegast sé að kippa þessu í
lag og skipa þessum málum f
framtfðinni, svo að allir njóti
sömu aðstöðu?“
„Það er mjög einfalt mál að
koma þessu áíeiðis að okkar
dómi. Ríkissjóður greiðir mikið
fé til Iistsýninga erlendis á
annarri, en aðrir eru grafnir og
mega aldrei sjást!“
Nýtt félag
stofnað 1961.
„Og nú hafið þið stofnað
nýtt félag, til þess að berjast
fyrir rétti ykkar f þessu máli?“
„Já, ekki var um annað að
ræða, meðan það ástand ríkir,
að óbilgjörn ofbeldisklíka, sem
f skjóli sinnuleysis og linku
ráðamanna hefir hrifsað i sfnar
hendur alla umsjón með ís-
lenzkum sýningum erlendis og
beitir algeru einræðisvaldi I
þessum málum sér í vil. Þetta