Vísir - 20.05.1963, Page 1

VISIR
Mánudagur 20. ma'i 1963
BLAÐ II.
ÍG HEF TÖLUVERT FENGIZT VIÐ ÓTTANN
Eftir blindingsleik um kaup
túnið á Eyrarbakka tókst
að fá áheyrn rithöfundarins.
Málkunnugur vísaði á hús-
ið, eign ríkis og hrepps. Hlam
azt á dyrabjöllu (síðar kom
í ljós, að hún var óvirk). Haf-
rænan frá Eyrarbakka sleikti
andlit komumanns. Á meðan
þagði húsið eins og handrit
af skáldsögu, sem bíður
óprentuð.
Á leið um þröngar götur
þorpsins mættum við Volks-
wagen, sem kvenmaður 6k.
„Þetta er konan hans —
hann hlýtur að vera hér ein-
hvers staðar,“ segir kunning-
inn.
1 stað þess að spyrja hana
var síminn spurður, sem veit
margt um hús náungans.
„í box eitt — gerið svo vel.
Guðmundur Daníelsson er
heima hjá sér,“ segir síma-
pían.
Þögn í heymartólinu.
„Hafið þér gefið samband-
ið?“ spyr ég símapíu.
„Það er verið að ná I
hann.“
Og nú var rétt eins og
Þjórsá kæmi í símann: Stund
um virðist hún hið eina, sem
í heyrist í sunnlenzkri kyrrð.
„Ég lofa því minnsta kosti,
að þér verður ekki mein-
að að ganga inn um dyr húss-
ins,“ sagði hann og hló stór-
laxalega.
f A
^LGENGASTA sjón, þegar
komið er í návígi við menn,
sem fást við að skrifa bækur,
eru bækur og aftur bækur. Það
er líkast því, að þær séu vopna-
búr þeirra, í sumum tilfelium
jafnvel kvennabúr — sverð
þeirra og harpa. Hins vegar er
vitað mál, að rithöfundar lesa
ekki alltaf meira en annað fólk,
jafnvel minna. Stundum neyðast
þeir til að taka á sig rögg og
lesa mikið, bæði á lífið og bæk-
ur.
Inni á kontór skáldsins var
sambland af kennsluanda og
dugnaði við ritmennsku. Bunki
af vélrituðum blöðum lá á borð-
inu.
„Ný bók?“
„Ég er að ganga frá handriti
að róman," segir skáldið.
„Það hittist vel á.“
„Það hittist svona á.“
„Hvernig er að búa á Eyrar-
bakka og vera rithöfundur sam-
tíðar?"
„Ætl’það hvetji ekki til að
vinna. Svo eru hér góðar sam-
Eöugur. Þetta er eins og að búa
f útjaðri stórrar borgar. Ég er
einn klukkutfma og korter á
bílnum mfnum til Reykjavíkur.
Við hjónin skreppum iðulega í
leikhúsið. Það er ekkert erfiðara
fyrir okkur en fólk í úthverfi
Lundúnaborgar, sem þarf að
komast niður f West End eða
miðborgina.'1
„Er ekki innantómt til lengd-
ar að vera í fásinni og hafa
alltaf sömu andlit fyrir augun-
um?“
„Alveg nauðsynlegt að rjúfa
stundum einangrunina og kom-
ast í snerting við fólk. Maður
fær iðulega leiða á umhverfi hér
sem annars staðar. En það er
lífsspursmál fyrir listamann,
fyrir rithöfund að vera ekki of
sáttur við umhverfið. Ég hef
borðið og horfir nú út um glugg-
ann og drepur fingri á handritið
fyrir framan sig og segir:
„Hún gerist í þorpi — líkt
og í þessu þorpi...“
„Hvenær gerist hún?“
„Hún gerist á milli stríða eða
árin ’20—’30. Nýliðið strfð —
og það er ekki frítt við, að far-
ið sé að blika á lofti fyrir nýj-
um ófriði. Ég og fólk á mínum
burði og þjóðfélagsbreytingar,
sem orka á mig. Ég tek ekki
sérstök atvik úr raunverulegu
lífi, spinn sjálfur söguþráðinn.
Persónurnar eru settar saman
úr ótal pörtum, sumar frá um-
hverfinu, sem forsjónin hefur
lagt upp í hendurnar."
„Þú skrifar langar sögur —
250—300 sfður?"
„Þær þykja langar nú á tím-
*.•.*.y ’.’.yy..

V

Skáldið er laxadrepur af lífi og sál. Hér sést það við veiðiskap norður í Laxá í fyrrasumar.
enga vanmetakennd af um-
hverfi, læt það ekki draga mig
niður — kann vel við mig hér
eins og víðar."
Nú var ekki hægt að standast
mátið lengur og spyrja hann um
nýju bókina.
„Hvað heitir bókin?"
„Hún heitið HÚSIÐ."
„Hvers konar bók er það?“
„Mannlffssaga — titillinn
táknar margt bæði f eiginlegri
og óeiginlegri merkingu — eig-
aldri munum eftir hroðafrásögn-
um úr fyrra striði. Einni aðal-
persónunni skolar í land utan
úr strfði...“
„Er þetta þjóðfélagslegur
harmleikur?"
„Allar sögur eru þjóðfélags-
sögur. í þessari sögu er léttur
tónn með sorglegum undirtón.”
t >ð,
TTALIÐ sveigist nú að vinnu-
brögðum og aðferðum í rit-
um, þegar stefnan á íslandi virð-
ist sú að vera eins spar á papp-
ír og unnt er — menn skyldu
vara sig á þessari stefnu. Út-
lendingar eru ekki nærri þvf
eins sparir á pappír."
„Hvað verður skáldsaga til á
löngum tíma?“
„Vanalega lfður 1V2—3 ár,
þar til hún er fullgerð."
„Margskrifarðu?"
„Nú er svo komið, að sá er
talinn bögubósi, sem skrifar
Viötal viö Guðmund Damelsson, rithöfund
inlega symbolskt nafn: fjöl-
skylda, ætt og þetta, sem hver
maður verður að eiga: þak yfir
höfuð sér ... það gæti jafnvel
verið persóna (hús f óeiginlegri
merkingu) ...“
„Hvurslags persónur?"
„Fólkið, sem kemur við sögu,
er kaupmannsfólk og vinnufólk
og þurrabúðafólk."
„Hvar gerist sagan?"
Rithöfundurinn situr við skrif-
mennsku höfundar.
„Sækirðu efnivið f raunveru-
leg atvik og frásögur og persón-
ur, sem þú hefur kynnzt f líf-
inu?“
„I sögulegum skáldsögum
vefst þráðurinn með sannfræði-
legri uppistöðu eins og t. a. m.
í Hrafnhettu og Syni mfnum
Sinfjötla, en í öðrum sögum
styðst ég við mannfólk, sem ég
hef kynnzt um mína daga og at-
ekki aftur og aftur.” Skáldið
horfir ofan í handrit skáldsög-
unnar óprentuðu og segir: „ ...
ég nota hins vegar þá aðferð,
að ég skrifa afar lauslega beina-
grind með blýanti, punkja niður
f kompur og laus blöð, meðan
ég er að setja saman söguþráð.
Svo lausskrifa ég annað upp-
kast, sem ég geng svo inn f og
breyti, felli úr og bæti inn í —
„líttu á,“ segir hann og dregur
fram tfu fingurbreidda þykkan
bunka af handskrifuðum blöð-
um „— þetta er allt útsparkað
eins og þú sérð. Svo vélrita ég
handritið eftir öðru uppkasti, og
sum blöðin vélrita ég á ný, ef
ég þarf að breyta."
V 4
/^UÐMUNDUR Daníelsson hef-
ur fengizt við kennslu í ein
þrjátíu ár — þar af nokkur ár
á Vestfjörðum (þá hittust þeir
stundum, hann og Hagalín). Um
langa hríð hefur hann verið
skólastjóri á Eyrarbakka. Að
loknum vinnutíma í skólanum
(hann kennir 30 stundir á viku
átta mánuði ársins) kl. 4 á dag-
inn, sezt hann niður og skrifar
þrjár klukkustundir í striklotu.
....og það má heita, að aldrei
falli úr neinn dagur við að
skrifa," segir hann og opnar
skrifborðsskúffuna og dregur
fram kompu. „Ég get lesið sköp-
unarsögu hverrar bókar, þvf
að ég held dagbók yfir það, sem
ég skrifa á hverjum degi.
„Er ekki erfitt að skrifa með
mikilli kennslu?”
„Alls ekki — kennslan hefur
engin áhrif á mig nema hún er
tímatöf. Ég veit ekki, hvað er
að vera þreyttur eftir kennslu."
Hann viðurkenndi, að stund-
um (jafnvel oft) kæmu þeir tlm-
ar, að honum fyndist hann ekki
getað skrifað meir, og þá missti
hann heilsuna, en fengi hana
aftur, þegar hann gæti skrifað.
„Ég gæti ekki þrifizt, ef ég
skrifaði ekki. Ég skrifa heils-
unnar vegna — skrifa mér til
skemmtunar.” Inntur eftir því,
hvernig honum liði, þegar hann
hefði lokið við bók, sagðist hann
vera haldinn hálfgerðri tóm-
leikakennd, sem blandaðist við
tilfinningu um að hafa fengið
frí ....já, eins og maður sé
kominn í sumarfrí,“ sagði hann.
Aðspurður, kvaðst hann ekki
hafa orðið var við, að hann
væri farinn að draga af sér við
ritstörf ... „mér finnst alveg
eins gaman að skrifa eins og
mér þótti áður fyrr.“
t *
„'T’REYSTIRÐU þér til að
skrifa nútimasögu um
Reykjavík?”
„Reykjavík er svo margir
þættir — peningakapphlaup,
samkvæmislíf, m. m.; ég þekki
afar lítið inn á það------nei,
ég mundi ekki treysta mér til
þess. Ég legg aðaláherzlu á
skáldskapargildi verksins (ég lít
á bókmenntir sem nautnavöru)
en ekki að filma upp skyndi-
áhrif, sem renna f og úr far-
vegi svokallaðrar nútímamenn-
ingar. En um það má deila,
hvort nútímamenning sé góð eða
slæm.“
„Hvernig er fyrir menn á þín-
um aldri að fást við skáldskap
á svona tfmum?“
„Hér hefur gerzt feiknlega ör
breyting á öllum sviðum (og um
leið breytist hugsunin). Afar
erfitt að vera rithöfundur f dag:
Öll verðmæti hafa breytzt og
gengið á andlegum og líkamleg-
um verðmætum er metið ein-
Framh. á 23. síðu.