Vísir - 06.09.1963, Side 4

VI S IR . Föstudagur 6. sept. 1963.
fyrsta af mörgum sýningarferð-
um erlendra ballettflokka hing-
að til lands. Þess er naumast að
vænta, að hægt verði að koma
upp íslenzkum ballettflokki í
nánustu framtíð, þótt vfsir að
honum sé þegar í sköpun, en
heimsóknir dansara frá öðrum
löndum geta opnað augu og
eyru almennings fyrir fegurð og
töfrum þessa sérkennilega list-
forms.
Konunglegi danski bailettinn
er ekki einungis meðal frægustu
bailettflokka heimsins, heldur á
hann sér einnig merkilega sögu.
Hann hefur verið kallaður „lif-
andi fornminjasafn", því að
hann varðveitir einn allra ball-
ettflokka sérkenni franska skól-
ans frá dögum hins óviðjafnan-
lega Vestris, Nijinskys 19. ald-
arinnar. Það er sjaldgæft, að
ballettflokkur eigi sér langa
hefð að baki — auk danska
ballettsins er aðeins um að
ræða ballett Parísaróperunnar
og rússnesku ballettflokkana í
Sovétríkjunum, sem starfað
hafa öldum sáman og eru enn
við lýði.
/ir ö:;um listgreinum er ball-
“ttinn kannske sú, sem örðug-
ast er að skiigreina og auðveid-
ast að njóta. Hann innifeiur svo
ótalmargt og spannar svo vítt
svið, að scgia má, að í honum
sameinist allar helztu listgrein-
ar — mynd'i t, tónlist, Ieildist,
höggmyndalist, byggingarlist...
að ógleymdri danslistinni sjálfri,
sem þó er ekki ncma þáttur í
þeirri merkilegu heild, er nefn-
ist bailett.
Hundruð og þúsundir bóka
hafa verið skrifaðar um ballett-
irin, bæði af lærðum og leikum.
Hann hefur verið kallaður lif-
andi málverk og hreyfanleg
byggingarlist, sýnileg tónlist og
leiklist án orða. Það er mikill
misskilningur að ætla, að ball-
eít sé ekki annað en syrpa af
dönsum með viðeigandi undir-
spili, leiktjöldum og búningum.
Dans og ballett er sitthvað.
Góður ballett er samruni mynd-
listar, danslistar, leiklistar og
tónlistar í Iifandi heild, og eng-
inn einn þáttur má draga að sér
athyglina á kostnað hinna. Þess
vegna er aldrei fullnægiandi að
horfa á dansa, sem slitnir eru
úr samhengi og sýndir án leik-
tjalda, ef til vill með píanóund-
irleik í stað hljómsveitar. Jafn-
vel miklir dansarar þarfnast
réttrar umgjörðar, ef þeir eiga
að geta notið sín.
Brúðusmiðurinn Coppélius með ungu síúlkuna, sem læzt vera'
dúkkan hans, er skyndilega vaknar til lifsins. Inge Sand sem Svan-
iltía og Niels Björn Larsen sem Coppélius. Atriði úr ballettinum
Coppélia við tónlist eftir Delibes.
mörgum ballettum á árunum
1651—1669.
Eftir Galeotti kom Antoine
Bournonville, og af honum tók
við sonur hans, hinn ódauðlegi
August Bournonville, sem lyfti
danska ballettinum upp á hærra
stig og skapaði þá hefð, er
varðveitzt hefur fram á okkar
daga og kennd er við hann.
Bournonville-stíllinn er dýrmæt-
asta arfleifð danska balletts-
ins, og Bournonville-ballettarnir
hafa vakið aðdáun úti um allan
heim á undanförnum áratugum.
^ugust Bournonville var fædd-
ur árið 1805 og gerðist
nítján ára gamall nemandi hins
dáða Auguste Vestris í París.
Skömmu síðar réðst hann að
ballettflokki Parísaróperunnar
og dansaði þar nokkur ár móti
frægustu ballerínum þeirra tíma,
Marie Taglioni og Fanny Essler.
En hann kunni því illa, að dans-
arar voru í litlum hávegum
hafðir utan leikhússins, og hélt
aftur heim til Danmerkur, þar
sem hann þóttist geta orðið
mikilsmetinn borgari engu síður
en vinsæl stjarna á leiksviðinu.
Enda varð honum að trú sinni.
Fimmtíu ár starfaði hann við
Konunglega leikhúsið 1 Kaup-
mannahöfn sem ballettmeistari,
aðaldansari, kóreógraf og kenn-
ari, og verður framlag hans til
danslistarinnar áreiðanlega seint
fullmetið. Hann kom upp af-
burðagóðum ballettflokki,
kenndi hinn hreina, franska
stíl, er hann hafði sjálfur lært
hjá Vestris, samdi u. þ. b. fimm-
tíu balletta, sem margir eru enn
dansaðir, og — síðast en ekki
sízt — tókst að hefja ballettinn
til vegs og virðingar og fá hann
metinn til jafns við leiksýning-
ar og óperur.
Eftir lát Bournonvilles árið
„4879 tók danska ballettinum að
hnigna, en árið 1932 upphófst
nýtt blómaskeið 1 sögu hans, er
Harald Lander tók við embætti
ballettmeistara. Hann starfaði
19 ár við Konunglega leikhús-
ið, hóf aftur sýningar á ballett-
um Bournonvilles, sem farnir
voru að gleymast, samdi um 25
balletta fejálfur og fékk fræga
kóreógrafa frá öðrum löndum til
að annast uppfærslur á verkum
sínum. Allt þetta víkkaði mjög
svið danska ballettsins, og
smám saman ávann hann sér
frægð um allan heim sem einn
af gróskumestu og sérkenni-
legustu ballettflokkum okkar
tíma.
T>ournonville-stíllinn — eða
hinn gamli, franski skóli frá
dögum Vestris og Taglioni —
einkennist af hraða, léttleik oB
fimi í „batterie" og er einkar
FramI fcJLI
Fjað var um miðja 18. öldina,
sem stofnaður var ballett-
skóli við Konunglega Ieikhúsið
í Kaupmannahöfn, þá nýbyggt.
Árið 1775 réðst hinn frægi,
ítalski ballettmeistari, Vincenzo
Galeotti, að leikhúsinu og starf-
aði þar til æviloka sem dansari,
kóreógraf og ballettmeistari.
Sjötíu og átta ára að aldri dans-
aði hann stórt hlutverk í balletti
sínum, „Rómeo og Júlía“, en
varð nokkru síðar fyrir því ó-
láni, að konungurinn sæmdi
hann aðalstign, og þá gat hann
ekki Iengur verið þekktur fyrir
að sýpa. sig, á syiði, Það þótti
ekki nógu fínt í þá daga, þó að
Lúðvík fjórtándi Frakkakonung-
ur hefði reyndar ekki vílað fyr-
ir sér að dansa opinberlega,
meðan hann hafði getu til, rúm-
lega hundrað árum áður. Að
ekki sé minnzt á Neró keisara,
en hann lét sér víst nægja ein-
dans — Lúðvík XIV fór hins
vegar með aðalhlutverk í fjöl-
La Syiphide. Rómantíski ballettinn endurvakinn. Kirsten Simone sem skógardísin fagra, Henning
Kronstam sem James.
Kærkomnir gestir
Konunglegi danski ballettinn
sýnir í ÞJÓÐLEIKHÚSINU
J næstu vijcu gerist sá sögulegi
viðburður, að Islenzkir leik-
húsgestir fá f fyrsta sinn að
$,iá .ldagsfskan, ballett sýndan af
úrvalsíistamönnum við þa,u skil-
yrði, sem slík sýning krefst. Að
vísu kann svið Þjóðleikhússins
að vera í minna lagi fyrir dans-
ara, sem vanir eru Konunglega
leikhúsinu f Kaupmannahöfn, en
sá þröskuldur er ekki óyfirstíg-
anlegur. Og vonandi verður
þessi kærkomna heimsókn Kon-
unglega danska ballettsins hin