Vísir - 18.10.1963, Blaðsíða 7

VlSIR . Föstudagur 18. október 1963.
r
I
gsgreunwn

Það var rnikið afrek,
hreint pólitískt meistara
verk, þegar Macmillan
forsætisráðherra leiddi
brezka íhaldsflokkinn
fram til sigurs í þing-
kosningunum 1959.
Sigurinn var einstæður að því
leyti, að þar voru rofin aldar-
gömul álög í brezkum stjórn-
málum, að sami stjórnmála-
flokkurinn gæti ekki unnið
þrennar þingkosningar í röð.
Tveimur árum áður, í janúar
1957, hafði Macmillan tekið við
forsætisráðherraembættinu og
forustu brezka íhaldsflokksins.
Hann tók við af kunnum og
glæsilegum forustumanni, Ant-
hony Eden, sem hafði ofgert sér
með vinnu og áhyggjum, gef-
izt upp bilaður á sál og líkama
í erfiðleikum Súez-deilunnar.
IVTacmillan tók ekki í allra
þökk við forustunni. Aðr-
ir þóttu hafa unnið meir til
heiðursins. Valdataka hans var
málamiðlun innan flokksins,
sumir segja jafnvel ofríki sterks
minnihluta hans.
íhaldsflokkurinn var í rúst-
um .margklofinn og ráðalaus eft
ir angistar- og niðurlægingar-
stundir Súez-deilunnar. Og svo
kom Macmillan allt í einu fram
á sviðið, hann tók við flokks-
tætlunum og hans fyrsta hlut-
verk átti að vera — ekki að
hefja glæsilega sókn, heldur
stjórna ömurlegu og sáru und-
anhaldi.
En hið mikla undur gerðist,
hann sneri flóttanum upp í
sókn.. Á tiltölulega skömmum
tíma tókst honum að sameina
flokkinn, jafnframt því sem
hann sjálfur, persóna hans, reis
hátt upp yfir aðra stjórnmála-
menn í ímynd þjóðarinnar.
JJann varð hinn traustvekj-
andi, öruggi og bjartsýni
Mac. Skyndilega var hann orð-
inn sterkur forustumaður, sem
þjóðin dáðist að, allt útiit hans
og hegðun stuðlaði að því að
skapa þá mynd af honum. Hann
var sérkennilegur maður í út-
liti, uppmálaður íhaldsmaður,
bar með sér andblæ Viktorfu-
tímans, stórveldisára Bretlands,
en bak við þennan íhaldssama
hjúp mátti finna sterka bjart-
sýni, trú á tækni og vísindi
atómaldar.
Og fyrir kosningarnar 1959
fann hann upp hið fræga slag-
orð: „You never had it so
good!“, sem mætti útleggja
„Það hafa aldrei verið slík vel-
gengnisár í Bretland; og nú!“
Þannig vann hann sinn fræga
og óvænta kosningasigur. Þá
stóð Macmillan á hátindi frægð-
ar sinnar. Þá hlaut hann heit-
ið „Wondermac" eða „Undra-
mac“.
JJvílík umskipti hafa aftur
orðið. Um hann virðist nú
mjga segja: — hátt að rísa,
djúpt að falla, þvf að svo ó-
glæsilegur er viðskilnaður hans
er hann lætur nú af forustu
flokksins. Að vfsu má segja, að
flokkurinn sé nú allvel sam-
einaður, ef hann sundrast ekki
á ný í vali á eftirmanni. En
flestir eru sammála um það, að
Macmillan sé nú að skilja við
flokk, sem stefnir óðfluga til
ósigurs í þingkosningum, sem
verða að fara fram í síðasta
lagi næsta haust.
síður við nú en þá. Ef nokkuð
er, þá eru lífskjörin í Bretlandi
enn betri nú en þá og tekizt
hefur vel að vinna bug á ýmis
um hættum' í efnahagslífinu,
sem fram hafa komið. Fyrir
tveimur árum gerði atvinnuleysi
t. d. mjög vart við sig, einkum
í Norður-Englandi og Skotlandi,
en úr þvf mun nú að mestu
bætt með venjulegum fjármála-
aðgerðum, eftir að Selwyn
Lloyd fór úr embætti fjármála
ráðherra og Maudling tók við.
Sennilega hefur aldrei verið
meira um atvinnu og fram-
kvæmdir í Bretlandj en einmitt
nú og það virðist bjart yfir
næstu framtíð í þessum efnum.
1 þessu verður Macmillan að
njóta sannmælis, þróun efna-
hagsmálanna í hans stjórnartíð
hefur verið mjög hagstæð.
En hvað veldur þá þessum
hnekki Macmillans og flokks-
ins, sem allir eru nú sammála
um. Ef til vill er það nokkuð
hin gamla hringrás enskra
stjórnmála, að sami flokkurinn
getj ekki haldizt lengi samfleytt
f stjórn. En áfallið virðist einn-
ig mjög tengt persónu Mac-
millans sjálfs. Það virðist ein-
hver þverbrestur hafa verið í
stjórnarforustu hans, sem al-
menningur hefur ekki getað
Macmillan.
Skilið vi
tapandi flokk
Þetta eru ekki síður mikil
undur en sigur hans áður og er
eðlilegt að maður reyni að
hyggja nokkuð að því, hvað
veldur þessum óförum.
Jjað undarlega er, að slagorð
hans frá síðustu kosningum
um efnalega velgengni á ekki
sætt sig við, það virðist helzt
vera hin staka sjálfsánægja
hans eða skortur á sjálfsgagn
rýni sem hefur farið í taugarn
ar á fólki og váldið því, að
vinsældir Macmillans hafa
hrunið.
Jjessi eiginleiki hans, bjart-
sýnin og að láta alltaf eins
og allt sé í lagi, kom sér að
vísu vel, þegar hann var að rífa
flokk sinn upp úr niðurlæging-
unni og vonleysinu. Það fyllti
flokksmennina nýjum baráttu-
hug.
En síðar, þegar sigrazt hafði
verið á stærstu vandamálunum,
en ýmis ný minniháttar vanda-
mál komu upp, þá virtist við-
horf Macmillans alltaf vera það
sama. Alltaf var allt f bezta
lagi, eða þetta myndi lagast
eins og af sjálfu sér, þannig var
með atvinnuleysið, þannig var
með fjármálastefnu Selwyns
Lloyds, hún var ágæt þangað
til Macmillan neyddist til að
snarvenda. Inngangá Bretlands
í Efnahagsbandalagið var einn-
ig fullkomlega eðlileg og þegar
talað var um erfiðleikana í sam-
bandi við þær miklu breyting-
ar, setti Macmillan kíkinn fyr-
ir blinda augað og var feikilega
bjartsýnn eins og alltaf áður.
Cama var að segja, þegar ráð-
herrum hans urðu á mistök,
eins og alltaf vill koma fyrir.
Þá var Macmillan jafnan reiðu-
búinn að bera í bætifláka fyrir
þá. Ég minnist ýmissa dæma
um það t. d. um mistök sem
Duncan Sandys, Brooke innan-
ríkisráðherra og Selwyn Lloyd
urðu á. Þá reis Macmillan upp
Framh. á bls. 10.
IM
l*.V.%W.W.V.V.*.VV.V.V.W«W.*.W.W.W.W.*.W.V.W.W.W.W.V.W.W.W.V.V.V.W.,.W.
*
Mat á Kiljans-ritum
Nú hefur fengizt mat á heildar
ritsafni Kiljans eins og það er
í dag í frumútgáfu.
Þetta mat fékkst á bókaupp-
boði Sigurðar Benediktssonar
fyrir skemmstu er safnið var
selt á 30.100 kr. í því voru alls
42 bækur eftir Kiljan og að auki
4 um hann. Bækurnar voru allar
— að 4 undanteknum — bundn-
ar f fallegt skinnband og upp-
boðshaldarinn taldi að bandið
eitt á bókunum myndi kosta
sem svaraði 14 þús. kr. Eftir því
ættu bækurnar óbundnar að
kosta 16 þús. kr., eða hver bók
eins og hún kemur af skepn-
unni ( nú upp á síðkastið frá
Ragnari í Smára) um 380 krón-
ur.
Svo óheyrilegt er það ekki,
sízt af öllu þegar annars vegar er
miðað við bókaverð nú á dögum
og hins vegar miðað við verð
sumra fyrstu bóka Kiljans, sem
eru orðnar mjög dýrar á almenn
um markaði.
Veðjaði um verðið
Þetta mat á ritsafni Kiljans er
þó ekki einhlítt. Það sást bezt á
því hve daufar undirtektir voru
að bjóða í það.
Hitt er svo annað mál, að eigi
einhver eftir að bjóða tilsvar-
andi gott safn af Kiljansbókum
í framtíðinni á almennum mark
aði hlýtur hann f einhverju að
miða við það verð sem þarna
fékkst.
Annars voru menn með ýms-
ar vangaveltur áður en uppboðið
hófst á hvaða verði ritsafn Kilj
ans myndi seljast. Margir gizk-
uðu á að það myndi ekki seljast
fyrir meira en 15—20 þúsund,
sumir jafnvel fyrir lægra verð.
Einn hafði veðjað viský-
flösku um það að ritsafnið færi
ekki fyrir meira en 20 þús. kr.
Hann tapaði að sjálfsögðu veð-
málinu og var ekkert mjúkmáll
í garð þess eina manns sem
bauð í Kiljan.
Viskýflaska er líka einhvers
virði.
Margt getur gerzt
Ur því að ég er tekinn að
ræða um bókauppboð, er rétt að
geta þess að þar geta hinir ólík
legustu hlutir gerzt. Sumar bæk
ur, sem seljandinn hafði ekki
norf c/5r \rr\n ir

fáeinar krónur fyrir komast í
geipiverð, þannig að það getur
skipt þúsundum króna. Aðrar
bækur, sem seljandinn hélt að
væru dýrgripir eru nær óseljan
legar.
Þarna getur allt gerzt. Stund
um komast lítils metnar bækur í
hátt verð eingöngu vegna þess
að kaupandinn hefur ekki fylgzt
með gangverði þeirra annars
staðar. Dæmi um þetta gerðist
einmitt á síðasta bókauppboði.
Þar var jarðfræðikoit Þorvaldar
Thoroddsen af íslandi slegið fyr
ir 300 krónur. En þetta sama
kort hefur fram til þessa — og
er sennilega enn — verið til á
forlagi úti í Kaupmannahöfn og
selt út úr búðum á 12 krónur
danskar.
Kári II.