Vísir - 29.11.1963, Síða 9

V1SIR . Föstudagur 29. nóvember 1963.
O
*t!
1
Hverjar eru aðalor-
sakir hjónaskilnaða?
Hér birtist kafli úr bók Hannesar Jónssonar félagsfræð-
ings, um Fjölskylduna og hjónabandið, en hún er nýlega
komin út. Er hér fjallað um orsakir hjónaskilnaða og
varpar höfundur fram þeirri spumingu hvort drykkju-
skapur og framhjáhald séu aðalorsakir þeirra hér á landi.
Hin vaxandi tala hjóna-
skilnaða veldur því, að
menn velta nú æ tíðar
fyrir sér spumingunni
um orsakir hjónaskiln-
aða.
Ef marka má niðurstöður
danskra félagsfræðinga um or-
sök hjónaskilnað þar í landi,
eru tvær langalgengustu orsak-
irnar:
1) ótryggð eða framhjáhald,
2) drykkjuskapur.
Danski félagsfræðingurinn
Kjerstine Nielsen hefur komizt
að þeirri niðurstöðu, að í 25%
hjónaskilnaðartiifella í Dan-
mörku sé vínnautnin höfuðor-
sökin.
Þá er að sjálfsögðu ekki reikn
að með, hversu stór þáttur
vínnautnin kann að vera sem
orsök framhjáhalds og hvers
konar ótryggðar í hjónabandinu.
Hins vegar er mjög líklegt,
að vínnautnin eigi stóran þátt í
ótrúnaði hjóna, þar sem áfengið
er í senn eitur og deyfilyf, sem
talið er að verki fyrst og fremst
á frumurnar í framheila manns-
ins og deyfi þær, en þar er
miðstöð æðstu heilastarfseminn-
ar, m. a. I sambandi við vilja-
kraftinn, dómgreindina og
hömlurnar.
Dr. Fritz Kahn hefur lýst á
athyglisverðan hátt þessum á-
hrifum áfengisins í bók sinni um
manninn. Þar segir hann m. a.:
„Hin sálrænu áhrif áfengisins
eru I fyrstu örvandi. Hreyfingar
og viðræður verða fjörlegri.
Roði kemur í húð, blóðþrýsting-
ur hækkar, hjartsláttur og and-
ardráttur verða tíðari. Þessu
fylgir þægileg hitatilfinning.
„Rannsóknir hafa þó sýnt, að
raunverulega hefur áfengið að-
eins bæld áhrif á heilann, og
það fyrst og fremst á hina æðri
starfsemi hans: íhygli, athugun
og eftirtekt sljóvgast. Menn
verða ekki örir af vfni, af því
að áfengið hafi bein örvandi á-
hrif á taugafrumurnar, heldur
af því, að það hefur bælt eða
lamað ýmsa æðri starfsemi,
svo að við það slaknar á margs
konar hömlum, sem annars er
beitt; menn hafa þá ekki lengur
fulla stjórn á geðbrigðum, og
dómgreindin dofnar.“
Þessi orð dr. Kahn eru mjög
athyglisverð í sambandi við
hugleiðingar um drykkjuskap
sem orsök hjónaskilnaða og
framhjáhalds, þar sem með
deyfða dómgreind og siðferðis-
vitund þ. e. los á hömlunum og
deyfð í æðri heilastarfseminni,
sem skilur okkur mest frá dýr-
um, erum við 1 ástandi, sem
færir okkur nær dýrinu heldur
en okkur er eðlilegt að vera
allsgáðum. Er þá ekki rökrétt
að álykta, að í þessu deyfða á-
standi sé okkur hættara við að
stíga víxlspor í hjúskapar- og
kynferðismálum? Sé svo, er
augljóst, að drykkjuskapurinn
á ekki aðeins þann þátt í hjóna-
skilnaðinum, sem fræðimenn
eins og Kjerstine Nielsen hafa
bent á, heldur á hann líka sinn
þátt í að skapa hina aðalorsök-
ina, framhjáhaldið.
Framhjáhald sem orsök
hjónaskilnaðar.
Ýtarlegasta rannsókn, sem
farið hefur fram á kynlífi og
hjúskaparmálefnum á síðari ár-
um, er rannsókn Alfreds C.
Kinseys og samstarfsmanna
hans á kynhegðun karla og
kvenna, en rannsóknir þessar
byggjast á viðtölum við 12.000
karla og 8.000 konur.
Á meðal hinna athyglisverðu
niðurstaða, sem þar koma fram,
er sú, að framhjáhald eigi stór-
an þátt í að spilla hjónalífinu.
Til dæmis svaraði um 14%
fráskilinna kvenna og 18% frá-
skilinna karla því, að ótrú-
mennska þeirra sjálfra hefði
verið aðalorsök skilnaðarins og
25% kvenna og 21% karla töldu
eigið framhjáhald hafa átt
nokkurn þátt í skilnaðinum.
En fólk hefur hneigð til þess
að réttlæta sjálft sig í eigin
augum og annarra. Þess vegna
báðu þeir prófessor Kinsey og
félaga fráskilda karla að meta,
hvern þátt ótrúmennska kon-
unnar hefði átt í skilnaðinum,
og sömuleiðis báðu þeir frá-
skildar konur að meta, hvern
þátt ótrúmennska karlmannsins
hefði átt í skilnaðinum. 51%
karla taldi þá, að ótrúmennska
konunnar væri aðalorsök skiln-
aðarins, 32% að hún væri veru-
leg orsök, og 17% að ótrú-
mennska konunnar ætti litla
sök á skilnaðinum. Með öðrum
orðum: Meira en helmingur frá-
skildra karla telur framhjáhald
konunnar aðalorsök skilnaðar-
eða veruleg orsök skilnaðarins.
Fráskildar konur svöruðu
spurningunni þannig, að 27%
þeirra töldu framhjáhald karl-
mannsins aðalorsök skilnaðar-
ins. 49% töldu framhjáhald
karlmannsins eiga verulegan
þátt í skilnaðinum, og 24% að
það hafi átt lítinn þátt í skiln-
aðinum. Með öðrum orðum:
liðlega ein af hverjum fjórum
fráskildum konum telur framhjá-
hald aðalorsök hjónaskilnaðar
ins, en þrjár af hverjum fjórum
fráskildum konum telja ótrú-
mennsku makans ýmist aðal-
eða verulega orsök hjónaskiln-
aðarins.
Hér á landi hefur engin frum-
rannsókn farið fram á orsökum
hjónaskilnaða, en líklegt má
telja, að tvær aðalorsakir hjóna-
skilnaða séu — tölulega séð —
líkar og t. d. í Danmörku, þ. e.
framhjáhald og drykkjuskapur.
Hjón, sem vilja varðveita
hjónaband sitt, gera því rétt í
að temja sér trygglyndi og að
umgangast vín með hæfilegri
íhaldssemi.
Tilfinningavanþroski
sem grundvallarorsök
hjónaskilnaða.
Enda þótt ég vilji sízt gera
lítið úr framhjáhaldi og drykkju
skap sem orsökum hjónaskiln-
aðar, virðist mér að ástæðurn-
ar, sem skráðar eru í tölulegu
yfirlitunum, séu yfirleitt annars
flokks fremur en fyrsta flokks
ástæður, þ.e.a.s. þær eru í flest-
um tilfellum ekki grundvallar-
orsök hjónaskilnaðar, heldur
eftir því sem ég fæ bezt séð,
afsökun fyrir honum. Grund-
vallarorsökin liggur í tilfinn-
ingavanþroska einstaklinganna
og skorti á samlögunarhæfni
þeirra, en þetta geta verið hinar
raunverulegu orsakir fyrir fram-
hjáhaldi og drykkjuskap, sem
síðan eru gefnar upp sem á-
stæður fyrir hjónaskilnaði í tölu-
legu yfirlitunum. Sé öðru eða
báðum hjónanna ómögulegt að
taka tillit til hins og þeim ó-
mögulegt að laga sig hvort eftir
Eftir Hannes Jónsson
félagsfræðing
öðru, og sé tilfinningaþroski
þeirra á svo lágu stigi, að hugs-
unarhátturinn „við“ komist þar
ekki að, heldur bara „ég“, er
mjög Iíklegt að hjónabandið
verði ekki farsælt, ótrúmennska
og illindi geri vart við sig, ann-
að eða bæði leiðist út í framhjá-
hald og e.t.v. ofnautn áfengis,
og hjónabandið enda f hjóna
skilnaði.....
Hjónaskilnaðir:
leiðinleg mistök.
Hjónaskilnaðir eru tákn um
mistök annað hvort við maka-
valið eða samlögunina í hjóna-
bandinu. Hins vegar megum við
ekki Iíta svo á, að hin aukna
tala hjónaskilnaða sanni, að m't
séu fleiri óhamingjusöm hjóna-
bönd en áður var, heldur aðeins
að fleiri, sem búa í óhamingju-
sömu hjónabandi, fái nú skilnað
Það er enginn vafi á því, að
fullkomna lífshamingju getum
við fyrst og fremst höndlað í
farsælu hjónabandi. Auður,
metorð og völd eru lítils virði í
samanburði við farsælar hjóna-
ástir og alúðlegt fjölskyldulíf.
Aftur á móti er erfitt fjölskyldu
Iíf og ófarsælar ástir með stærri
plágum lífsins. „Betri er sífelld-
ur þakleki í rigningartíð en
þrasgjörn kona“, segir í Gamla
testamentinu. Þótt hér sé að
gömlum sið bent á konuna, vit-
um við nú, að þetta á ekkert
síður við um manninn og gildir
ekki aðeins um þras, heldur
líka um alla hjúskaparsamlögun-
ina. Heimilið er í sjálfu sér
ekki lengur takmark hjóna-
bandsins. Efnalegt sjálfstæði
makanna og nútíma mannfélags-
hættir gera þeim kleift að eiga
sitt heimili, þótt einhleyp séu.
Hið farsæla takmark hjóna-
bandsins hlýtur að vera: gagn-
kvæm lífshamingja, velferð og
þroskandi sambúð makanna.
Náist þetta meginmarkmið
ekki í hjónabandinu, er illa far-
ið. Valdi sambúðin mökunum
hugarangri og kvöl, er verr
farið. Og er persónuleikar hjón-
anna samlagast ekki hvorum
öðrum og ástin drukknar í sl-
endurteknum illindum, er tíma-
bært að fara að hugsa um
hjónaskilnað.
En góður íþróttamaður gefst
ekki upp, þótt illa gangi, mikill
bardagamaður fórnar ekki hönd
um í uppgjöf, þótt á bjáti, stælt-
ur sjómaður dregur ekki inn
árar I volæði, þótt gefi á og á
móti blási.
Og ef það er staðreynd, að
í hjónabandinu getum við höndl
að mestu lífshamingjuna, er þá
ekki nokkru fórnandi fyrir það?
Hvers vegna skyldi fólk þá
hlaupast frá hálfunnu verki, ef
á bjátar?
Líklegt er, að langflestum
hjónum, sem farin eru að verða
vör við „þaklekann í rigningar-
tíð“, sé hjónabandið þess virði,
að þvf sé bjargað. Það er aidrei
of seint. Ef makarnir leggja þá
alúð, þann tíma og þá viðleitni
í að endurbæta brostið hjóna-
band, sem þeir yrðu að leggja
í nýtt makaval og annað hjóna-
band, ef til hjónaskilnaðar
kæmi, eru langtum meiri líkur
til þess, að gamla hjónbandið
rétti við og verði hamingjusamt
heldur en að nýja hjónabandið
verði sérlega farsælt.
En þetta kostar vilja til að
rækta sjálfan sig, maka sinn,
hjónaástina og tilfinningaþrosk-
ann.
Hjónaskilnaðir geta þó verið
óumflýanlegir í þeim tilfellum,
þar sem makavalið hefur leitt
saman tvo ósamlögunarhæfa
einstaklinga. Skurðaðgerð hlýtur
Frh. á bls. 10.