Vísir - 22.05.1964, Blaðsíða 7

VÍSIR . Föstudagur 22. maí 1964.
7
fagnaðar- og sigurhátíð, þegar
utanrlkisráðherrar NATO-ríkj-
anna komu saman til fundar í
Haag, höfuðborg Hollands, f síð
ustu viku.
J^n það var fjarri því, að ráð-
.stefnan yrði nein fagnaðar-
samkoma. Þvert á móti varð
hún einn erfiðasti og þrefkennd
asti ráðherrafundur NATO, deil
urnar innan samtakanna bólgna
nú svo, að þau virðast lítt starf-
hæf. Fyrir utan mál eins og
Kýpurdeiluna, þar sem Grikkir
og Tyrkir sitja aldrei á sátts
höfði, standa harðvítugar deilur
milli stórveldanna innan NATO
um meginskipun og allan starfs
grundvöll bandalagsins.
Hér er að sjálfsögðu komið
að hinni kunnu deilu milli
Frakka og Bandaríkjanna um
pólitiskt skipulag bandalagsins.
Frakkar krefjast breytinga á
starfsgrundvellinum í samræmi
við breytta tfma og aðstæður.
Bandarikjamenn hafna hins veg
ar öllum breytingum. Um nokk
urt skeið hefur verið reynt að
þagga þessa deilu niður, með
því að slá málinu á frest, en
nú á fiindinum í Haag var það
hins vegar sýnilegt, að Banda-
ríkjamenn vildu knýja fram úr-
slit. Reyndu þeir að sameina
allar aðrar þjóðir NATO til á-
T byrjun apríl s. 1. var þess
minnzt, að 15 ár voru liðin
frá stofnun Atlantshafsbanda-
lagsins. Þjóðirnar, sem tekið
hafa þátt í samtökunum, geta
vissulega litið með veiþóknun
yfir það sem nú er á undan geng
ið, bandalagið hefur haft stór-
kostlega og sögulega þýðingu.
Hlutverk þess er sannarlega
ekki lítið, ef sú staðreynd er
viðurkennd, að tilvera þess hafi
forðað heiminum fram að þessu
frá þriðju heimsstyrjöldinni. En
ef Iitið er til þess, sem síðar
hefur upplýstst um síðustu fjög
ur valdaár Stalins, er voru um
leið fyrstu starfsár Atlantshafs-
bandalagsins, þá held ég að slá
megi því föstu, að þessi þýð-
ingarmiklu samtök hafi forðað
heiminum frá mestu hörmung-
um og voða.
Það hafa einnig komið hættu-
timabil síðar, samheldni hinna
vestrænu þjóða í að mæta öll-
um ógnum, hafa einnig þá orðið
þungt lóð á metaskálunum.
Og nú á fimmtán ára afmæli
samtakanna geta menn
skyggnzt I kringum sig og séð
Fánaborg á hátíð NATO, fremst fáni samtakanna.
sjálfir ætla þeir að hafa öll
tögl og hagldir yfir þessum her,
bæði í yfirstjórn hans og í því
að bandarískir hermenn annist
meðferð kjarnorkuvopnanna.
Þetta geta Frakkar ekki sætt
sig við og halda þeir áfram
smíði franskra kjarnorkuvopna
þrátt fyrir sligandi kostnað, sem
þvf fylgir. Síðan hefur afstaða
þeirra í NATO hindrað að
margra þjóða herinn verði sett-
ur á fót. Það var- nú fyrst á
fundinum í Haag, sem Banda-
ríkjamenn reyndu að ýta mál-
inu f gegn og ætluðust til þess,
að aðrar þjóðir innan banda-
lagsins fylgdu þeim og einangr-
uðu Frakka þar með. Þeir fengu
þessu ekki framgengt að sinni,
en búast má við talsverðum
átökum um þetta á. næstunni.
þjóðirnar, trúa Bandaríkjamönn
um betur fyrir að ráða stefn-
unni en Frökkum. Við vitum
heldur ekki hve lengi de Gaulle
verður við völd og þá hljótum
við að spyrja hvað taki við,
þegar hann hverfur af sviðinu,
hvort þá yrði ekki enn sem fyrr
betra að vera upp á forustu og
vernd Bandaríkjanna kominn.
En þar fyrir er sú hugmynd
skiljanleg, að Frakkland og
Evrópa í heild vilji ekki halda
áfram að vera háð Bandaríkj-
unum, þegar þau eru risin upp
að nýju I margefldum styrk-
leika. Mér finnst þvf, að Banda-
ríkjamenn hefðu ekki átt að
taka málaleitunum Frakklands
svo þverlega, sem þeir hafa
gert, þær höfðu mikið til síns
máls og þegar þeim er hafnað,
er það eðlileg afleiðing, að það
veki meðal Frakka sinnuleysi
og pólitískt áhugaleysi á stefnu
bandalagsins. Því að allt verð-
ur að hafa rétt lag og taka verð
ur tillit til aðstæðnanna hverju
sinni.
Hin þvera afstaða Bandaríkj-
anna vekur lfka óneitanlega
upp grunsemdir um, að þeir séu
ekki fyrst og fremst að hugsa
um hag Atlantshafsbandalags-
ins í heild, heldur einkum að
tryggja forustuaðstöðu sjálfra
sín. Þeir virðast treysta því að
ráð þeirra yfir kjarnorkuvopn-
um og urmul af Iangdrægum
eldflaugum tryggi þeim enn
sem fyrr og um langa framtíð
forustu meðal vestrænna þjóða.
kvörðunar, sem hefði einangrað
Frakka og var þá jafnvel talin
hætta á að Frakkar telji sig
tilneydda að segja sig úr sam-
tökunum. Hinni hörðu afstöðu
Bandaríkjamanna hefur verið
líkt við hörku Frakka á hinum
fræga fundi f Briissel, þegar
þeir neituðu Bretum um inn-
göngu í Efnahagsbandalagið.
Var engu sýnna en að þeir vildu
láta skerast í odda, þó svo að
skuldinni yrði skellt á Frakka,
að þeir ryfu samstarfið í NATO.
Bandaríkjamönnum tókst þó
ekki að fá sínu framgengt. Bæði
Bretar og Þjóðverjar vildu fara
varlegar í málið, og þegar
Bandaríkjamenn biðluðu til
Þjóðverja um að styðja sig í
þessu, svaraði Schröder utan-
ríkisráðherra þeirra með tvfræð
um orðum um að Berlínardeilan
væri enn ekki leyst.
heimsstyrjöldina. Hún varð þá
að reiða sig bæði á efnahags-
aðstoð og hernaðarvernd Banda-
ríkjanna. Var ekki nema eðli-
legt, að stofnun og skipulag At-
lantshafsbandalagsins drægi
dám af þessu. Þar hafa Banda-
ríkjamenn haft forustuna í öllu.
Fyrst í stað var ástandið f
Evrópu jafnvel svo slæmt, að
Bandaríkjamenn lögðu til nær
allan hemaðarstyrk, sem þurfti
til verndar álfunni, Evrópuþjóð
irnar urðu fyrst í stað að beita
sér meira að hinum pólitísku
vandamálum inn á við, þar sem
hætta gat jafnvel verið á því
að kommúnistar hrifsuðu völdirj
innan frá.
En sfðan hefur allt gerbreytzt.
Evrópska kraftaverkið hefur
gerzt, álfan hefur svo að segja
endurfæðzt. Evrópa er öflug orð
in og hefur jafnvel möguleika
ef hún sameinast til að verða
ennþá öflugri en Bandarfkin.
Eftir það er ósanngjarnt og ó-
eðlilegt að halda þeirri skipan
óbreyttri, að Bandaríkjamenn
séu eins og í upphafi allsráðandi
um stjórnmála og hermála-
stefnu bandalagsins.
ávöxtinn af starfi bandalagsins.
Það er vissulega harla gott.
Hernaðarlega eruc'samtökin nú
sterkari en nokkru sinni fyrr og
andstæðingarnar í austri eiga
nú við svo marga erfiðleika að
stríða, að engin bráð hætta virð
ist nú stafa frá þeim. Þjóðir
Evrópu virðast því geta lifað
áhyggjulausar og unað við sitt
f farsæld, að minnsta kosti um
sinn. Þessu fýlgja svo hinir
mestu uppgangs og framfaratím
ar. Þannig er útlitið í dag mjög
gott.
JJve lengi þetta varir er svo
allt önnur saga. Nú er
aldrei minnzt lengur á „kalda
stríðið" í Evrópu. Þar fyrir hafa
engin af alvarlegustu deilumál-
um austurs og vesturs í álfunni
verið leyst. Þau bíða enn sem
alvarlegar holundir, er geta hve
nær sem er tekið sig upp. Sú
kyrrð, sein nú hefur komizt á,
er að mínu áliti fyrst og fremst
afleiðing styrkleikahlutfallsins
milli austurs og vesturs. Jafn-
vægi hefur komizt á, þannig að
árásarseggirnir í austri telja
ekki vænlegt að hefja hreyfingu.
Löngun þeirra til útþenslu er
þó öll hin sama, það sýndu
m. a. hinar ítrekuðu ógnanir
Krúsjeffs í Berlínar-málinu til
skamms tíma.
Eins gott og ástandið er
núna, Vesturlönd öflug og bjart
sýni ríkjandi á framtíðina, hefði
mátt ætla að haldin hefði verið
J^itlu rfkin í NATO fylgdust
með þessum alvarlega ágrein
ingi innan NATO án þess að
hafast mikið að. Víst er, að
hann fyllir þær nokkrum áhyggj
um, þvf að þá yrðí skjöldur
skorinn, ef NATO klofnaði.
Sennilega eru þau flest enn á
bandi Bandaríkjanna, sem þau
eiga þakklætisskuld að gjalda
og sem enn bera ægiskjöld yfir
aðrar þjóðir með kjarnorku-
vopnum sínum og eldflaugum.
En saman við stuðning þeirra
skýtur þó upp kollinum sú hug-
mynd, að eins og nú er komið
væri það eðlilegasta Iausnin á
deilunum, að breytt aðstaða
Evrópu yrði viðurkennd með
auknu áhrifavaldi við stefnuá-
kvarðanir Atlantshafsbandalags
ins. •
Þorsteinn Thorarensen.
Cíðan de Gaulle komst til valda
f Frakklandi og. tókst að
efla og styrkja þetta rfki, sem
áður hafði legið máttlaust af
innanlandserjum og nýlendu-
styrjöldum, hefur það verið óaf-
látanleg krafa hans, að Frakkar
fái að eiga meiri hlut en áður
í mörkun sameiginlegrar stjórn-
mála og hermálastefnu. Því
verður ekki neitað, að það er
mikil til f kröfu hans. Þegar
Atlantshafsbandalagið var stofn
að, var Evrópa enn máttlaus og
svo að segja í rústum eftir sfðari
Jjar með er ekki sagt, að stefna
Atlantshafsbandalagsins
þurfi að verða neitt betri eða
skynsamlegri, þótt Frakkar fái
aukið áhrifavald við stefnuá-
kvörðun. Sennilega myndum við
íslendingar, svo og Norðurlanda
Cíðustu tillögur þeirra í her-
málastefnu Atlantshafsbanda
lagsins miða og að þessu sama.
Þeir leggja til að stofnaður verði
margra þjóða her Atlantshafs-
bandalagsins, sem hafi yfir
kjarnorkuvopnum að ráða. En