Vísir - 14.05.1965, Blaðsíða 7

V1S I R . Föstudagur 14. maí 1965.

í loftárásunum á Norður Vietnam hafa Bandaríkjamenn lagt megináherzlu á það að hindra herflutningaleiðir kommúnista
suður á bóginn og unnið skipulega að því verki. Hér sést hvernig þeir hafa eyðilagt eina stórbrú yfir ána Phuongcan
nokkuð fyrir sunnan Hanoi. Mynd þessa hefur flugher þeirra gefið út með áletrun sem þýðir: „Eitt bil dottið niður“.
Skynsamlegar og hófsamar að-
gerðir Bandaríkjamanna í Vietnam
að jafna deilurnar. Hann set-
ur ekki aðra kröfu fram en þá
að kommúnistar standi við þá
samninga, sem þeir gerðu 1954,
haldi markalínuna frá þeim
tíma í heiðri og að litla ríkið
Suður-Vietnam fái að lifa í
friði. Strax og kommúnistar
vilja að þessu ganga, sem er
ekkert meira en fuilkomið sann-
girnismál, þá er Johnson reiðu-
búinn að láta af hernaðaraögeið
um. Þar að auki hefur hann lýst
því yfir, að Bandaríkjamenn séu
reiðubúnir að leggja öllum hin-
um fátæku ríkjum í Suðaustur-
Asíu til stórfenglegar fjárupp-
hæðir til að vinna að friðsam-
legir uppbyggingu landanna og
er meira að segja kommúnist-
unum f Norður-Vietnam opin
leið að notfæra sér það tilboð,
algerlega án allra skuldbindinga
varðandi pólitíska stefnu ríkis-
ins.
Ctyrjöld er ekkert gamanmál
og það er vissulega óhugn-
legt að raunveruleg vopnuð
styrjöld skuli enn geysa austur
í Indó-Kína og að þeir atburðir
skuli enn gerast að bandarísk-
um herflugsveitum séu gefin
dagleg fyrirmæli um að ráðast í
loftárásir yfir annað land.
Nú í sumar verða liðin 20 ár
síðan kjarnorkuöld hófst, með
sprengjunum tveimur sem kast
að var yfir japönsku borgirnar
Hiroshima og Nagasaki og ollu
samtímis bæði hryllingi og
þáttaskilum.
Fræðimenn höfðu að vísu tal-
að um hinn óstjórnlega mátt
kjarnorkunnar og leynileg til-
raun hafði verið gerð nokkru
fyrr í Arizona-eyðimörkinni.
Það var þó ekki fyrr en þessar
tvær japönsku borgir voru
þurrkaðar út, sem mannkyni
varð Ijóst hvílíkt ógnarafl hafði
verið fært því f hendur.
J^yrstu viðbrögðin voru að
menn sögðu, að þetta ægi-
lega vopn myndi þaðan í frá úti
Ioka styrjaldir. Skelfingin ein
myndi nægja til að þjappa
mönnum saman í friði og ein-
drægni.
Raunin hefur orðið önnur.
Styrjaldir hafa verið háðar eftir
sem áður, en tekið á sig nýjar
myndir. Þær hafa orðið meira
laumuspil og vegna hinnar yfir
vofandi ógnar hefur það mjög
komizt í tízku að reyna að
gera það sem kallað er að „tak-
marka styrjaldirnar" það er
forða því að stórveldunum sjálf
um lendi saman, þó allir viti, að
þau standi meira og minna bak
við átökin og hafa hagsmuna að
gæta.
Ctyrjöldin f Indó-Kfna hefur
verið ákaflega glöggt dæmi
um slíka „Iaumuspils-styrjöld“.
Það hefur verið greinilegt að
hverju kommúnistarnir stefndu.
Þeir vildu notfæra sér vopna-
hléssamningana frá 1954 til þess
að yfirvinna hið veika ríki Suð-
ur-Vietnam með svikum og
skæruhernaði. Þeir vildu fá að
vinna skemmdarverk sfn í ró og
næði. Norður Vietnam virki
kommúnistanna skyldi vera frið
helgí samkvæmt vopnahlés-
samningum meðan þeir gætu
kynt ófriðarbálið í suðurhlut-
anum.
Það sem nú hefur verið að
gerast síðustu vikur er einfald-
lega það, að Bandaríkjamenn,
sem hafa heitið að varðveita
frelsi hins litla rfkis í Suður
Vietnam eru að reyna að stöðva
þá þróun og fyrsta skrefið til
þess er að sýna kommúnistun-
um fram á það, að þeim verður
ekki látið haldast uppi að heyja
styrjöld f laumi, en vera svo
stikkfrí sjálfir.
Fjó Indó-Kína sé f mikilli fjar-
lægð við okkur, hinum meg
in á jarðhnettinum er sjálfsagt
og eðlilegt að við gerum okkur
sem bezt greinfyriratburðunum
þar og undirrót styrjaldarinn-
ar. Við vitum það, að jafnvel f
Bandaríkjunum eru aðgerðir
Johnsons forseta umdeildar,
hvað þá í öðrum vestrænum
löndum sem ekki eru eins mik-
ið flækt í þessi mál. Saman við
þetta blandast, að fólk f hinum
vestræna heimi, sem er f eðli
sinu mjög friðsamt hefur hina
mestu ímugust á styrjöldum.
Það fer strax að snerta óþyrmi-
lega við samvizku okkar og frið
arþrá, þegar við fréttum að
bandalagsríki okkar, burðarás
inn í vestrænni Iýðræðissam-
vinnu sé farið að senda fram til
orustu sprengjuflugvélar.
En athuga verður allar að-
stæður í málinu og þá hljótum
við um leið að leita eftir því,
hvort aðgerðirnar séu nauðsyn
legar og hvort hægt sé ekki
að halda þeim innan þess
ramma sem ýtrasta nauðsyn
krefur. Það myndi til dæmis
valda okkur óró og kvíða ef
það bæri á þvi að Bandaríkja-
menn færu fram með miklu
offorsi, eða ef einhvers konar
hernaðarandi væri búinn að
gripa þá svo að þeir sæjust ekki
fyrir.
■pg vil þá minna lesendur mfna
á það, að áður en Banda-
ríkjamenn fóru að gripa til þess
ara aðgerða sinna, þá hafði ég
látið í ljósi undrun yfir aðgerða
leysi þeirra og uppgjafaranda f
Vietnam. Það var ófært að láta
undirferlisstyrjöld kommún-
ista í landinu viðgangast þannig
mánuð eftir mánuð. án þess að
gera nokkrar ráðstafanir. Að
vísu var mál þetta mikið á dþf-
inni í bandarísku forsetakosn-
ingunum, þar sem öfgafulli
frambjóðandi Goldwater sló
mjög á þá strengi að sýna
skyldi hina mestu hörku gegn
kommúnistum þarna, jafnvel
kasta á þá atómsprengjum. Ég
tel að það hafi orðið til hinnar
mestu gæfu einmitt í Vietnam-
styrjöldinni, að Goldwater varð
ekki fyrir valinu. Það hefði orð-
ið óbætanlegt ef maður með
hans hugarfari hefði átt að
stjórna þeim aðgerðum sem
framundan. yoru, þá var ein-
ntitt hættan á því að æsingar
og hernaðarandi næðu yfirtök
unum. í stað þess hefur hinn
rólegi og praktíski forseti Lynd
on Johnson stjómað aðgerðun
um og gert það að því er mér
virðist með þeirri hófsemi sem
nauðsynlegt var að sýna ásamt
einbeitninni.
T'g verð að segja að ég undr-
aðist það mjög hvílíkri mót-
spymu aðgerðir Johnsons for-
seta mættu, þegar hann loksins
lét til skarar skríða. Ég held að
sá óhugnanlegi uppgjafarandi
hafi komið einna skýrast fram
í brezka blaðinu Observer,
málgagni Frjálslynda flokksins,
og f greinum stjómmálafregnrit-
arans James Reston í bandaríska
stórblaðinu New York Times
og ennfremur í greinum Lipp-
manns sem vfða birtast m.
a. í vikublað'inu News week
Að vfsu var eðlilegt að marg-
ir óttuðust að með vopnabeit-
ingunni væri verið að tefla á
tvær hættur. En þessir aðiljar
gengu langtum lengra en það,
þeir hömuðust um nokkra vikna
skeið með rætnustu árásargrein-
um gegn Johnson og leituðu
'allra bragða til að fordæma og
ómerkja aðgerðir hans. Þeir
héldu þvf fram að Bandaríkja-
menn væru að ganga í ægilega
gildru, þar sem Kínverjar myndu
æða með her sinn suður um
Indó-Kína. Önnur ástæðan átti
að vera sú, að Kínverjar væm
mjög ánægðir með að stríðið
harðnaði f Indó-Kína, þar sem
það myndi spilla sambúð Banda-
ríkjanna við Rússa. Og þeir
mikluðu margfaldlega hina yfir-
vofandi hættu á heimsstyrjöld
og kjarnorkustyrjöld. Viðhorf
þeirra virtist vera einfaldlega
það, að ekkert mætti gera til
að styggja kommúnista, það
yrði að kaupa sér frið við þá
með að láta undan, semja vopna
hlé með skæruliðasveitum
kommúnista dreifðum út um
allt land. !’
T' agnrýnisraddirnár eru nú
'Jr famar að þagna og kemur
þar þrennt til. Hernaðaraðgerðir
Bandaríkjamanna hafa gengið
mjög vel, svo að nýr baráttuandi
hefur myndast í Suður-Vietnam,
þar sem uppgjöf og sundrung
áður grúfði yfir öllu. Þá er það
mjög eftirtakanlegt, að Banda-
ríkjamenn hafa haldið hernað-
araðgerðum sínum mjög í skefj-
um og farið að öllu skynsam-
lega og hóflega. Þeir hafa smám
saman víkkað aðgerðasvið sitt,
en ennþá hefur flugárásunum
einungis verið beint gegn hern-
aðar- og samgöngumannvirkj-
um, í þeim tilgangi einum að
gerá kommúnistum torveldara
fyrir um liðsflutninga til styrj-
aldarreksturs f Suður-Vietnam.
I þriðja lagi hefur opinberast
mjög skýrt máttleysi og getu-
leysi hinna kínversku kommún-
ista, sem hafa verið stórir í
munninum, en annars lítilsmeg-
andi gegn hinum tæknilega her-
styrk Bandaríkjanna. þetta hef-
ur hinum bandarísku forustu-
mönnum að líkindum verið
kunnugt um fyrirfram og því
skilizt að óþarfi væri að beygja
sig eins og lyddur fyrir hótunum
kommúnista. En það er sama
sagan þarna og annars staðar
að hernaðarsinnum og ofbeldis-
mönnum þýðir ekki að mæta
nema með styrk, þá loksins fara
þeir að sansast.
Jafnframt þessum aðgerðum
hefur Johnson sýnt fúsleika
Tjó að þannig sé um harðnandi
1 styrjöld að ræða í Vietnam
fyrir aðgerðir Bandarikjamanna
finnst mér viðhorfin þannig,
að ástæðulaust sé að taka af-
stöðu gegn þeim. Þvert á móti
er ástæða til að fagna því, að
Bandaríkjamenn sem báru sið-
ferðislegar og samningslegar
skuldbindingar til að verja smá-
ríkið gegn ofbeldisárás, hafa nú
rekið af sér slyðruorðið og sýnt
fjandmönnunum svart á hvítu,
að þeir munu ekki komast upp
með sitt sviksamlega atferli.
Hitt er svo annað mál, að við
skulum ekki hætta að hafa vak-
andi auga á þessum atburðum
og láta vanþóknun í ljós ef
nokkrir þeir atburðir gerast er
bera vott um upprísandi hern-
aðaranda eða aðgerðir sem
ganga framar brýnustu nauð-
syn.
Tjótt útlitið sé nú orðið all-
bærilegt í Vietnam móti því
sem það var fyrir þremur mán-
uðum, er þó langt frá þvf að
Bandaríkjamenn séu búnir að
bíta úr nálinni með stríðið þar.
Kommúnistarnir eru harðsæknir
í sínum valdadravim að yfir-
vinna og kúga verötd alla og þó
það sé óskynsamlegt og kosti
ekkert annað en Igngra stríð
hafa þeir neitað f’iðartilboði
Johnson forseta. Ýmsar fréttir
berast nú um það, að þeir undir-
búi gagnráðstafanir, s o sem að
senda nú miklu meirs herlið en
áður inn í Suður-V'ietnam og
freista þess að vinna sigra með
ofurefli Iiðs 1 hreinum fólkor-
ustum. Síðustu daga hefur ein
slík meiriháttar orrusta verið
háð í landinu og lauk henni á-
kjósanlega að því leyti að
kommúnistarnir biðu algeran ó-
sigur í henni og yfir þúsund
manns úr þeirra liði féllu. En
búast má við, að hernaðarátökin
í landinu harðni enn nokkuð
meðan kommúnistarnir geta
ekki gefið upp valdadrauma
sfna og má þá vera að á ýmsu
gangi á næstunni.
Þorsteinn Thorarensen.
★