Vísir - 17.05.1965, Page 7

V I S I R . Mánadagur 17. maí 1965.
7

Frá vinstri: Ragnliildur Steingrínisdóttir. B.iarni Steingrímsson; Haraldur Björnsson, Leifur ívarsson, Aróra Halldórsdóttir, Pétur E'nars-
son, Jóhann Pálsson, Regtna Þórðardcttir, íþróttamaðurhin, Karl Sigurðsson og Guðrrondur Pálsson.
hlutverki þeirrar gömlu og
Gesti Pálssyni í hlutverki Ills
— og það er það í sannleika
sagt ánægjulegt að rifja upp
aftur gömul og góð kynni við
þau bæði, sem um áratuga
skeið hafa verið t fremstu röð
ísl. ieikara, og enn meiri á-
nægja fyrir það, að ieikur
beggja var með slíkum ágætum,
að þar hefðu aðrir varla betur
gert. Áður unnin afrek Regínu
er óþarft að rekja, en hér bæt-
ist enn eitt við, sem verður
eftirminnilegt og þó að Gestur
hafi gert margt vel áður og
sumt með ágætum, efast ég um
að hann hafi áður unnið sigur
á leiksviði á borð við þessa
Leikfélag Reykjavíkur:
Sií gamla kemur í heimsókn
H'ófundur: Friedrich Durrenrr)att — Þýbandi: Halldór Stefánsson
Leikstjóri: Helgi Skúlason
Einhvers staðar sá ég fært
að Leikfélagi Reykjavíkur fyrir
að hafa tekið „Ævintýri á
gönguför" til sýningar á þessum
vetri — og hálft í hvoru skop-
ast að almenningi fyrir að sækja
þær sýningar eins ákaft og raur:
ber vitni. Ekki þarf ég að halda
uppi vörnum fyrir Leikfélagið
— það gera forráðamenn þess
sjálfir bezt með vali viðfangs-
efna, sem að undanförnu hefur
verið fjölbreyttara en nokkru
sinni fyrr og einkum við það
miðað, að kynna sýningargest-
um verk þeirra höfunda, sem
nú vekja hvað mesta athygli,
jafnframt því sem sígild leik-
sviðsverk hafa einnig verið tek-
in til meðferðar. Ekki þurfa
sýningargestir heldur neinna
verjenda við — þeir hafa sýnt
svo að ekki verður um villzt að
slíkt viðfangsefnaval er þeim að
skapi og verða síður en svo
sakaðir um tómlæti gagnvart
nýjum stefnum og athyglisverð-
um tilraunum djarfra og frum-
legra höfunda, þeirra er fyrir
leiksvið skrifa úti í „hinum stóra
heimi“ eins og það var kallað
á meðan enn fyrirfundust fjar-
lægðir f tíma og rúmi. Og þó að
það sé orðið útjaskað mál að
minnast á „höfðatölu", efast ég
um að fyrrnefndir höfundar eigi
víða jafn almennum áhuga að
fagna, miðað við mannfjölda, og
einmitt hér. Eins fyrir það, að
sýningargestir hafa gaman af
að lítá um öxl endrum og eins
og rifja upp ævintýri á göngu-
frö liðinnar kynslóðar.
Friedrich Diirrenmatt hefur
að vísu áður verið kynntur ís-
lenzkum leikhúsgestum og út-
varpshlustendum, en engu að
síður hlýtur það að teljast
nokkur leiklistaratburður, þegar
sú „Gamla kemur í heimsókn"
,í Iðnó á vegum L. R. Og það
uggir mig, að hún muni staldra
þar nokkuð við, ef marka má
hvernig frumsýningargestir tóku
henni þar s.l. föstudagskvöld,
en þeir eru annars venjulega
heldur hlédrægir og sparir á lófa
kláppið. í þetta skipti brá svo
vio, að þeir gripu hvað eftir
annað fram í og klöppuðu leik-
endum — og þá vitanlega um
leið höfundi — lof í lófa og því
oftar og meir, sem á leið sýn-
inguna og bó mest í lokin. Segi
menningarvitar vorir svo, að
reykvísir ieikhúsgestir kunni
helzt ekki annað að meta en
Hostrup gamla.
Efni leikritsins verður ekki
rakið hér, ekki heldur „boð-
boðskapur" sá, sem höfundur
prédikar þar áheyrendum sín-
um um vald auðsins og spilling-
aráhrif hans á mannlegar sálir
í sjálfu sér er sá boðskapur
hans langt frá því að geta kall-
azt frumlegur, og sama er að
segja um það „stef“, sem hann
velur honum til túlkunar. Fá-
tækur og lítilsvirtur einstakling-
ur, sem hrekst að heiman, villt-
ur og veglaus, sver þess dýran
eið að koma aftur og þá á þann
hátt, að munað verði og eftir
tekið, oftast þannig að hann
komi fram hefndum; selur sál
sína í útlegðinni til þess að
mega halda þann eið, annað
hvort djöfli auðs eða valds og
oftast báðum . . sem slík á
sú gamla sér fleiri fyrirrennara
á leiksviði og i bókmenntum og
eflaust líka f veruleikanum, en
taldir verða. Þeir hafa jafnvel
skotið upp kollinum í íslenzkum
sagnaskáldskap, t.d. einni af
smásögum Einars H. Kvaran,
„Anderson". Og þó að hefnd
Anderson og margra slikra fyrir-
rennara sé ekki alltaf hugsuð
sem slík, verður hún alltaf ein
og söm að eðli til — að leiða
þá, sem hröktu þá á brott, í þá
freistingu að selja sál sína þeim
djöfli, sem þeir hafa látið fala
sína eigin sál, til þess að geta
„komið heim“.
En þó að stef þetta sé þann-
ig £ sjálfu sér margþvælt og út-
jaskað, tekst höfundi að radd-
setja það til flutnings á býsna
nýstárlegan og athyglisverðan
hátt; gefa leikendum og þeim,
sem um leiksviðið annast, tæki-
færi til frumlegrar túlkunar og
áhrifamikillar tjáningar, sem
grípur athygli áhorfenda strax
f upphafi og heldur henni föst-
um tökum allt til leiksloka, og
það eins þó að þeir viti fljótt
að hverju hljóti að draga.
Kannski er snilli höfundar fyrst
og fremst einmitt í því fólgin,
að koma áhorfendum stöðugt á
óvart, þrátt fyrir það; raða upp
mátuléga fáránlegum þversögn-
um sem tilbrigðum um stefið til
að dulbúa hversdagsleika þess,
gera sér Ieik að því I öllum
mögulegum og ómögulegum tón-
tegundum — en alltaf þannig,
að það undirstrikar f stað þess
að leysa upp örlagavald hinna
fáu frumtóna.
Nóg um það. Þetta er mann-
margt leikrit, og þó að aðal-
hlutverkin séu tiltölulega fá, er
yfirleitt ekki um nein alger
aukahlutverk að ræða, og mátti
þvf kalla að flestir af þeim
starfskröftum, sem L. R. hefur
yfir að ráða væru þarna í eld-
línunni. Mæddi þar að vísu
mest á Regínu Þórðardóttur, f
túlkun á hlutverki Ills, og fór
þar saman rödd og svipbrigði,
svo að hvergi skeikaði. Þá
stendur Haraldur Björnsson sig
og af mikilli prýði í hlut-
verki borgarstjórans, og verða
engin þreytumerki á honum séð.
Helgi Skúlason leikur brytann
með athyglisverðum tilþrifum,
ekki stærra hlutverk — og ekki
hvað sízt þegar þess er gætt,
að hann tók við því á siðustu
stundu, eða með sólarhrings
fyrirvara. Áróra Halldórsdóttir
leikur konu Ills, slétt og hnökra
laust, og þeir Jóhann Pálsson,
Guðmundur Pálsson, Guðjón
Ingi Sigurðsson og Karl Sig-
urðsson eiga sömu umsögn skil-
ið fyrir túlkun sína á hlutverk-
um prestsins, kennarans, lækn-
isins og lögregluþjónsins í þorp-
inu og Valdemar Helgason dró
upp skýra mynd af 1. borgara.
Önnur hlutverk verða ekki upp
talin sérstaklega, enda sum
þeirra einungis byggð á gervi
og sem leikstjórnaratriði svo
sem hlutverk burðarkarlanna og
blindingjanna, og útfærsla
þeirra, einkum tveggja hinna
síðamefndu, ef til vill umdeil-
anleg. Að öðru leyti er leik-
stjórn Helga Skúlasonar að
mínum dómi mjög vönduð og
vel úr öllu unnið, þó að ég hafi
þar að vísu ekkert til saman-
burðar. Leikmynd Magnús?«r
Pálssonar — seint mun ég
venjast þessu ankannalega ný-
yrði svo að mér hrjósi ekki
hugur við að taka það mér f
munn — var nýstárleg og félí
hvarvetna vel að leiknum.
Eins og áður er frá skýrt tóku
frumsýningargestir þessu leik-
sviðsverki mjög vel, og þarf
ekki að efa, að það verði flutt
oft og við mikla aðsókn á
næstunni. Eiga og allir, sem að
flutningi þess standa, þakkir
skildar fyrir sinn hlut, en hann
verður meiri en margan gmnar,
einmitt fyrir það hve þama er
um að ræða sterkt og áhrifa-
mikið verk af hálfu höfundar.
Loftur Guðmundsson.
Sjótugur í gær
Dr. Watson Kirkconnell
í gær — 16. maí — varð sjö-
tugur dr. Watson Kirkconnell.
Vísir hefir við ýmis tækifæri
minnzt þessa fjölgáfaða vísinda-
og fræðimanns og starfs hans f
þágu íslands og íslenzkra bók-
mennta. Eftir hann liggja hin
merkustu rit, sem kunnugt er, m.
a. þýðingar úr mörgum málum, en
dr. Kirkconnell er talinn meðal
mestu tungumálamanna sem nú eru
uppi og ber m. a. ljóðasafnið
„European Elegies" vitni um kunn-
áttu hans, en ljóðin í þeirri bók eru
þýdd úr um 50 málum og mállýzk-
um. — í henni var ljóð eftir föður
minn og var höfundurinn svo til-
litssamur, að senda mér eintak af
bókinni, sem ég hefi ávallt litið
á sem dýrmæta gjöf. Síðan kom
svo hin merka bók hans „The
North American Book af Icelandic
Verse“ á Alþingishátfðarárinu
1930. Bókin er hin merkasfa, ekki
aðeins vegna þess hve margar
þýðingarnar hafa heppnazt með
ágætum, heldur og vegna ritgerðar-
innar í bókinni um fslenzka ljóða-
gerð frá upphafi.
Eigi auðnaðist dr. Kirkconnell
að koma til Islands þá, svo mjög
sem hann hafði þráð það, en sú
var orsök þess, að hann hafði
varið aleigu sinni til að koma bók-
inni út, og hefir Snæbjörn Jóns-
son rakið þá erfiðleika f blaðagrein,
en Sn. J. hefir oft um Kirkconnell
skrifað af þekkingu og skilnrngi
og einlægri aðdáun. Kirkctnmell
naut hins mesta álits allan þann
tfma sem hann var kennari við
Manitobaháskólann í Winnipeg, og
snemma barst hróður hans til
menntamanna og menntaunnenda
um allt Kanada og fleiri lönd. Nú
er heimili Kirkconnells í Nýja Skot-
Iandi (Nova Scotial og mun hann
nú vinna að undirbúningi á út-
gáfu frumsaminna ljóða sinna.
Ég óska dr. Kirkconnell og fjöl-
skyldu hans allra heilla á þessum
tímamótum, og tel víst, að undir
góðar óskir mínar muni allir vinir
hans og aðdáendur taka heilum
huga.
Axel Thorsteinson.