Vísir - 02.07.1965, Blaðsíða 8

8
VI SI R . Föstudagur 2. júli 1965.
VISIR
Otgefandi: Blaðaútgáfan VISIR
Ritstjóri: Gunnar G. Schrarn
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjórar: Jónas Kristjánsson
Þorsteinn Ó. Thorarensen
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstraeti 3
Áskriftargjald er 80 kr. á mánuði
1 lausasölu 7 kr. eint. — Simi 11660 (5 linur)
Prentsmiðja Visis — Edda h.f
Vandinn leystur
j>að er hlutverk ríkisstjórnar landsins að leysa þau
vandamál sem að steðja í þjóðfélaginu á hverjum
tíma á þann hátt sem hverju sinni verður bezt á
kosið. Það hlutverk hefur núverandi ríkisstjórn vel
af hendi leyst. í mikinn vanda var stefnt er síldveiði
skipstjórar tilkynntu þá skyndiákvörðun sína fyrir
tæpri viku að hætta veiðum og halda heim af mið-
unum í mótmælaskyni við yfirnefndarákvörðunina
um síldarverðið. Höfuðatvinnuvegur þjóðarinnar yfir
sumarmánuðina var í voða. Þessi vandi hefur nú
verið farsællega leystur, á grundvelli þeirra ákvarð-
ana, sem Bjarni Benediktsson forsætisráðherra skýrði
frá á blaðamannafundi í gærkvöldi. Megintilgangur
bráðabirgðalaganna var að hvetja til aukinnar síldar-
söltunar með verðjöfnun frá bræðslusíldarverðinu,
þar sem talið var með réttu að ella væru saltsíldar-
markaðirnir í hættu. Síðan gerðist það í fyrradag
að Verðlagsráð ákvarðaði einróma verulega hækkun
á saltsíldarverðinu eða 37 kr. á hverja tunnu. Á
grundvelli þess hefur ríkisstjórnin nú lýst því yfir
að heimildir bráðabirgðalaganna muni hún ekkf jpota.
Verður nú upp tekið sams konar flutningafyrirkomu-
lag á síldinni og á fyrra ári og renna 3 krónur af
síldarverðinu í flutningasjóðinn. Vegna þessara
breyttu viðhorfa hafa síldveiðisjómenn þegar aftur
lagt úr höfn og skipin streymdu í nótt til miðanna við
Austurlandið. Öll þjóðin fagnar í dag þeirri lausn
deilunnar, sem fram hefur náðst. Alvarlegur hags-
munaárekstur hefur leystst svo sem bezt verður á
kosið, þrátt fyrir allar tilraunir stjórnarandstöðunnar
til þess að notfæra sér síldveiðideiluna til að skapa
glundroða í þjóðfélaginu.
Togaratækni Breta
\ mjög athyglisverðri frásögn hér í Vísi fyrir nokkr-
um dögum gerði Már Elísson, skrifstofustjóri Fiski-
félagsins ítarlega grein fyrir þeim tækninýjungum í
gerð togara, sem nú eru reyndar í brezkri togaraút-
gerð. Rossamsteypan hefur látið byggja tvo 400 tonna
togara, þar sem áhöfnin er aðeins fimm menn, skip-
stjóri og fjórir á dekki, en enginn vélgæzlumaður.
Stjórn skipsins og vélar er að miklu gerð sjálfvirk
og vinnubrögð við aflann mjög auðvelduð og fara
fram í skjóli. Með þessari by.'tingu í gerð togara ætla
Bretar sér að slá tvær flugur í einu höggi: fækka
mönnum um borð verulega og stórbæta hlut skips
og skipverja. Undirtektir sjómanna og yfirmanna hafa
verið yfirleitt góðar og sjá þeir fram á verulega bætt
kjör er tímar líða með hjálp þessara tækninýjunga.
íslenzk togaraútgerð stendur á alvarlegum tímamót-
um. Um það er spurt, hvort hún leggist ekki alveg
niður hér á landi í núverandi mynd. Er ekki ráðið
að hyggja ítarlega að fordæmi Breta og láta byggja
einn slíkan togara til reynslu, til lausnar þeirra vanda-
mála, sem við stöndum í dag ráðþrota frammi fyrir?
UM „BETURViTENDUR
//

T gegn um aldix hafa verið til
með öllum þjóðum einstak-
lingar sem hafa fundið hjá sér
köllun til þess að vera hrópend
ur 1 eyðimörkinni, lausnarar
hins heimska lýðs, beturvitend-
ur og lýðsfrelsarar. Okkar
hrakta eyþjóð minnist margra
slikra frá fyrri tíð, sem hafa
sungið landsmenningunni á
hverjum tíma feigðarljóð. 1 raun
og veru má segja, að allir hafi
þessir menn verið spámenn, því
hver sú menning, sem þeir töldu
á glötunarvegi er horfin í dag.
En upp hefur risið ný menning,
umdeild að vísu, en ný og óum-
flýjanleg eins og dagur á eftir
nóttu, svo lengi sem mannkind
viðhelzt. Margt I siðum for-
feðranna er talið þjóðlegt og þá
um leið höfuðsynd að breyta
þar um í nokkru. Gallinn er
bara sá, að menn greinir á um
hvað sé þjóðlegra en hitt. Mað
ur getur til daemis ímyndað
sér ,að unglingarnir, og reyndar
fleiri góðir íslendingar, telji það
greinilega hvað þjóðlegast að
duga ekki lakar við ölið og til-
heyrandi hausahnoð, en Egill
gamli frændi. Sömuleiðis getur
manni virzt af tali annarra að
útlend afsiðun sé búin að ryðja
baðstofumenningunni út fyrir
gafl og þar af leiðandi sé nú
allt á hraðferð til helvítis. Bítla
söngur og berrassatónlist bylji
á hinni þjóðlegu menningu svo
hún riði til falls. Varla heyrist
raulaður Passíusálmur, nema í
útvarpinu, en hvað stoðar það,
allir glápi i glapaglerið, sem
þeyti sínu Je Je yfir landnám
Ingólfs og nágranna. Það er
ekki furða þótt upp rísi íslands
Hrafnistumenn, allt uppí 60 tals
ins.
1 den tíð var uppi í Sviss
karl að nafni Kalvfn. Honum
þótti það klár dýrkun á djöflin-
um að stíga dans eða leggja
kabal. Leyfar anda hans má enn
finna í Sviss. En hvað kemur
Kalvín gamli þessu máli við? Jú,
hann var einn af þeim, sem ég
vil nefna“, beturvitendum" síns
tíma.
Ef við Kalvín gamli hefðum
til dæmis farið saman á Bítla-
hljómleika, þá hefðum við ef
til vill getað orðið sammála um
viss atriði mannlegrar náttúru
eða ónáttúru. En mér er hins
vegar til efs, að við hefðum
verið á einu máli, um svör við
því sem fram færi. Því „betur-
vitandi* veit betur en hinn al-
menni einstaklingur hvað hin-
um síðarnefnda er fyrir beztu.
X>ví neytir hann gjaman aðstöðu
sinnar til þess breyta hegðun
einstaklingsins. — Dæmi uppá
þetta, er ráðherra, sem er sann
færður bindindismaður og neyt
ir aðstöðu sinnar til þess að
halda fyrir almenningi þeirri
vöru, sem honum ber skv. lands
lögum að geta fengið keypta
í ákveðnum verzlunum á al-
mennum verzlunartíma. Hér er
almenningur meðhöndlaður sem
sauðahjörð, og ekki þykir til-
tökumál þótt hjarðmaður spyrji
ekki sauðina ráða. Sömuleiðis
vita allskyns stjórnskipuð ráð,
svo sem útvarpsráð, betur en
hinn heimski neytandi, hvað
honum sé fyrir beztu að sjá og
heyra. Hans er bara að borga
og vera fljótur að þvf, annars
koma mennirnir með húfurnar
og innsigla eigurnar. Þvi miður
gleyma margir embættismenn
þvf einatt, að ríkið er til fyrir
þegnana en ekki öfugt, eins og
til dæmis Kalvín gamla myndi
hætta til. En gamli Kalvín var
eins og aðrir bam síns tíma.
Við lifum árið 1965.
í okkar hástemmdu stjórn-
málaályktunum er lögð áherzla
á það, að einstaklingurinn sé
undirstaða þjóðfélagsins. Hvort
sem þetta nú gleymist strax eft-
ir kosningar eða ei, þá virðist
fara lítið fyrir þjónustuhug-
myndum ýmissa opinberra stofn
ana. Dæmi hér um eru rukkun-
arkerfi útvarps og síma.
Hugsið ykkur góðir hálsar
hvað þið yrðuð hissa, ef f stað
hótana um útvarps eða símalok
un, ef ekki sé hlýtt erkibiskups
stefnu og mætt með budduna í
keisarans höll, kæmi til ykkar í
pósti reikningur ásamt frí-
merktu svarumslagi. Aðeins að
stinga tékk í umslagið og láta í
næsta 'póstkassa. Hversu glaðir
þið mynduð greiða þann litla
aukakostnað, sem af þessu
leiddi fyrir viðkomandi stofnun.
Ég tala nú ekki um ef fylgdi
spurningaseðill viðkomandi
stofnunar, sem hefði það mark
mið að leita eftir áliti almúg-
ans á stofnuninni. En slfkt er
víst óðs manns hjal. Við erum
víst til fyrir systemið og stjóm
endur þess en ekki öfugt. En
menningin skal blíva og henni
stjóma beturvitendur vorir og
þeirra er rikið og mátturinn.
17 f maður reynir að skilja orð-
ið menning bókstaflega, þá
virðist það tákna samskipti og
hegðun manna á hverjum tíma.
Menning virðist þróast þegar
einstaklingunum verður Ijóst, að
til þess að ná verulegum ár-
angri, verða þeir að vinna sam
an og þalda ein lög. En fyrir
vissum hópi manna verður þetta
orð einskonar heilög kýr. Þeir
taka að þróa orðið, upp koma
orð eins og menningararfleifð
menningargrundvöllur (um til-
teknar forsendur í sögunni) ó-
menning o. s. frv. Menningar-
grundvöllurinn (þ. e. almenn-
ingur) hefur síðan gefið þessum
hópi réttilega nafnið menningar
vitar: Nú nýverið hafa ekki
færri en 60 ágætir menn,
skreyttir titlum til áherzlu þess
að þeir tali virkilega með um-
boði, barið bumbur f tilefni
þess að menningin virðist í
hættu. Sú er orsök þess, að
vínlenzkir í Keflavík drífa sjón
varpsstöð, með þeim vinsæld
um, að um 30 þúsund íslenzkir
séu forheimskunni ofurseldir.
Þetta sjá þeir f hendi, að ekki
má svo til ganga. Því verður
að hafa snarlega 60 manna vit
fyrir þessum 30 þúsund bjálf-
um, annars er hætta á að menn
ingin geti óhreinkazt.
Þið teljum okkur búa í frjálsu
þjóðfélagi. Okkur á að vera
heimilt að lesa það sem við
viljum. enginn hörgull er á inn
flutningi prentaðs máls, hvaðan
úr sveit sem það nú kemur.
Okkur er ekki fyrirskipað, enn-
þá að minnsta kosti, hvað við
lesum né hverju við trúum,
kjarni málsins er, að við eigum
að vera frjálsir einstaklingar.
Það mun jafnvel talinn vottur
um víðsýni að lesa annað líka,
en svonefnt þjóðlegt efni.
Þessi hömlulausi innflutn-
ingur erlends lesefnis, jarðýtna,
dráttarvéla, veiðiskipa og fram-
leiðslutækja virðist naumast
hafa skaðað þjóðina mikið. Við
tölum betra málentíðkaðisthér
fyrr á tfð og við erum að mestu
hættir að skammast okkar fyrir
það að vera íslendingar. Þvert
á móti leggjum við rækt við
tunguna. Jafnvel síðhærðustu
Bítlaunglingar hlæja að þeim
sem segir „mér langar“. Uppi í
geimnum, svo hátt að 12 mil-
urnar okkar ná hvergi nærri
upp, sveimar nú allskyns fjar-
skiptadrasl, sem gerir jafnvel
sjónvarp á milli heimsálfanna
mögulegt. Enn sem komið er
eru mjaltavélar fyrir þessa
hnetti dýrar og okkur ofviða.
Menningunni er ekki hætt á
meðan. En tækninni fleygir
fram, ef heimssagan fær að
halda áfram, og innan tíðar get
um við sjálfsagt horft á Lyndon,
Maó og hvern annan framá-
mann útskýra kenningar sinar
um heimsfrið, aðeins með því
að snúa takka. Ef þjóðinni er
tortíming búin, fái hún að glápa
á Keflavíkursjónvarpið, sem
mér finnst vera furðanlega hlut
laust, hvemig fær hún þá stað-
izt í framtíðinni?
Tjað er sagt að það kosti 30
milljónir að setja upp sjón
varp sem nær til 60% þjóðar-
innar. Það er líka sagt að það
kosti 200 milljónir, að ná til
hinna 40%. Það hefði verið
hægt að koma upp sjónvarps-
kerfi fyrir ekki neitt, gegn
klukkutíma auglýsingaþætti á
dag. Það hefði líka verið hægt
að fá afnot af Keflavlkurstöð-
inni fyrir ekki neitt. En úr því
að allt flýtur 1 peningum til
þess að byggja upp sjónvarp,
þó svo Háskólinn sé aðþrengd
ur vegna bóka- og húsnæðis-
leysis, þá þýðir ekki að hafa á
móti því. Aðeins verður fróðlegt
að sjá hvers konar dagskrá bet-
urvitendurnir telja okkur vera
fyrir beztu, en sjónvarpið mun
eiga að verðaeinskonarhjáleiga
við útvarpið. En hvers vegna
þarf endilega að skrúfa fyrir
dátasjónvarpið um leið og ís-
lenzka. menningarsjónvarpið
byrjar, fæ ég ekki skilið. Verð-
ur sjónvarp sjónvarpskunnáttu
manna okkar ekki svo langtum
skemmtilegra en sjónvarp ungl-
inganna í Keflavík, að ekki detti
nokkrum lifandi manni í hug að
hvika með augunum frá menn-
ingarglerinu til glapaglersins
Eða þarf hér enn að hafa vit
fyrir sauðunum?
Halldór Jónsson, verkfræðingur
Nómskeið fyrir
framhaldsskóla-
kennara
Námskeið fyrir framhalds-
skólakennara f ensku og sögu
verður haldið í Mora lýðháskól
anum f Svfþjóð 1.-10. ágúst á
vegum Fræðslumálastjómar
Svíþjóðar, Upplýsingaþjónustu
Bandarfkjanna og Fulbright-
stofnunarinnar.
Fulbrightstofnunin á íslandi
mun veita tvo ferðastyrki á
þetta námske'ið en búizt er við
að um 40 kennarar frá Svíþjóð.
Danmörku, Firnlandi, Islandi og
Noregi verð! þátttakendur
Dvalarkostnaður verður greidd
ur af hlutaðeigandi yfirvöldum
í Svíþjóð.