Vísir - 16.12.1966, Side 9

V1S IR . Föstudagur 16. desember 1966.
i
9
Við hvað er átt með
hugtakinu „Viðreisn“,
hvert var hlutverk við-
reisnarstjórnarinnar,
hvemig hugðist hún
framkvæma hlutverk
sitt? Ef litið er til upp-
hafs viðreisnarstjómar-
innar árið 1959 og síðan
litið á greinargerð við-
reisnarstjórnarinnar um
tillögur sínar í efnahags
málum, sem birtust í
hvítri bók snemma á ár-
inu 1960, rifjast ýmis-
legt upp, sem fymzt hef-
ur í hugum manna, en
ekki má gleymast, ef
meta á það, sem gerzt
Við
hefur á stjórnmálasvið-
inu undanfarin ár.
‘Y^instri stjómin gafst sem
kunnugt er upp við að
stjórna landinu með sínum úr-
ræðum og eru ummæli forsætis-
ráðherrans, Hermanns Jónasson-
ar, um að ný verðbólgualda hafi
skollið á, almenningi í fersku
minni. Minnihlutastjóm Alþýöu
flokksins sat skamman tíma
eftir að dögum vinstri stjómar-
innar lauk, og naut tilstyrks
Sjálfstæðisflokksins. Eftir nokkr
ar viðræður milli Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýöuflokksins
var viðreisnarstjómin mynduð
af Ólafi heitnum Thors og tók
hún við völdum 20. nóvember
1959. Sama dag gaf Ólafur
Thors yfirlýsingu á Alþingi, fyr-
ir hönd ríkisstjómarinr.ar, og
var hún á þessa leiö:
Við myndun viðreisnarstjórnarinnar 20. nóvember 1959, ríkisráðsfund ur. Á myndinni eru talið frá vinstri: Gunnar Thoroddsen, fjármála-
ráðherra, Ingólfur Jónsson, landbúnaðarráðherra, Bjarni Benedikts son, dómsmáiaráðherra, Ólafur Thros, forsætisráðherra, Birgir Thorla
cius, ríkisráðsritari, herra Ásgeir Ásgeirsson, forseti, Guðmundur í. Guðmundsson, utanríkisráöherra, Emil Jónsson, félagsmálaráðherra
og Gylfi Þ. Gíslason, menntamálaráöherra.
Eins og yfirlýsingiri ber með
sér var þaö ætlunarverk rikis-
stjórnarinnar aö beita sér fvrir
endurskoðun íslenzkra efna-
hagsmála og leggja grundvöll að
nýju efnahagskerfi í stað þess
kerfis, sem á undanförnum ár-
um hafði verið að ganga sér til
húðar og var orðið gagnslaust
um það er dögum vinstri stjórn-
ar lauk. Jafnframt var sérstök
áherzla lögð á þaö að ekki hæf-
ist á nýjan leik kapphlaup milli
kaupgjalds og verðlags, enda
var það taiin forsenda fyrir
stöðvun verðbólgu.
Jþetta var fyrsta stefnuyfirlýs-
ing viðreisnarstj^marinnar.
Hún var fmmyfirlýsing, þar
sem beðið var eftir ýmsum nið-
urstöðum rannsókna á ástandi
efnahagsmálanna. Sú rannsókn
gekk mjög greiðlega. Rúmlega
16 undanförnu hafa sérfræðingar unnið að ýtarlegri rannsókn
” á efnahagsmálum þjóöarinnar. Skjótlega eftir að þeirri rann-
sókn er lokið, mun ríkisstjómin leggja fyrir Alþingi tillögur um
Iögfestingu þeirra úrræða, sem hún telur þörf á. Athuganir hafa
þó þegar leitt í ljós, að þjóðin hefur um langt skeið lifað um efnl
fram, að hættulega mlkill halli hefur verið á viðskiptum þjóðar-
innar við útlönd, tekin hafa veriö lán erlendis til að greiöa þennan
halla og að erllend lán til stutts tíma eru oröin hærri en heilbrigt
verður talið. Munu tillögur ríkisstjórnarinnar miðast við að ráöast
að þessum kjama vandamálanna, þar eð það er meginstefna rík-
isstjómarinnar að vinna aö þvi, að efnahagslíf þjóðarinnar komist
á traustan og heilbrigðan gmndvöll, þannig að skilyrði skaplst
fyrir sem örastri framleiðsluaukningu, allir hafi áfram stöðuga at-
vinnu og lífskjör þjóðarinnar geti i framtíðinni enn farið batn-
andi. í þvi sambandl leggur ríkisstjórnin áherzlu á, að kapphlaup
hefjist ekki á nýjan leik milli verðlags og kaupgjalds og að þannig
sé haldið á efnahagsmálum þjóöarinnar, að ekki leiði til veröbólgu.
Til þess að tryggja, aö þær heildarráðstafanir, sem gera þarf, verði
sem réttlátastar gagnvart öllum almenningl, hefur rikisstjómin
ákveðið:
1) að hækka vemlega bætur almannatrygginganna, einkum fjöl-
skyldubætur, ellilífeyri og örorkulífeyrl.
2) að afla aukins lánsf jár til ibúðabygginga almennings.
3) að koma lánasjóðum atvinnuveganna á traustan grundvöll.
4) að endurskoða skattakerfiö með það fyrir augum fyrst og
fremst að afnema tekjuskatt á almennar Iaunatekjur.
Varöandi veiðlag landbúnaðarafuröa mun reynt að fá aðila til aö
semja sína á milli um málið. Ella verður skipuð nefnd sérfræölnga
og óhlutdrægra manna, er ráði fram úr þvi.
Ríkisstjómin mun taka upp samningu þjóðhagsáætlana er verði
leiðarvisir stjómarvalda og banka um markvissa stefnu í efnahags-
málum þjóðarinnar, beita sér fyrir áframhaldandi uppbyggingu at-
vinnuveganna um land allt og undirbúa nýjar framkvæmdir tll
hagnýtingar á náttúruauðlindum landsins.
Þá þykir ríkisstjóminni rétt að taka fram, aö stefna hennar i land-
helglsmálinu er óbreytt eins og hún kemur fram i samþykkt Al-
þingis hinn 5. maf 1959“
tveimur mánuðum eftir að rík-
isstjórnin tók við völdum var
niöurstaða rannsóknurinnar gef-
in út og gerð að till.'gum ríkis-
stjórnarinnar og nefnd „við-
reisn1* í upphari hennar er þvi
slegið föstu að með viðreisnar-
tillögunum sé „NÝ STEFNA
MÖRKUГ. Þar gat m. a. aö
lita þessa yfirlýsingu: „Hér er
ekki um að ræöa ráðstafanir
sama eðlis og þær efnahagsráð-
stafanir, sem tíökazt hafa svo
að segja árlega nú um skeið og
snert hafa fyrst og fremst breyt
ingar á bótakerfi útflutnings og
nauðsynlega fjáröflun í því sam
bandi, heldur algera kerfisbrevt-
ingu samhliða víðtækum ráð-
stöfunum í félagsmálum, skatta-
málum og viðskipta. iálum“.
Það var jafnframt viðurkennt
að ekkert efnahagskerfi væri
hugsanlegt, sem staðið gæti um
árabil án endurskoðunar og lag-
færinga, en hinar tíöu breyting-
ar, sem orðið heföu á aðstöðu
atvinnuveganna fyrit 1960 og sú
óvissa, sem skapaðist jafnhliða
þeim, hefði dregið úr afköstum
þjóöarbúsins og tafið fyrir lífs-
kjarabótum ,,-Af þessum sök-
um er það megintilgangur þeirra
ar stefnubreytingar, sem ríkis-
stjórnin leggur til að framleiðslu
störfum og viðskiptalífi lands-
manna sé skapaður traustari,
varanlegri og heilbrigðari grund-
völl ert atvinnuvegirnir hafa átt
við að búa undanfarin ár“.
j^/Jeginatriðin í viðreisnarstefn-
unni birtust í sjö liðum:
1) Bótakerfi útflutningsins
skyldi afnumið og skráning
krónunnar breytt þannig að út-
flutningsatvinnuvegimir yrðu
reknir hallalaust án bóta eða
styrkja,
2) sérstakar ráðstafanir
skvldi gera til að draga úr þeirri
kjaraskerðingu, sem ráðsta'anir
viðreisnarstjómarinnar óhjá-
kvæmlega hlutu að hafa í för
með sér vegna hækkandi verð-
lags. Höfuðatriði þeirra. ráð-
stafana^ var tvöföldun bóta-
greiðsla úr almannatrygging-
Ólafur Thors var forsætisráðherra Viðreisnarstjórnarinnar. Hann
var eins og kunnugt er forsætisráöherra Nýsköpunarstjómarinnar
svo nefndu. Nýsköpun og viðreisn urðu meðal viðfangsefna hans
á löngum og glæsilegum ferli.
nar
um, sérstaklega á fjölskyldu-
bótum, elli- og örorkulífeýri.
3) tekjuskattur skyldi felldur
niður á almennum launatekjum,
4) hafin skyldi gagnger endur-
skoðun á fjármálum rikissjóðs
og stefnt að hallalausum ríkis-
búskap,
5) lagöar yrðu fram tillögur
um viðtæka breytingu á skipan
innflutnings- og gjaldeyrismála
með það fyrir augum að gera
verzlun frjálsari,
6) ráðstafanir, svo sem hækk-
un innláns- og útlánsvaxta voru
taldar forsenda þess að jafn-
vægi gæti skapazt í peningamál-
um innanlands,
7) loks var leitast við að
hindra víxláhrif kaupgjalds og
verðlags, með sérstökum ráð-
stöfunum, svo sem með afnámi
vísitölubindingar á kaupi.
TTm allar þessar djúptæku
breytingar, sem ríkisstjóm
in vildi koma fram á efnahags-
kerfinu er það aö segja, sem í
hinni hvítu bók „VIÐREISN“
er sagt í kaflanum „Lifað um
efni fram“: Þessar breytingar
eru erfiðar í framkvæmd, vegna
þess hve víðtækar þær em, og
hversu mjög þær snerta hags-
muni allra stétta þjóðfélagsins.
Engin ríkisstjóm myndi gera til-
lögur um slíkar breytingar að ó-
þörfu. Það er vegna þess að
ríkisstjómin er sannfærð um að
þjóöarvoði sé fyrir dyrum, ef
slfkar ráðstafanir séu ekki gerð-
ar, að hún gerir nú tillögur um
víðtækari ráðstafanir í efnahags
málum, en gerðar hafa verið hér
á landi síðasta áratuginn að
minnsta kosti.“
‘ Viðreisnartillögum ríkisstjóm-
arinnar var almennt vel tekið,
þrátt fyrir andóf stjómarand-
stöðunnar. Alþingi lögfesti
hverja breytinguna á fætur
annarri, þangað til hið nýja
efnahagskerfi var fullmótað. í
næstu alþingiskosningum var
rikisstjóminni og stefnu hennar
veitt sú viðurkenning að stjóm-
arflokkamir fengu enn á ný
meirihluta á Alþingi. Stefnan
var áfram í öllum aðalatriðum
óbreytt. Kerfið hefur verið varð
veitt þrátt fvrir harða baráttu,
sem um það hefur staðið á
vettvangi stjómmálanna. Saga
þeirrar baráttu verður ekki rak-
in að sinni. (Á E. tók saman)