Vísir - 15.11.1968, Blaðsíða 8

8
VISIR . Föstudagur 15. nóvember 1968.
Otgefandi Reykjaprent n.l
Framkvæmdastjóri Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas ECristjánsson
AOstoðarritstjóri: AxeJ rhorsteinson
Fréttastjón Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
AuglVsingar: 'tOalstræti 8. Slmar 15610 11660 og 15099
Afgreiflsla Aflalstræti 8. Símj 11660
Ritstjórn: £ augavegi 178. Simi 11660 (5 linur)
Áskrittargjald kr. 125.00 á mánufli innanlands
I lausasölu kr. 10.00 eintakið
Prentsmiðja Vísis — Edda h.f.
Óvissa og óskhyggja
Nú er friðsælla eftir gengislækkunina en var eftir
gengislækkunina í fyrra. Það stafar ekki af því, að
nýja gengislækkunin komi síður við fólk en hin fyrri.
Friðurinn stafar af hugarfarsbreytingu, sem hefur orð-
ið með þjóðinni á þessu ári. í fyrra gerðu menn sér
frekar óljósa grein fyrir tekjutapi þjóðarinnar, en nú
eru hinir geigvænlegu erfiðleikar á allra vitorði. 1
fyrra voru menn enn ölvaðir af velgengni viðreisnar-
áranna, en í ár hefur raunveruleiki hinna nýju erfið-
leika síay.t inn í vitund manna.
Verkaiýðsleiðtogarnir eru óneitanlega í erfiðri að-
stöðu. Þeir sjá, að fólk gerir sér almennt grein fyrir
því, að nærri 50% tekjurýrnun í útflutningi íslenzkra
afurða hlýtur að rýra kjör þjóðarinnar. Marga munar
heldur ekki mikið um 16% tekjurýrnunina, sem geng-
islækkunin veldur. En svo eru hinir lægst launuðu í
þjóðfélaginu, sem munar mikið um þessa tekjulækk-
un. Allir viðurkenna, að þeir hafa ekki góða aðstöðu
til að bæta á sig byrðum. Þessar andstæður, annars
vegar kaldur raunveruléiki tekjutaps þjóðarheildar-
mnar og hins vegar félagslegt vandamál láglauna-
fólks, valda því, að verkalýðsleiðtogarnir tvístíga nú
í afstöðu sinni.
Flestir verkalýðsleiðtogar skilja vandann nógu vel
og eru nógu heiðarlegir til að viðurkenna, að tekju-
tapið hlýtur að valda kjararýrnun. Þessi afstaða þeirra
endurspeglar að vísu aðeins afstöðu fólksins í land-
inu. En hún veldur því, að það er umræðugrundvöll-
ur milli stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins og að
stjórnvöld verða að taka mikið íillit til sjónarmiða
verkalýðsleiðtoganna; Afstaðan er allt önnur en þeg-
ar verkfallshótunum rignir og styrjaldarástand ríkir
á vinnumarkaðinum. Nú er hugarfarið þannig, að
menn ættu að geta rætt málin af skynsemi og tekið
bæði tillit til efnahags þjóðarinnar og hinna félags-
legu vandamála.
En ekki veit neinn, hvort þessi umréeðugrundvöllur
helzt. Ýmsir stjórnmálamenn vinna baki brotnu að
bví að koma á upplausn í þjóðfélaginu, af því að þeir
telja sér pólitískan ávinning í því. Þeir eggja nú verka-
lýðsleiðtogana á að láta skynsemina lönd og leið og
hefja kjarastyrjöld og heiti þeir aumingjar ella. Það
þarf vissulega sterk bein til að þola frýjanir.
Þrátt fyrir friðinn, sem nú ríkir, er mikil óvissa
um framtíðina. Stjórnendur atvinnulífsins eru bjart-
sýnir um, að líf færist í það að nýju og tekjur þjóðar-
innar aukist í kjölfarið. En yfir bjartsýninni hvílir
íkuggi kjaradeilna. Við vitum, að með launahækk-
unum er hægt að taka allí aftur, sem atvinnuvegun-
um hefur áunnizt með gengislækkuninni. Hörmulegt
væri að minnast 50 ára fullveldis þjóðarinnar með
upplausn í Y' 'ðfélaginu. Við höfum of oft látið stjórnr
ast af óskhyggju. Nú er tímabært að láta af henni og
taka höndum saman um að leysa vandann.
Ottó Schopka:
GENGIS-
LÆKKUNIN
Cíðastliöinn mánudag gaf
Seðlabankinn út tilkynn-
ingu um nýja gengisskrán-
ingu og aðfaranótt þriðjudags
afgreiddi Alþingi lög um sér-
stakar ráðstafanir, sem nauð-
synlegt var að gera þegar í
stað til þess að draga úr trufl-
andi áhrifum gengisbreyting-
arinnar á gjaldeyrisviðskipti
o. þ. h. Fljótlega verða svo
lögð fram lagafrumvörp um
ýmsar hliðarráðstafanir.
Af hálfu iðnaðarins hefur allt-
af verið lögð rík áherzla á, að
frumskilyrði fyrir því aö hægt
sé að byggja upp og reka inn-
lendan iðnað á heilbrigðum
grundvelli, er rétt gengisskrán-
ing. Gengisskráningin var orð-
in alröng og hefði ekki verið
/stætt á að halda henni óbreyttri
til lengdar, enda allir gjaldeyris-
sjóðir uppumir og engar líkur á
stórauknum gjaldeyristekjum á
næstunni.
Enda þótt gengislækkunin
skapi iðnaðinum óhjákvæmilega
ýmsa erfiðleika, munu þó áhrif
hennar verða iönaðinum hag-
stæð, þegar á allt er litið. Þannig
má telja fullvíst, að innflutning
ur fullunninna iönaöarvara mun
dragast verulega saman og eft-
irspurnin beinast að inn-
lendri framleiðslu. Sama máli
gegnir um þá þjónustu,
sem sótt hefur verið út
fyrir landsteinanna í ríkum mæii
á undanförnum árum, þ.e. skipa
viðgerðir, og má búast við, að
allar þær skipaviögerðir sem á
annaö borð eru framkvæmanleg
ar hér á Iandi, muni vera gerðar
hér. Og eins og kunnugt er hafa
Loftleiðir látið í Ijós áhuga á aö
flytja viðgerðadeild sína frá
New York hingaö til lands og
ætti gengislækkunin að gera
þann flutning enn fýsilegri en
ella. Láta mun nærri, að fjöldi
þeirra, sem vinna að viðhaldi
og viögeröum flugvéla hér á
landi, muni tvöfaldast, ef af
flutningi þessum verður og má
af því nokkuö marka hversu þýð
ingarmikið það gæti verið fyrir
þróun þessarar iðngreinar.
Gengislækkunin þýðir einnig
auknar tekjur — í krónutölu —
fyrir fyrirtæki í sjávarútvegi og
fiskiðnaði, en bætt greiðslu-
geta þeirra ætti að leiöa til betri
skila þeirra viö þjónustufyrirtæk
in, sem eins og kunnugt er hafa
átt í miklum erfiðleikum vegna
slæmrar greiöslugetu f sjávarút-
vegi og fiskiönaöi.
Neikvæð áhrif gengislækkun-
arinnar á iðnaðinn eru fyrst og
fremst þau að rekstrarfjárþörf-
in eykst, einkum í þeim iðngrein
um, þar sem erlend hráefni eru
stór þáttur í framleiöslukostn-
aðinum. Ef ekki verður greitt
úr þessari auknu rekstrar-
fjárþörf iðnfyrirtækjanna leiöir
það til minnkunar framleiðslu-
magns og verri afkastanýtingar,
sem leiöir til verri afkomu. Iðn-
fyrirtæki j að þvf leyti verr
sett en verzlunarfyrirtæki sem
eru þó langt frá því að vera
vel sett við aögerðir sem þess-
ar, —að þau hafa mikið fjár-
magn buiidið í vélum og húsum
og því tiltölulega hærri fasta-
kostnað, sem gerir mikla nýt-
ingu afkastagetu nauösynlega
Mikill samdráttur í framleíðslu-
magni gæti því oröið mörgum
iðnfyrirtækjum harðari skellur
en svo að þau þoli hann eftir
undangengin erfiðleikatímabil.
Iönaðurinn hlýtur því að leggja
höfuðáherzlu á, að bankakerfinu
verði |ert kleift að veita hon-
um betri fyrirgreiöslu en verið
hefur á sviöi rekstrarlána.
Við gengislækkunina í nóvem
ber í fyrra voru uppi ráðagerðir
um talsverðar lækkanir tolla
á ýmsum neyzluvamingi f því
skyni að draga úr hækkunar-
áhrifum gengislækkunarinnar á
vísitöluna. Ekki hefur heyrzt, að
tillögur séu nú gerðar um hlið-
stæðar ráðstafanir, en vegna fyr-
irhugaðra viöræðna við EFTA
um aðild íslands er ástæða til
þess að benda á, að öhyggilegt
væri að lækka eða fella niður
tolla af fullunnum vörum, áður
en nokkuð er ákveðið um af-
stöðu Islands. -Á mestu veltur
fyrir innlendan iðnað, að hæfi-
lega langt aðlögunartímabil fá-
ist, en hitt væri fljótræði að fara
út í miklar tollalækkanir nú,
aðeins af því að líkur væru á,
að rikissjóður gæti séð af nokkr-
um tekjum á næsta ári.
Miklu máli skiptir, að inn-
lendur rekstrarkostnaður hækki
ekki verulega umfram það sem
óhjákvæmilega leiðir af gengis-
lækkuninnl, þvi að það yrði að-
eins til þess að gera hin hag-.
stæðu áhrif hennar á atvinnu-
vegina að engu. Ekki er við því,
að búast, að fslenzkir atvinnu-
vegir geti greitt öllu hærra kaup
en tfðkast f öðrum löndum á
svipuðu efnahags og tæknistigi.
Þær öm kauphækkanir, sem
urðu hér á landi á árunum 1963 ’
—’65, byggðust fyrst og fremst á'
óvenjumikilli framleiðniaukn-
ingu í sjávarútvegi, en þegar
þær breiddust út um allt hagkerf
ið, skðpuðu þær iðnaðinum al-
varlega erfiðleika, sem hann hef-
ur raunar ekki komizt úr. Með
þeirri gengislækkun, sem nú hef!
ur verið framkvæmd, skapast;
möguleikar fyrir iðnaðinn tfl;
þess að fá aftur viðunandi starfs
skilyrði og er vonandi að þeir
möguleikar verði að veruleika á
næstu mánuðum.