Vísir - 29.11.1968, Blaðsíða 9

VISIR . Föstudagur 29. nóvember 1968.
það er erfitt að gefa nokkra
fullnægjandi skýringu á
þeírri sKyndilegu ákvörðun de
Gaulles um síðustu helgi að
neita því þverlega á síðustu
stundu að fella gengi frankans.
Enn einu sinni kom þessi
gráhærði öldungur á óvart.
Vissulega hafðj enginn búizt
vfð þessu. í hálfan mánuð hafði
ríkt hin mesta ólga í fjármála-
heimi vestrænna landa. Allir
voru sammála um það, að
Frökkum væri nauðugur einn
stundu að fella gengi frankans.
og þegar menn þóttust vissir
um þaö of hnoðað upp á sig.
Feikilegar spekúlasjónir með
gjaldeyri hófust. Óviðráðanleg-
ur flótti frá frankanum virtist
hafinn og ekki aðeins meðal
hinna voldugustu fjármála-
manna, sem vanir eru að hafa
allar klær í frammi, heldur náði
þetta gjaldeyrisbrask og flótti
hins franska gjaldmiðils jafnvel
niður til almennings. Hvar sem
komið var í banka í Frakk-
landi, Svisslandi, Belgíu eða
Þýzkalandi stóðu langar bið-
raðir af fólki, sem virtist vera
í óða önn aö skipta frönskum
gjaldmiðli sínum yfir í þýzk
mörk. Þess voru jafnvel dæmi
f landamærabæjum Frakklands
og Þýzkalands, að fólk kom
bezta læknisráðið. Strax og
hún yröj framkvæmd mátti
vænta þess aö þær milljónir
manna sem bröskuðu með gjald
eyri myndu aftur snúa heim
meö peninga sína og fá fleiri
franka í staðinn. Þannig myndi
fjarmagnið aftur snúa fljótlega
heim til landsins og braskaram-
ir hirða sinn fljótiekna gjald-
eyrisgróða.
En allt fór þetta ööruvísi en
spáð hafði verið og var þar um
að kenna hinum gamla vilja-
styrk eða sérvizku de Gaulles
forseta. Enn einu sinni kom
hann fram á sviðið óhaggan-
legur og tignarlegur í sinni ó-
ræðu ákvörðun og krafti, og
menn gátu sagt, að þetta heföi
enginn annar en hann getað
gert. Ef aörir og minni karlar
en hann hefðu haldið um stjórn-
völinn, hefði allt runnið sína
ákvöröuðu leið, enginn hefði
haft viljastyrk og þrek til að
spyrna svo harkalega við brodd-'
um
/~ig þó veit enginn enn fyrir
víst, hvort þessi skyndilega
andspyrna de Gaulle kemur að
haldi. Hún ein út af fyrir sig
leysir engan vanda, en felur þaö
aðeins í sér, að önnur leiö hef-
ur verið valin út úr vandanum,
hagsvandamál að stríða, þegar
samdráttar gættj í framleiðslu
þeirra og útflutningi. Frægast
varð það að Volkswagen-verk-
smiðjurnar áttu svo örðugt
sinni fór verðbólgan vaxandi í
öðrum löndum og afleiðingin
varð sú, að þýzkar vörur uröu
ódýrari og eftirsóttari og hófu
mikla framsókn á mörkuðum.
Skyndilega var vörn snúiö upp
í sókn, allar verksmiðjur tóku
aftur að ganga af fullum krafti
og atvinna varð yfirdrifin. En
þessu fylgdi það um leið, að
vöruskipta og greiðslujöfnuður
Þjóðverja varð æ hagstæðari.
Þeir héldu stööugt áfram að
safna gjaldeyriseignum í öðrum
löndum, en viöskiptaþjóðir
De Gaulle forseti Frakklands sló hnefanum í boröið.
ert um að missa núverandi vel-
gengnistima og kannski inn-
leiða atvinnuleysi að nýju. En
þó er því ekki að neita, að nokk
uð harkaleg þótti þessi ráöstöf-
un og sumir í hópi bandamanna
úr síðustu styrjöld, lögöu fram
þá spurningu, hverjir það hefðu
• eiginlega verið, sem sigruðu í
stríöinu, — hvort það hefðu
veriö Þjóðverjar sem unnu sig-
ur, því ekki væri annað sýni-
legt af stórlæti þeirra og yfir
ráöum á þessari ráðstefnu.
Fyrst Þjóöverjar voru ekki
fáanlegir til að leysa vandann
þótti sýnt er leið á vikuna, að
nú yrði ekki komizt hjá gengis
lækkun frankans til að skapa
það jafnvægi, sem skortir í pen
ingamálum álfunnar. Þá töldu
menn að gengislækkun frank-
ans væri óhjákvæmileg og
gengisbraskið náði hámarki.
Tj1f til vill var þaö megintil-
gangur de Gaulles, aö ná
sér niðri á bröskunum. Með á-
kvörðun sinni geröi hann þeim
illan grikk. Þeir héldu að þeir
hefðu hreppt gullgæsina, en þá
fló hún úr greipum þeirra og
þeir sitja eftir með sárt enni.
Og jafnframt er þetta í sam-
ræmi við það, aö hvenær sem
gengislækkun er framkvæmd,
verður að reyna að framkvæma
hana á óvart. Eftir allar spekúla-
sjónirnar sem höfðu staðið í
hálfan mánuð var í rauninni orð
in óhæfa að framkvæma gengis
lækkun.
Þannig virðist mér aö líta eigi
aðallega þessa skyndilegu á-
kvörðun de Gaulles. Gengis-
lækkun frankans var orðin nauð
De Gaulle spyrnir á máti broddum
með heilu töskurnar fullar af
frankaseðlum og vildi fá mörk
fyrir þá. Og þó gjaldeyrisvið-
skipti milli Þýzkalands og
Frakklands eigi lögum sam-
kvæmt að vera frjáls og alger-
lega óhindruð, var svo komið
að lokum, að þýzkir bankar
neituðu að skipta frönkum fyr-
ir hærri upphæð en 50 mörk á
mann.
Jjegar kom fram í vikuna
leiddi af þessum óstöðvandi
flótta frá frankanum takmörkun
bankaviðskipta og verzlunar-
viðskipta milli landanna. Allt
virtist komið í strand og fyrri
hluta laugardags staðhæfðu all-
ar alþjóðlegu fréttastofurnar,
að nú um helgina yrði frankinn
lækkaður í gengi um 20%, og
þannig birtist þetta sem gerö-
ur hlutur í islenzku sunnu-
dagsblöðunum.
Menn biðu ákvörðunarinnar
með eftirvæntingu, ekki sízt
þeir mörgu, sem tekizt hafð; að
skipta frönkum sínum yfir í
mörk. Þegar nú svo illa var
komið, virtist gengislækkun
nsmsm:
„TeljifS hér. afí álmenn Halldór Haiidórsson,
prófessor, forseti
ur skilningur sé ríkjandi vísíndaféiags ísiend-
inga: „Já. ég álít, að
á ctrifSn vícinda í íc- meðal almennings sé
a Sl00u visinaa 1 ís- rikjandj skilningur á
i i i stöðu vísindanna.“
lenzku þ]óðfelagi?“
leið sem kannski er ennþá tor-
sóttari og erfiðari fyrir frönsku
þjóðina en gengislækkunin.
Menn vita ekki einu sinni
fyrir víst, hvað olli þessari
skyndilegu ákvörðun de Gaulles.
Ýmsar kenningar eru uppi um
það, en fyrst og fremst hefur
veriö bent á það, að hér hafi
persónuleg sjónarmiö ráðið
mestu, de Gaulle hafi talið þaö
ósæmilegt og lítillækkandi að
skera þannig niður gjaldmiðil
hins franska „stórveldis“, sem
var álitinn vera orðinn traustasti
gjaldmiðill heimsins fyrir svo
sem einu ári, áöur en stúdenta-
óeiröirnar og verkföllin í Frakk-
landi spilltu efnahag landsins
með tveggja mánaða framleiðslu
stöðvun og margvíslegri eyði-
leggingu.
Jjað veltur á ýmsu í efnahags-
málum hinna ríku iðnaðar-
landa og það er heldur hlálegt,
að hvergi er háö rammari glíma
um arðskiptingu, fjármagn og
markaði en einmitt þar. Fyrir
einu og hálfu ári áttu Vestur-
Þjóðverjar við alvarleg efna-
uppdráttar, að vinnutími var
styttur og fólki jafnvel sagt
upp. En þeim tókst fljótlega að
leysa þennan vanda og hófst
þá það sem stundum hefur verið
kallað „þýzka kraftaverkið
númer tvö“. Lausnin var aðal-
lega í því fólgin, að verkalýðs-
félögin féllust á það, að stöðva
’ allar launahækkanir sjálfviljug-
lega um skeið. En það hefur
verið einkenni þýzkra verka-
lýðsmála allt frá því endurreisn
hófst upp úr stríðslokum, að
forusta þeirra hefur veriö mjög
varkár í kröfum um launahækk
anir, og sú stefna hefur borið
mikinn árangur, bæði fyrir þjóö
félag þeirra í heild og síðan fyr
ir launþegana. Þar hefur stefn-
an verið sú, að fyrst veröi að
tryggja að atvinnureksturinn sé
öruggur og muni þá ekki líða á
löngu þar til hann getur boðið
starfsfólki sínu betri kjör en í
öðrum löndum. Látum hjólin
fyrst snúast, þá munu þau mala
gullið.
Á sama tíma og Þjóðverjum
tókst þannig að stöðva allan
kostnaðarauka hjá framleiðslu
þeirra fóru aö komast £ greiðslu
erfiðleika og þrot með þýzk
mörk.
jþað var ætlun manna, að
einfaldasta leiðin til að ráða
bót á þessu ójafnvægi væri að
Þjóðverjar hækkuöu gengi
marksins. Þeir virtust hagnast
á of lágu gengi gjaldmiðils síns,
nú yrðu þeir að koma til móts
við nágrannaþjóðir sfnar, sem
áttu í erfiöleikum til að skapa
jafnvægi aö nýju. í síðustu viku
var haldin mikil og voldug ráð-
stefna í Bonn, þar sem fjármála
ráðherrar tfu öflugustu iðnaðar
og fjármagnsþjóðanna komu
saman, það voru Vestur-Evrópu
þjóðimar, Bandaríkjamenn, Kan
ada og Japan, sem þar áttu full-
trúa og var þar nær einróma
lagt aö Þjóöverjum að leysa
hinn mikla alþjóðlega vanda
meö þvf að hækka gengi sitt um
20 prósent.
En ráðstefnunni lauk svo, að
Schiller fjármálaráðherra Þjóð-
verja neitaðj að hækka gengið.
Ákvöröun hans er að vísu skilj-
anleg, Þjóðverjar kæra sig ekk-
synleg til að tryggja atvinnu f
landinu og hún er enn og verð-
ur nauðsynleg. En framar þeim
hagsmunum kom nauðsynin á
aö berjast á móti hinu ógeðs-
lega gjaldeyris og gengisbraski,
sem nú ríður heiminum í hvert
skipti, sem nokkur grunur kem
ur upp um að einhver gjaldmið
ill standi tæpur, vegna óhag-
stæðs greiðslujafnaðar. Og þann
ig verður gengisbraskið ætíð til
þess að leggja þyngstu lóðin á
metaskálar ófarnaðarins. Þann
ig hefur þetta endurtekið sig
hvað eftir annað. Eitt sinn áttu
Bandarfkjamenn f grelðsluerfið-
leikum fyrir svo sem tveimur
árum. Þó voru þeir erfiðleikar
upphaflega smávægilegir móti
þeim þunga, sem lagðist loks-
ins á þegar óttinn og grun-
semdirnar komu upp um að
gengislækkun dollarans stæði
þá fyrir dyrum. Þá virtist ekki
annað sýnna en að dollarinn
myndi bugast og falla fram af
ætternisstapa, gullið streymdi
frá Bandaríkjunum og erfiðleik
um frá því stafaði út um allan
^—> ! 0 síða
Baldur Líndal: „Nei,
ekki mundi ég vilja
segða það.“
Lúðvík Kristjánsson:
,,Já, ég býst fremur
við þvf, að almennur
skilningur ríki á því
sviði.“
Hreinn Benediktsson,
prófessor: „Ég held það
vanti svolítiö á, að full
kominn skilningur sé
ríkjandi, en hann hefur
mjög aukizt undanfarin
ár.
Eyþór Einarsson; Hann
hefur aukizt mikiö und
anfarin ir. Almenning-
ur gerir sér a.m.k. grein
fyrir mikilvægi hag-
nýtra vísinda, en legg-
ur minna upp úr hinum.
Þar skortir töluvert á.“