Alþýðublaðið - 24.07.1966, Blaðsíða 11

Blóm
FramhaJd af síðu 3
Við rannsókn á verksmiðju
hans finna þeir stálkassa með
kemísku efni, sem notað er við
vinnslu á hráu ópíum og miða með
nafni eigandans, Locamo — Eli
Wallach — fyrrverandi amerísk-
um bófa, sem fyrir nokkrum ár-
um hafði verið vísað úr landi í
Bandaríkjunum.
Hann heldur fast fram sakleysi
sínu og bíðst jafnframt til að veita
lögreglunni aðstoð. Böndin berast
einnig að eiturlyfjaneytenda, sem
er dansmær í næturklúbb — Senta
Berger — en hún er einnig myrt
áður en hún getur veitt nokkrar
upplýsingar, en þeir komast um
borð í skip, sem er í höfninni og
er skipstjóri þess Ieikinn af Ant-
liony Quayle. Hann vísar þeim á
útgerðarmann skip'ins, vel þekkt
an milljónamæring, Marco, leik-
inn af Gilbert Roland. sem hefst
vjð um borð í lúxussnekkju sinni
í Monte Carlo-höfn. í velgjörðar-
vcizlu í íþróttaklúbb einum rekst
Lincoln erindreki á Marco, sem
kynnir fvrir honum ungu konuna,
sem sagðist vera ekkia Bensons.
Nú skýtur hún upp kollinum
þarna sem gesur Marcos á
snekkju hans.
Þegar kabarettstiarna nokkur -
Trini LoDez — hefur skemmt gest
um, býður Marco T incoln að
koma um borð á snekkiu sína, og
fær þá Lincoln tækífæri til að
skoða sig dálftið um einn síns
liðs. Hann kemst niður í káetu,
þar sem hann rekst á fagra en
jþreytuleea konu. oe af fjarrænu
ítugnaráði hennar -kiht honum, að
hún muni vera nndír áhrifum eit-
urlyfia, en áður en honum gefst
tækifæri tii að snvria hana út úr.
-er hann tríuflaður áf Mareo, sem
upplýsir að Monimie — Rita Hay-
worth — sé eiginkona hans og al-
varlega sjúk. Þeir yfirgefa káet-
una.
Daginn eftir finnst lík Lincolns
á reki í höfninni. Jones verður að
halda baráttunni við bófalýðinn á-
fram einn, og ‘-íðasti hluti þessa
harmleiks fer fram { Bláu lestinni
á milli Rivieunnar og Pan'sar.
Hann rekst á Monione og er ekki
lengi að komast, að bví. að aspirin
töflurnar, sem hún.t.ekur inn, eru
geislavirkar. Um leið komast bóf-
arnir að hinu sanna nm hann, en
einn þeirra er skin-tióri skipsins
í Napób'höfn. og æðícgpnginn elt-
ingarleikur hcfst í ldnm glæsilegu
Járnbrautariec.t. .Tonpa verður að
berjast fvrir lífi sími. og einnig
til að var^veita n*h’s+t, sannanir
fyrir starf-emi hófafinki<sins. en
engu nninar að ham mrði mvrt
ur, þeear hann verftnr fvrir árás
í vöruvacmi Ár5sarmn«„rinn er
vopnaðni' hevkv-'ci ncr lelkinn af
Harold Sakata. himim óhugnan-
lega monaóia í .Tames Hfind mynd
unum og er betta hán„„ktur, sem
menn nmnu kannast við úr þeim
myndum, og sem her ótvírætt
vitni um handbragð Terence Yo-
ung.
Eftir betta getnr mvndin snúizt
um það sem máli skÍDtir, að
benda á, að <-yo lenai sem forða-
húrið, hinir fiarlæftu akrar
draiHnsóleviar eru ,ekki settir und
ir .stwngt oninbert. eftirlit, t. d.
einhvenia stofnun Samei.nuSu þjóð
anna, og haft eft.irlít með því að
uppskeran komist til réttra aðila,
lyfjaverksmiðjanna, þá sé ekki nóg
að útrýma einum bófaflokki, því
nýjir smyglarar og hilmarar munu
skjóta upp kollinum, nýjar, ólög-
legar leiðir notaðar.
Tímarit
Framh. úr opnu.
„Leikhús er ekki dularfull álfa-
höll af öðrum heimi, heldur eitt
.af húsum borgarinnar og grein-
ist frá öðrum húsum á því að það
vill segja frá því sem er í raun
og veru, en ekki viðurkenna það
sem bara sýnist vera. Það gegn-
ir því aðeins hlutver.ki sínu að
það haldi sterkum og sívakandi
tengslum við þau skapandi og
stríðandi öfl sem umkringja það
og kunni að velja sér lífsnæringu
þar af. Og þá ekki aðeins „eitt-
hvað nýtt” heldur einmitt það
nýja sem vaxtarkraftur er í, jafn-
vel þótt þeir safar kunni að vera
hinir beiskustu. Krónan á harð-
geru birkitré menningar akkar
deyr ef hún ætlar að lifa eftir
fyrirmynd rauðviðarins ameríska
og afneitar rótum þeim sem færa
henni næringuna og jarðveginn
sem allt tréð stendur í. LeiMiús
kemst ekki hjá því að taka af-
stöðu til þjóðfélagsmála og þeirra
stefna sem þar eru uppi, þar eð
afstaða þjóðar í pólitík, trú, upp-
eldismálum o. fl. ýmist gerir að
örva eða hefta það sem leikhúsi
ber að rækta: mannlífsskilning og
skapandi hugsun. Þá ríður á aS
láta ekki ginnast til undansláttar
t allar áttir segjandi: „Allt er
gott og allt er líka vont” og reyna
að slá forsendur til gagnrýni úr
höndum manna með því að sýna
þeim sitt beinið af hverri tík-
inni, eða þá einungis að velja þá
afstöðu sem helzt verður fyrir-
gefin af fjöldanum í svipinn, því
viðhorfið getur orðið breytt á
morgun. Þá afstöðu ber að taka
sem mestur vaxtarbroddur og vit
er í, þá afstöðu sem er róttæk og
krefst framfara.” .... „Leikhús á
að vera gerandi, sem þýðir að það
leitast við að breyta heiminum en
ekki aðeins að þola hann. Það
tekur .krítiska afstöðu til allra
hluta, er felur í sér að það gerir
alltaf ráð fyrir öðrum möguleika
og betri. — Þa'ð má einnig setja
dæmið upp á annan hátt, segja
að leikhús sé fyrst og fremst
skemmtun, aðferð til að dreifa
huganum. En allt ber að sama
brunni. Nútímamaðurinn dreifir
huganum á annan hátt en til
forna. . . . Nútímamaðurinn finn-
ur skemmtan og nautn í því að
skoða rök tilverunnar og samfé-
lags síns, og þar eð hann hefur
mjög verið ginntur vill hann fá
að vita sannleikann. Þess vegna
gerir nútíminn kröfur til leikhúss
sem er skipað vel upplýstu fólki
með yfirsýn yfir veröldina og ein-
urð til að rannsaka víðáttur mann-
legra samskipta og segja sann-
leikann um þau, af slíkri leikni
að það verði áhorfendum
skemmtileg opinberun.”
„Krónan á harðgeru birkitré
menningarinnar” — sem að líkind-
um vex einhvers staðar á „víð-
áttum mannlegra samskipta”:
hvers konar náttúrufræði er nú
þetta? Er það kannski eitthvað af-
brigði af science fiction? Hvað
sem þeirri spurning líður verður
ekki sagt um Eyvind Erlendsson
að ekki skiljist hvað hann sé að
fara. „Hugsjónin, sú afstaða sem
mestur vaxtarbroddur og vit er í,
róttæk og krefst framfara” er
sósíalisminn segir hann; viðfangs
efni sem hann bendir hinu nýja
leikhúsi á er „aðstaða þjóðar-
innar í sjálfstæðismálunum.” Það
er pólitískt leikhús, virkt í þjóð-
málabaráttunni sem hann dreymir
um, tækifæri sem hann vill skapa
sér og öðrum fremur en íslenzkt
leikhúslíf virðist bjóða upp á það
beinlínis þessa dagana. En í þessu
falli eins og fleirum eru gerðir
forvitnilegri en orð, jafnvel heilar
stefnuskrár: fróðlegt verður að
sjá hið nýja leikhús taka til starfa.
★
Félagsbréf Almenna bókafélags-
ins er minna rit fyrir sér en
Tímarit Máls og menningar. En
það kemur jafnan út þó það ber-
ist stundum strjált; það sem síð-
ast kom er hið 41sta frá upphafi,
I. hefti 1966. Þar er birt ræða
sem Arthur Miller flutti á fundi
rithöfundasambandsins PEN í
fyrrahaust og fjallar um „köllun
bókmennta í dag” sem að mati
Millers er ekki minna en „við-
hald ímyndunaraflsins sjálfs” í
heiminum. Miller telur raunar að
nú kreppi að þessu afli og virð-
ist óttast um framtíð bókmennta;
Dante hóf bókmenntirnar, segir
hann, vér erum vísir til að slá
botninn í þær. Ekki skal ég leiða
neinum getum að því hvernig hinn
sálspaki greinarhöfundur í Víet-
nam mundi sundurgreina þennan
ótta Millers, né hvernig hugleið-
ingar hans ríma við Brecht-út-
leggingu Eyvinds Erlendssonar. En
hér talar einn af áhrifamestu höf-
undum samtíðarinnar sem einatt
hefur virzt fulltrúa á félagslegt
gildi bókmennta:
„Eins og nú er fara ógrynnis
hæfileikar í súginn í heimi hér
og einkum rithöfundarhæfileikar.
Þessari sóun veldur að nokkru
leyti skortur vor á siðferðisþrótti.
Rithöfundurinn nú á dögum
stendur að mínu viti nær siðbilun
en á nokkru öðru því tímabili
sögunnar, sem ég þekki til. Reynd-
ar lama hann sömu öflin og eru
að lama alla aðra siðferðilega, en
auk þess stendur hann andspænis
hugmyndafræði, sem er að minni
hyggju bæði fölsk og djöfulleg,
og geisar nú um heiminn. Það
er hugmyndafræði vísindastefn-
unnar, sem í raun og veru stund-
ar að kenna oss, að sú eðlistil-
hneiging rithöfundarins að skapa
lífinu heillega merkingu sé fölsk
og rómantísk, en hinn eini stað-
festanlegi sannleikur hins vegar
sá sem hægt er að styðja tölu-
skýrslum eða raunvísindalegum til-
raunum. Þar ber hið „nauma
geð,” smáatriðadýrkandinn, sigur
af hólmi. Þar biður ósigur sú
hugsun, sem leitast við að sam-
eina þekkinguna í siðræna heild.
.... Mér virðast bókmenntirnar
í dag vera teknar að keppa við
vélina, að sama skapi og þær hafa
glatað trausti mannkynsins. Ég
bekki fjölda ungra rithöfunda I
Bandaríkjunum, sem hafa mikla
hæfileika, en ekkert að segja.
Þeir hafa ekkert að segja í þeim
skilningi, að nú er orðið mark-
laust að benda á, að fólk verði
ástfangið, verði fyrir vonbrigð-
um, deyi um aldur fram, að hinir
ranglátu beri sigur af hólmi o. s.
frv. Þeir hafa ekkert að segja,
af því að þeim finnst að þeir
keppi við vélar, sem geti leyst
hlutverk þeirra betur af hendi en
þeir sjálfir. Sú tilfinning hefur að
minni hyggju skapazt fyrir það,
sem hefur glatazt hér í heimi, og
dofnar óðum í vitund manna; sér-
kennileiki hvers einstaklings. En
það er að mínum skilningi köllun
bókmenntanna að draga hann
fram, með hverri kynslóð.”
★
í sama Félagsbréfi er birt erindi
sem Jóhann S. Hannesson, skóla-
meistari á Laugarvatni, flutti upp-
haflega á Skálholtshátíð; hefur
það ekki einnig verið flutt í út-
varp? Jóhann Hannesson kemur
í Skálholt vegna þess trausts
sem hann setur á „guðstrú sem
safnandi og sameinandi afl í til-
veru einstaklings og þjóðar, á
kirkju sem farveg þess afls, og á
Skálholt sem kirkjuhöfuðból.” —
Hann ræðir að vísu ekki áform
og ákvarðanir um framtíð Skál-
holts, sem mörgum virðast jafn ó-
ljós og þau kunna að vera háleit;
en hann ræðir um kirkjuria sem
þjóðfélagsstofnun, þátt trúar í
þjóðlífinu. Og þar sér hann vanda
á höndum:
„Lífvæn hefð á sér alltaf rætur
í samtíðinni; hún er fjölær jurt,
og hver kynslóð er henni sumar.
En eins og sígrænt tré verður
hún að endurnýja barr sitt jafnt
og þétt. Aðstæður breytast og með
þeim viðhorf og hugmyndir. •—
Myndir og líkingar blikna og
visna, og fyrr en varir eru þau
orð, sem eitt sinn birtu sann-
leikann, orðin að hulu, sem leynir
honum. Engin öld, ekkert land,
engin stofnun fer varhluta af
þessari þróun. — Ég veit me® vissu
að mörgum á þessu landi finnst
sem kirkjan ýmist beini ekki orð-
um sínum til þeirra eða mæli til
þeirra á tungu, sem þeir ekki
skilja. Raddblær hennar finnst
þeim oft minna um of á þann,
sem gengur að samþykkl áheyr-
enda sinna vísu, frekar en hinn,
sem vill laða, telja hughvarf,
sannfæra. Eitt meginviðfangsefni
kirkjunnar virðist mér ætíð hafa
verið það, að missa ekki málfar
síns tíma, að samþýða jafnan trú-
arsannleikann — kjarna kenning-
ar sinnar — þeirri síbreytilegu
heimsmynd, sem skeikul sannleiks
leit manna býr þeim. Ég veit ekki
hvort kirkju okkar tekst þetta á
okkar dögum, en ég efa það. Deila
trúar og vísinda er til dæmis fyrir
löngu til lykta leidd meöal þeirra,
sem gerst skilja bæði sviðin. En
það virðist eiga langt í land, að
fagnaðarboðskapurinn um þá sætt
nái til allra þeirra, er hans þarfn-
ast. Ótti og tortryggni virðast enn
dylja mörgum þá lausnarvitneskju,
að sannleikurinn er hér einn, að
trúin stefnir að óttalausri sann-
leiksást, að endamark vísindanna
er auðmýkt og Iotning”.
Eflaust grípur Jóhann Hann-
esson hér á einu helzta vandamáli
ísl. kirkjunnar í dag. Um efnið ér
ekki ætlunin að ræða frekar en
stríðið í Víetnam í upphafi þessa
máls. En er ekki sá vandi kirkj-
unnar sem hér var lýst náskyldtir
•vanda bókmenntanna sem Arthúr
Miller lýsti í ræðu sinni? Er þáð
ekki einnig óleystur vandl grein-
arhöfundarins í Víetnam aö oriBa
hug sinn skiljanlega, minnsta kosti
á íslenzku? Hvað sem 'því liðiir:
það er athyglisvert að ekki þyrfti
nema vægilega orðalagsbreytingu
á lýsingu Jóhanns Hannessonar á
högum kirkjunnar til að hún «eitl
,tU rað mynda við leikhúsi® sem
.bjóðfélagsstofnun. Qg á sama hátt
dvgðu smávægilegar lagfæidngar
til að snúa boUaleggingum Ey-
vinds Erlendssonar um leikhúsið
nýja upp í lýsingu stríðaridi
kir.kju.
Hér hafa verið gripnar af
handahófi sundurlausar glefsur
sitt -úr hverri áttinni. KannsM er
tómur misskilninsur að greina
megi einhvern samhlióxn í hess-
um raddaklið. Kannski er betta,
með orðnm Evvinds Erlendssonar,
sitt beinið af hverri tíkinni. Getur
verið þrátt fyrir allt að þau séu
öll af sömu skepnunni? — Ó.J.
TILKYNNING
FRÁ HAGTRYGGING H.F.
Útborgun arðs hófst 22. julí.
. ' - • .í' : ‘
Hluthafar eru beðnir að vitja arðsins á skrif
stofu félagsins Templarahöllin’ni Eiríksgötu
5. Arðunverður eingöngu greiddur hluthöf-
um sjálfum eða þeim sem framvísa skriflegu
umboði og aðeins gegn framvísun kvittunar
fyrir innborguðu hlutafé.
HAGTRYGGING
Eiríksgötu 5, Reykjavík
Sími 38580 — 5 línur.
hv§mig sem þ6r feröist
ferðatrygfling
ALMENNAR
TRYGGINGAR P
PÓSfMÚSST ÆTI 9
SlMI 11 700'
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 24. júlí 1966 H