Dagur - 01.11.1997, Blaðsíða 7

LAVGARDAGUR 1. NÓVEMBER 1997 - 7
Xk^MT'
RITSTJÓRNA R SPJALL
Ég heyrði lærða frétt í útvarpinu
um síðustu helgi. Hún var um
áhyggjur þýskra sálfræðinga af
því að sýndargæludýr framköll-
uðu svipuð tilfinningaleg við-
brögð hjá eigendum sínum og
raunveruleg gæludýr. Þeir þýsku
sögðu það mjög óheppilegt, ef
menn hættu að gera greinarmun
á sýndarveruleika og veruleika. I
fyrstu þótti mér þetta ekki merki-
leg frétt og litlu tölvugæludýrin
ekki hættuleg, enda nýbúinn að
láta eftir syni mínum að gefa
honum sýndarhund. Féll fyrir
gamla bragðinu um að allir vin-
irnir ættu svona dýr og hann
byggi við ákveðna fötlun að eiga
ekki eitt líka. Það var svo um
miðja vikuna sem ég fór að hugsa
aftur um þýsku fréttina. Strákur-
inn kom heim frá vini sínum með
ekkasogum. Hundurinn var far-
inn að heiman!
„Resct“ takkiim
Eftir að heimilisfólkið hafði loks-
ins áttað sig á hvaða hund dreng-
urinn var að tala um, einhenti
fjölskyldan sér í að blíðka sýndar-
hundinn. Tilfellið var að á skján-
um birtist mynd af hundi með
malpoka á priki, sem labbaði út
úr myndinni og orðin „by, by“
stóðu skrifuð þarna stórum stöf-
um. Það var sama á hvaða takka
ýtt var, hundurinn var farinn að
heiman. Þegar ég kannaði hjá
stráknum aðdraganda þessarar
örlagaríku ákvörðunar sýndar-
hundsins kom í ljós að drengur-
inn hafði verið að hamast í hon-
um og endað með því að mis-
bjóða honum gjörsamlega. En til
að gera langa sögu stutta leystist
málið þegar vinur drengsins úr
næsta húsi kvað upp úr með að
nú væri ekki um annað að ræða
en „resetta" hundinn og byija líf
hans upp á nýtt. Það væru hvort
sem er 50 líf í honum. Hundur-
inn fékk sitt „reset“ og lifir nú
hamingjuríku sýndarlífi og nýtur
þeirrar umhyggju sem heldur
honum heima.
Ófriðirr í skólum
Sýndargæludýrin eru bönnuð í
ýmsum skólum enda pípa þau á
athygli í miðjum tímum eða
hvenær sem þeim hentar sjálfum.
Slíkur ófriður í skólakerfinu er
auðvitað slæmur eins og annar
ófriður á þessum mikilvæga
vinnustað tugþúsunda. Gælu-
dýraófriðurinn virðist því ætla að
verða langvinnari en eins dags
kennaraverkfall í upphafi vikunn-
ar. Oumdeilt er að hefðu samn-
inganefndir deiluaðila ekki
klárað málin á mánudag væru yf-
irgnæfandi líkur á mjög löngu
verkfalli. Langt verkfall nú hefði
aftur getið af sér varanlegar
breytingar á grundvallar skipulagi
skólakerfisins - breytingar sem
hefðu átt meira skylt við viðbrögð
við krísuástandi en meðvitaða og
úthugsaða stefnumörkun.
Engin húrrahróp!
En þó verkfalli sé afstýrt að sinni
er greinilegt að málið er hvergi
nærri búið. „Engin húrrahróp!"
var fyrirsögnin í Degi eftir að
blaðið hafði tekið púlsinn á
kennurum um þennan samning.
Um miðja vikuna var þetta hár-
nákvæm lýsing á stöðunni, þó
manni finnist einhvern veginn að
heldur sé að bætast við hljóm-
styrkinn í óánægjukórnum seinni
part vikunnar, ekki síst hjá eldri
og reyndari kennurum. Enn á
eftir að fá þessa samninga sam-
þykkta og enn á eftir að leysa úr
þeim fjöldauppsögnum sem
komu fram eftir að skólarnir byrj-
uðu í haust. Sannleikurinn er
auðvitað sá að kennarastéttin
eins og hún leggur sig var farin
að heiman. Malpokinn og „by, by-
in“ voru því miður ekki sýndar-
veruleiki. Þau voru og eru grjót-
harður veruleikinn. Þegar annars
vegar var búið að vekja vonir
kennara og væntingar um bjartari
tíma við flutning grunnskólans
og hins vegar var ljóst að kennar-
ar hafa mjög lengi verið óánægð-
ir með kjör sín eins og endurtek-
in verkföll bera vott um, þá
fannst stéttinni sér einfaldlega
misboðið. Lausnin á mánudag
var því ekki endanleg lausn,
menn fundu einfaldlega „reset"
takkann og ýttu á hann. Þá er að
byrja upp á nýtt. Næg eru verk-
efnin því í þessum samningum
hafa menn ekki leyst nema örlít-
ið brot af þeim málum sem lagt
var upp með í fyrra vor.
Breyttur skóli
Sveitarfélögin hafa uppi stórhuga
áform um að gjörbreyta allri að-
stöðu og aðbúnaði í grunnskólan-
um og ætla að setja milljarða f að
einsetja skólana og hafa sam-
felldan skóladag. Það er meira að
segja búið að binda tímaáætlun
um þetta í lög. Þetta eru auðvitað
hin bestu mál ef ekki væri fyrir
það að ráðningarskilmálar og
kjaramál þeirra sem eiga að
kenna í þessu nýja skólakerfi, eru
úr sér gengin og passa engan veg-
inn í hinn nýja skóla. Það fyllir
ekki heila kennarastöðu að kenna
bekk í einsetnum skóla og skól-
arnir eru uppfullir af einhveijum
3/4 stöðugildum sem verið er að
púsla saman svo stundatöflur og
launamál gangi upp. Hvers kyns
vinna sem er misjafnlega sýnileg
er skilgreind inn í vinnuskyldu
kennara og allt miðast við skóla-
kerfi og skólaumgörð sem varla
er til í dag og verður alveg horfin
eftir nokkur ár.
Gengur ekki upp
Þessa hluti var talað um að laga
þegar lagt var af stað í fyrra vor,
en tókst ekki. Þess í stað hefur
gamla kerfið á vinnuframlagi
kennarastéttarinnar verið meira
og minna fryst fram yfir aldamót
- út samningstímann - en á sama
tíma er verið að tala um að gjör-
breyta skólunum! Slíkt gengur
einfaldlega ekki upp til lengdar,
það geta allir séð - það er ekki
hægt að hafa dýnamískt skóla-
kerfi ef jafn þýðingarmikill hluti
þess og vinnufyrirkomulag kenn-
ara er staðnað í óumbreytanlegu
fari.
Upp með budduna
Spurningin nú er hvernig þessu
verður breytt. Mörg sveitarfélög
standa frammi fyrir mikilli óvissu
um það hvort kennarar, sem sagt
hafa starfi sínu lausu, muni snúa
aftur. Fari svo að samningurinn
verði samþykktur er ljóst að í það
minnsta einhver sveitarfélög
neyðast til að ræða einhvers kon-
ar sérsamninga við sína kennara.
Það eru þegar komnar fram kröf-
ur um það. I slíkum samningum
hljóta menn að takast á við og
reyna að aðlaga kennarastarfið að
þeim breytingum sem eru að
verða á skólanum sjálfum. Gera
það sem ekki var gert við hið
sameiginlega samningaborð. Það
er raunar ekki ólíklegt að auð-
veldara geti verið að leysa málin
heima í héraði eða í hveiju sveit-
arfélagi fyrir sig. Þess vegna væri
annað óraunhæft hjá sveitarfé-
lögunum en að búa sig undir að
þurfa opna budduna aftur vegna
kennara og skólamála á allra
næstu misserum.
Ljósir pimktar líka
I umræðunni að undanförnu hef-
ur mikið verið rætt um kostnað
sveitarfélaga vegna kjarasamn-
inga við kennara. Það er í sjálfu
sér eðlilegt. Þetta eru miklir pen-
ingar. Hins vegar felast líka sókn-
arfæri í stöðunni, til viðbótar því
að bæta skólann. Til dæmis eru
sveitarfélögin að beijast um fólk-
ið, þau reyna að laða að sér góða
útsvarsgreiðendur. Þetta er m.a.
gert með því að bjóða bygginga-
Ióðir og hitt og annað sem gæti
verið girnilegt fólki sem er í fullri
vinnu og að þreifa fyrir sér um
búsetu. Er það ekki eitthvað slíkt
sem Kópavogur hefur verið að
stæra sig af? Sannleikurinn er
hins vegar sá að einmitt þessir
sömu hópar eiga börn á skóla-
aldri og væru líklegir til að velja
sér bæjarfélag eða hverfi eftir því
hvernig skólarnir eru. I útlöndum
er það vel þekkt að fasteignaverð
fer mikið eftir því hvernig grunn-
skólinn er í hverfinu eða bæjarfé-
laginu. Góður skóli - hátt fast-
eignaverð. Fyrir nú utan hvað
það getur verið dýrt að missa
fullfrískt fólk úr bæjarfélagi
vegna sparnaðar. Þannig að
hagsmunirnir eru ekki einhlítir í
þessu frekar en öðru.
„Lífiii“ búin
Stóra verkefnið sem blasir við
eftir samningana við kennara er
að ná samningum við kennara
um það sem átti að semja um. Ur
því sem komið er liggur beinast
við að hvert sveitarfélag fyrir sig
fari út í að samræma kennara-
starfið einsetnum heilsdags skóla
eftir því sem kostur er. Samning-
urinn sjálfur opnar á eitthvað
svigrúm í þeim efnum, sem auð-
vitað ber að nota. Útfærslan í
einstökum atriðum gæti auðvit-
að orðið með ýmsu móti en aðal-
atriðið er að koma málnu í farveg
sem leysir mótsögn grunnskól-
ans. Það er búið að ýta á „reset"
takkann í of mörgum kennara-
verkföllum, það eru ekki fleiri líf
í þessum leik. Það er munurinn á
veruleika grunnskólans í landinu
og sýndarveruleika gæludýranna.
Ef við ruglum þessum veruleik-
um saman endum við í vondum
málum - eins og þýsku sálfræð-
ingarnir í útvarpsfréttinni voru að
benda á.