Dagur - 18.11.1997, Blaðsíða 4

20-ÞRIÐJUDAGVR 18. NÓVEMBER 1997
Ðggur
UMBÚÐALAUST
Kisan sem sagði ding-ding
Vandmálin hrannast upp: óson-
lagið og eiturefnin og mann-
fjöldasprengingin og hungrið og
vesöldin - og hér á landi eiga
vfst líka að heita vandamál.
Efnahagsvandinn: fólkið hefur
of lágt kaup og fólkið kaupir of
mikið af glingri fyrir þetta lága
kaup sitt og meira til. Og þegar
það situr í stofunum sínum sem
einna helst líkjast innréttingum
hjá NASA, geimferðastofnun
Bandaríkjanna sökum fjölþætts
tæknibúnaðar, þá er það að
hugsa um að það hafi ekki
mannsæmandi laun. Og veröld-
in víst er hún flá: margt kýlið
sem þarft væri að stinga á fyrir
vikulegan vandlætara en ég get
samt ekki gert að því: ég hef
ekki áhyggjur af nokkrum sköp-
uðum hlut nema ef væri hugs-
anlega Iitlu svörtu kisunni sem
ég heyrði læðast fram hjá mér í
gær.
Það heyrðist ding-ding þegar
hún tiplaði fram hjá mér. Það á
ekki að heyrast ding-ding þegar
litlar svartar kisur eru að lauma
sér inn í bakgarða á vit ókunnra
ævintýra. Það á ekki að heyrast
neitt þegar kisur Iæðast,
stökkva, tipla, hlaupa, nema
kannski í mesta lagi mjá ef kött-
urinn er í skapi til þess. Ef það
er eitthvað sem kötturinn bein-
línis gengur út á þá er það þögn-
in, leyndin, dulúðin.
Það er Ijótur siður að hengja
hávaða á ketti. Það mætti allt
eins klippa af þeim veiðihárin
eða draga úr þeim klærnar eins
og vísindamenn kváðu gera sér
til fróðleiks á pyntingarstofum
sínum. Hví ekki að stinga úr
þeim augun? Það mætti alit eins
draga tunguna úr okkur til að
koma í veg að við segjum hluti
sem særa aðra - eða draga tenn-
urnar úr hundum til að koma í
veg fyrir að þeim bíti.
Manni skilst að þetta sé gert
af mannúðarástæðum. Að ein-
hver væmin hugmynd liggi
þarna að baki um að kettir skuli
ekki veiða fugla, því fuglar séu
sætir og góðir og eigi ekki skil-
inn svo grimman dauðdaga.
Þarna er margfaldur misskiln-
ingur á ferðinni. Sá sem fylgst
hefur með ketti að veiða fugla
veit að stofukisurnar okkar eru
afleitir veiðikettir, kunna lítt til
verka svo vægt sé orðað. Þeir
verða alltof æstir, veifa skottinu
og murra af veiðifrygð og sér-
hver fugl sem ekki er beinlínis
andlega vanheill er fyrir löngu
floginn þegar postulínsvillidýrið
Iætur loks til skarar skríða. Þetta
er eins og leikur kattarins að
músinni að fylgjast með þessu.
Fuglinn tístir kátur á grein og
manar köttinn, flögrar svo létti-
lega yfir á aðra grein þegar kött-
urinn hlunkast á eftir honum og
byrjar á ný sitt stríðnislega tíst;
aðfarirnar eru þungbærar að
horfa á fyrir kattareiganda með
sjálfsvirðingu og það bregst ekki
að kötturinn snýr sneyptur úr
sinni veiðför og tekur ekki gleði
sína íýrr en hann getur á ný far-
ið að kljást við fórnardýr sem
honum er samboðið, fiskiflug-
una í glugganum.
Þeir fuglar sem kötturinn
kann að ná eru einstaklingar
sem eitthvað er að, vængbrotnir
fyrir, ellimóðir eða veiklaðir að
öðru leyti, og svo hyggilega hef-
ur náttúran komið því fyrir að
rándýr lifa á slíkum einstakling-
um. Þannig er það. Það er ekki
sérlega réttlátt. Það er heldur
ekki ranglátt. Þannig er það
bara. Þannig er lögmálið.
Köttur sem veiðir fugl er að
þjóna sinni lund, íýlgja eðli sínu
og það er ekki í verkahring
mannsins að reyna að breyta því
eðli - líki manninum ekki við
framferði kattarins reynir hann
að sneiða hjá köttum á lífsleið
sinni, en reynir ekki að breyta
því. Það er ekki hægt.
Og köttur sem hvergi getur
farið án þess að heyrist ding-
ding er sviptur sínu mikilvæg-
asta vopni, tjáningartæki, lil-
veruhætti - þögninni, dulúðinni.
***
Það er ekki hægt. Getur verið að
Islendingum sé illa við dýr? Eða
hvernig stendur á hinum frá-
leitu ofsóknum á hendur hund-
um hér í höfuðstað Suðurlands?
Naumast er til það útivistar-
svæði í bænum að ekki sé þar
skilti áberandi sem bannar
hunda. Hvers vegna í ósköpun-
um? Sú kenning hefur verið sett
fram að hundum líði illa í þétt-
býli, og einskorðast þessi kenn-
ing reyndar við hundlaust fólk
sem líður illa nálægt hundum.
Hví skyldi hundum líða eitthvað
verr í þéttbýli en til dæmis máv-
um eða fiskiflugum?
Eða köttum? Eða öðrum þeim
dýrum sem af hyggindum sínum
og hentistefnu hafa komið sér
vel fyTÍr í námunda við hárlausa
apann.
Bjöllufarganið á köttum bæj-
arins er af sama toga. Ég vil gera
það að tillögu minni að ef halda
á áfram þessum tilraunum til að
stöðva veiðar katta verði þær
ekki einskorðaðar við kettina
eina heldur verði stórar bjöllur
líka hengdar á rjúpnaveiðimenn-
ina. Þá er að minnsta kosti
kannski hægt að finna þá fljót-
Iega.
Menuiiigarvaktin
Minnisstæð fnimrami
KOLBRUN
BERGÞÖRS
DOTTIR
SKRIFAR
Sigurjón Magnússon:
Góða nóttSilja ***
Með frumraun sinni á skáld-
skaparsviðinu, skáldsögunni
Góða nótt Silja, hefur Sigurjón
Magnússon skapað sérlega gott
verk. Þegar best lætur er skáld-
saga hans glæsileg. Hún er ætíð
áhugaverð, um margt óvenjuleg
og gleymist ekki svo auðveld-
lega.
Sagan gerist á nokkrum dög-
um í Reykjavík og segir frá sam-
skiptum næturvarðarins Jón-
atans við hjónin Olmu og Sölva.
Sonur þeirra Haraldur er and-
Iega vanheill og vinnur voðaverk
áður en sagan er úti. En með
þessu er ekki allt sagt því efni
bókarinnar er mun víðfeðmara
enda er þetta fyrst og fremst
skáldsaga um sára einmana-
kennd og myrkrið sem býr í hug-
arfylgsnum manneskjunnar.
Tónninn er gefinn í upphafs-
kafla bókarinnar sem er sérlega
vel skrifaður og grípandi. Þar er
strax ljóst að engin venjuleg saga
er á ferð. Styrkleiki höfundar
felst í því hversu vel honum læt-
ur að skapa andrúmsloft ein-
semdar og uppgjafar. Þessi
drungalega stemmning fyllir
söguna og verður oft æði ágeng.
Persónur sögunnar eru einar
með sjálfum sér og hafa, hver á
sinn hátt, glatað einhverju sem
þær fá aldrei aftur fundið. Til-
raunir þeirra til að nálgast aðra
virðast dæmdar til að mistakast.
Og sú persóna sem af opnum
huga ákveður að treysta öðrum
lendir f hlutverki fórnarlambs-
ins.
Sagan er ekki gallalaus. Höf-
undur hefur ekki náð nægilega
sterkum tökum á samtalsform-
inu og helsti veikleiki sögunnar
felst þar. Samtölum hættir til
að verða stirð og leikræn. Um
leið slokknar á þeirri magn-
þrungnu stemmningu sem ber
söguna uppi og persónurnar
hætta um stund að koma les-
andanum við. Með stílgáfu sinni
tekst höfundi þó ætíð að laða
þær aftur fram á svið.
Með erfiðari viðfangsefnum
rithöfunda er að gefa sannfær-
andi innsýn í hugarheim sál-
sjúks manns. Sigurjón glímir við
þetta verkefni þegar hann skap-
ar persónuna Harald og leysir
það ágætlega af hendi. Enginn
persóna bókarinnar er þó minn-
isstæðari en Jónatan nætur-
vörðurinn vinafái sem f Iokin
virðist öllu sviptur.
Góða nótt Silja er sálfræðilega
sterk og minnisstæð bók. Þeir
sem eingöngu sækja í léttleik-
ann hafa sennilega litla þörf fyr-
ir lesturinn en hinir sem vilja
kynnast góðum skáldskap ættu
að gangast sögunni á hönd. Höf-
undur sem skrifar jafn góða
frumraun og þessa bók á ekki að
láta staðar numið á skáldskapar-
sviðinu heldur láta aftur í sér
heyra.