Dagur - 30.12.1997, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 30.DESEMBER 1997 - 21
MENNINGARLÍFID í LANDINU
L
STEFÁNSSON
V 1
Þjóðleikhúsið:
HAMLET eftir William
Shakespeare.
Þýðing: Helgi Hálfdanarson.
Leikstjóri: Baltasar Kormákur.
Leikmynd: Vytautas Narbutas.
Búningar: Sami og Filippía I.
Elísdóttir.
Lýsing: Páll Ragnarsson.
Dramatúrg: Bjarni Jónsson.
Frumsýnt á Stóra sviðinu 26.
desember.
Hvernig á að láta þá veru sem
kallast „nútímamaður" átta sig
á pælingum eins og þeim sem
Hamlet Danaprins veltir sér upp
úr og taka þær alvarlega, - öllum
þessum efasemdum, hiki og
hugam'li þegar hann ætti að
„kýla á“ að drepa kónginn, föð-
urbróður sinn, eins og hver ann-
ar athafnamaður? Var hann bara
að leika geðsjúkling eða var
hann í raun sjúkur? Elskar hann
móður sfna kynferðislega
(Odípusarkomplexinn)? Hvað
felst í hugleiðingum hans um að
öldin sé úr liði? Og öllu því
samspili kynfýsnar og valdabar-
áttu sem leikurinn lýsir? Nei,
það er enginn endir á umhugs-
unarefnum þegar þetta leikrit er
annars vegar.
En stjórn Þjóðleikhússins
virðist ekki gefa þessu mikinn
gaum. Hún ræður ungan leik-
stjóra til að setja upp Dana-
prinsinn, ungt fólk sett í flest
hlutverk og sýningin gerð að
nokkuð svo poppuðu sjói, með
tilheyrandi hávaða, hljóðnemum
sem stundum er öskrað í, stund-
um notaðir að hætti frétta-
manna, byssuskotum, eldglær-
ingum og öðrum umsvifum. I
samræmi við þetta eru svo
skræpóttir búningar. - Þetta er
sjálfsagt lánleg markaðssetning,
enda hefur sú listgrein, ef svo
má kalla, verið ástunduð með
góðum árangri við Þjóðleikhúsið
hin seinni ár. Sýningin er sem
sagt Qörug, hrá, uppáfinninga-
söm, klúr og fremur yfirborðs-
Ieg leikstjórasýning. Það má
hafa gaman af henni, en harm-
leikurinn um Hamlet Danaprins
lætur mann nokkurn veginn
ósnortinn. En skiptir það ein-
hverju máli ef hægt er að drífa
unga hressa fólkið, diskókyn-
slóðina, í leikhús til að sjá
Shakespeare? Til þess er leikur-
inn væntanlega gerður.
Baltasar Kormákur setti upp
„Leitt hún skyldi vera skækja" á
Smíðaverkstæðinu sem frægt
varð og vel gekk. Sú sýning er
forsenda þess að hann fær nú
að glíma við Hamlet. Ymislegt
er að sjálfsögðu áþekkt með
þessum sýningum og sum
brögðin sem notuð eru þau
sömu. Þarf ekki annað en nefna
vatnið sem leikararnir ausa hér
yfir sig, að vísu í minna mæli en
í Skækjunni. Og svo eru sams
konar fiff eins og það að láta
ljósið elta Stefán Jónsson, sem
hér leikur Hóras, langt út í sal.
Þetta sem nú var sagt er al-
menn lýsing á sýningunni og
þeim blæ sem á henni er. Það er
vitaskuld rétt að gefa ungum
leikstjóra slíkt tækifæri. Hins
vegar verður að ætlast til þess
að hver nýr leikstjóri reyni að
leita persónulegra leiða í
glímunni við inntak verksins en
láti sér ekki nægja að busla á yf-
irborðinu. Ég fæ ekki séð að
Baltasar Kormákur hafi náð
sannfærandi tökum á þessu
verkefni. Það er ekki Iangt að
líta til uppsetningar Kjartans
Ragnarssonar á Hamlet í Iðnó.
Hún var vissulega umdeild og
sumt í henni orkaði tvímælis.
Mig minnir þó að í heild hafi sú
sýning borið vott um öllu meiri
virðingu fyrir viðfangsefninu en
þessi uppsetning Baltasars.
Ýmislegt var hér vel gert hjá
einstökum leikendum en miður
gætt samræmis í því hvernig
hlutverkin voru Iögð upp. Tök-
um Kládíus konung sem Ingvar
E. Sigurðsson lék af sinni
kunnu leikni. Hann verður
furðuleg fígúra sem ekki er
hægt að finna neitt samræmi í.
Aðra stundina er hann eins og
Hamlet
í diskó-
takti
sífurslegur nöldurseggur, stund-
um fláráður þrjótur, lostasjúkur
hippi, jafnvel einu sinni líkur
Kristi sjálfum. Það er erfitt að
finna dramatískt vit í þessum
mikla örlagavaldi leiksins eins
og hann birtist hér. Og Hóras,
vinur Hamlets, í meðförum
Stefáns Jónssonar, sem hefur
eins og fyrr sterka nærveru á
sviðinu, er sömuleiðis furðuleg-
ur. Hvernig skilur leikstjórinn
hann? Látum vera þótt hann
skjóti Hamlet vin sinn að lok-
um, hér er hvort sem er mikil
skothríð, en hvers vegna á hann
að vera blindur eða því sem
næst? Hvers vegna er gervið
svona? Að ekki sé nefnt hvernig
blindur eða hálfblindur maður
gat séð vofuna. Annars er atriðið
með vofunni hið hjákátlegasta.
Eitt enn sem undrun vekur er
hið tvöfalda gervi Ófelíu sem
Þrúður Vilhjálmsdóttir leikur.
Þetta er leitt því Þrúður gæti
vafalaust unnið vel úr þessu
hlutverki ef hún fengi það. Eftir
að leikurinn æsist tekur hún á
sig furðulegt glyðrugervi og
skiptir um háralit svo hún er
nánast óþekkjanleg. Heilsteypt-
ustu persónurnar, frá upphafi til
loka, eru Geirþrúður sem Tinna
Gunnlaugsdótlir fer prýðilega
með og Erlingur Gíslason sem
gerði sér þánn mat úr Pólóníusi
að unun var á að horfa. Og
textameðferð Erlings er með
sérstökum ágætum.
Það hefur löngum verið svo
að í hverri Hamletsýningu bein-
ist mest athygli að titilhlutx'erk-
inu og þess nýtur Hilmir Snær
Guðnason f þetta sinn. En í
rauninni er slík stjörnudýrkun á
hlutverki í ósamræmi við það
leikstjóraílipp sem einkennir
þessa sýningu. Ég hefði kosið að
sjá Hilmi Snæ í sviðsetningu þar
sem meiri áhersla væri lögð á
innri vinnu í hlutverkinu. En
það breytir ekki því að innan
þess ramma sem settur er skilar
leikarinn þessu margbrotna
hlutverki vel, jafnvel einkar vel
með köflum. Hann nýtur æsku-
þokka síns, hefur gott vald á
hreyfingum og raddbrigðum og
fór einkar fallega með sumar
einræðurnar, eins og hina fræg-
ustu „Að vera eða ekki vera“.
Það er ekki honum að kenna
þótt atriðið þegar Hamlet ætlar
að vega Kládíus þar sem hann
liggur á bæn yrði mátth'tið, þar
kom gróf túlkun leikstjórans til
og dró frá textanum. En Hilmir
Snær náði dýpst í hinu átaka-
mikla uppgjörsatriði Hamlets
við móður sína, og þar naut
hann líka ágæts mótleiks Tinnu.
I heilu lagi er glíma leikarans
við Hamlet honum til sóma.
Sveinn Geirsson leikur
Laertes nokkuð ungæðislega.
Steinn Armann Magnússon bjó
til allgóða fígúru úr Gullin-
stjarna hirðmanni og Sigurður
Siguijónsson var skemmtilegur
grafari. Sigurður Iék einnig leik-
ara og var það óþarflega skop-
gert hlutverk sem skrifast á
reikning leikstjórans. Um aðra
er fátt að segja.
Leikmyndin er sérkennileg
með eins konar íkonamyndum
enda ættuð frá Litháen og orðin
kunnugleg hér. Hefði ekki mátt
Iáta heimamenn spreyta sig á
þessu? Tónlistin var sérkennileg
blanda, mátti heyra bæði popp
og Jón Leifs og allt þar á milli.
Lýsingin var einkar markviss og
oft bæði sterk og frumleg.
Erlingur Gíslason átti fjörutíu
ára leikafmæli á annan í jólum og
var þess minnst í Iok frumsýning-
ar og hann maklega hylltur. Erl-
ingur er einn okkar allra mikil-
hæfasti leikari og sem aðrir miklir
leikarar verður hann sífellt betri
með aldrinum - nokkuð sem
kannski er umhugsunarvert í
allri æskudýrkuninni í þjóðfélag-
inu - sem þessi sýning er raunar
dæmi um. Erlingur flutti ágæta
ræðu í lok sýningar, minntist
þeirra merku leikstjóra sem eink-
um mótuðu hans kynslóð á fyrstu
árum Þjóðleikhússins, og óskaði
þess að lokum að því tækist í
framtíðinni að laða til sín
rjómann af hinu unga og upp-
rennandi leikhúsfólki í landinu.
Undir það skal heils hugar tekið.
En þá leyfist manni líka að vona
að sá andi og stíll, sú virðing fyrir
listinni og vöndugleiki sem leik-
arar eins og Erlingur bera jafnan
með sér, fái að dafna sem best
þar í húsinu. Hvort þessi sýning á
Hamlet er í heilu lagi til marks
um það er annað mál.