Dagur - 09.01.1998, Qupperneq 4

20 - F Ö S T V U A C, U R 9 .JANÚ Ali 1998
rD^tr
UMB ÚÐALAUST
Eriðrik og fatæklingarnir
Friðrik Sophusson er ráðherra í
ríkisstjórn Islands og eins og
flestir ættu að vera farnir að vita
hefur hann umsjón með Ijármál-
um þjóðarinnar. Hann var í
Sjónvarpinu í gærkvöldi og tal-
aði þar í Kastljósþætti um góð-
ærið sem nú ríkir í landinu eins
og ailir ættu líka að vera farnir
að vita. Góðærið í landinu er nú
þvílíkt að kýr eru úti á beit
fyrstu vikuna í janúar og
kóngulær eru enn á ferðinni í
heimahúsum þótt þær ættu allar
að vera löngu dauðar eða að
minnsta kosti í vetrardvala eða
hvað það nú er sem kóngulær
gera á veturna. Þetta góða veður
er eins og menn vita ein bless-
unarleg afleiðing af farsælli rík-
isstjórn Davíðs Oddssonar og
því vel til fundið af Sjónvarpinu
að ræða þetta góðæri í upphafi
nýs árs og fá fjármálaráðherra til
að tjá sig. Gallinn var bara sá að
áherslan í Kastljósþættinum var
ekki á þetta góða veður, heldur á
það hvort góðærið hefði skilað
sér til þeirra sem verst væru
staddir í þjóðfélaginu.
Vélin talar!
Það er alltaf dálítið merkileg
reynsla að sjá Friðrik Sophusson
reyna að tjá sig um hlutskipti
þeirra sem minna mega sín í
þessu samfélagi. Jú, jú, hann
reynir, opnar á sér munninn og
lokar honum aftur með taktföstu
millibili og það heyrist hljóð,
meirog minna öll réttu hljóðin,
en þau eru öll einhvern veginn
fölsk, orðin passa ekki saman þó
þeim virðist snyrtilega raðað upp
og málfræðilega rétt, eða
kannski öllu heldur: þetta er dá-
lítið eins og að heyra tölvu tala,
maður skilur orðin og veit að
undir venjulegum kringumstæð-
um hefðu þau kannski einhverja
merkingu, en í hátalara tölvunn-
ar fer aldrei milli mála að orðin
eru bara orð sem fylgja eínhverri
vélrænni formúlu, það er ekkert
á bak við þau. Þegar Friðrik
Sophusson talar um hlutskipti
hinna gæfusnauðu í góðærinu
þá er svo átakanlega augljóst að
hann veit ekkert hvað hann er að
tala um. Hann fer í Sjónvarpið
til að tala um góðærið sítt, tilbú-
inn með alla snotru frasana sína
um þenslu, greiðslu skulda þjóð-
arbúsins og þar fram eftir götun-
um, og hann er með nýtt bindi i
tilefni dagsins sem hann hefur
ugglaust fengið í jólagjöf og er
bara nokkuð ánægður með, og
allt stefnir sem sé í huggulega
kvöldstund og þá vill fréttamað-
urinn fara að tala um atvinnu-
Ieysi, fátæktarmörk og félags-
málaaðstoð. Og þarna er mætt
kona sem kveðst hafa meðal
sinna skjólstæðinga fólk sem býr
nánast við neyð í öllu góðærinu.
Nú var ekki svo að skilja að Frið-
rik Sophusson fyrtist við þó
menn vildu fara að varpa skugga
á góðærið hans, fjarri þvf, Friðrik
Sophusson fyrtist eiginlega
aldrei við; geðprýðin er partur af
þessu undur vel heppnaða forriti
- maðurinn er greinilega svo vel
heppnaður tappi að það hálfa
væri nóg, lukkunnar pamfíll
holdi klæddur.
Hann fyrtist sem sagt Ijarri því
við. En hann var bara einhvern
veginn alveg á gati; vissi svo
augljóslega ekkert af hverju
þetta fólk var að eyða orðum að
einhverri fátækt, hafði svo aug-
ljóslega ekki græna glóru um af
hverju þetta umræðuefni gæti
stafað. Einhvern tíma hefði ég
sennilega ályktað sem svo að
þarna væri dæmi um glæpsam-
legt skeytingarleysi Ijármálaráð-
herrans, fyrirlitningu hans á
þeim sem ekki eru jafn heppnir
og hann sjálfur, mannvonsku,
jafnvel, eða eitthvað í þá áttina.
En ég er löngu hættur að trúa
því. Mér sýnist að Friðrik Soph-
usson sé algjörlega einlægur í
sinni alltumlykjandi vanþekk-
ingu á hlutskipti fátækra á Is-
landi. Þetta er náttúrlega
meiren lítið undarlegt, þar sem
Friðrik hefur verið íjármálaráð-
herra samfleytt í bráðum sjö ár,
og áður en hér var blásið á góð-
æri þá stýrði hann fjármálaráðu-
neytinu í illyrmislegustu kreppu
sem hér hafði verið í þó nokkuð
langan tíma. Hann ætti því að
hafa kynnst ýmsu, og ég hef
sterkan grun um að það komi
reglulega til hans á skrifstofuna
fólk sem er í vanda statt, mikl-
um vanda statt, sem það sér
ekki út úr, og þar sem það fer
ekki framhjá nokkrum manni að
Friðrik Sophusson er með eyru
á höfðinu, þá skyldi maður ætla
að hann hefði heyrt hvað fólkið
er að segja.
Það eralltafmerkileg
reynsla að sjá Friðrík
Sophusson tjá sig um
hlutskipti þeirra sem
minna mega sín. Jú,
jú, hann reynir, opnar
á sérmunninn og lokar
honum aftur ogþað
heyristhljóð, meira og
minna öll réttu hljóð-
in, en þau eru öll ein-
hvem veginn fólsk.
Feitir fátæklingar
En sú virðist bara ekki vera
raunin. Það var nánast eins og
hann tryði því varla að til væri
það fólk sem gæti talist fátækt.
Ég þekki ykkur ekki, söng Meg-
as. Jú, reyndar, einu sinni
rumskaði einhver minning í kolli
hans - þá hafði Margrét Frí-
mannsdóttir verið að tala um
slíkt fólk og þar sem síðan var
augsýnilega ætlast til að íjár-
málaráðherra segði eitthvað, þá
var hann reyndar svo stórmann-
Iegur að segjast ekki efast um að
slíkt fólk væri til. Nánast eins og
hann hefði fyrst íhugað þann
möguleika að segja Margréti
bara vera að ljúga þessu. En
reyndar kom fljótt í ljós að hann
skildi enn ekki um hvað var ver-
ið að tala. Sú eina skýring sem
Ijármálaráðherra þjóðarinnar
síðastliðin sjö ár virtist nefnilega
hafa á takteinum á því hvers
vegna sumt fólk sé í vanda statt
í peningamálum, hún hljóðaði
þannig að fólkið hefði eytt um
efni fram. Reist sér hurðarás um
öxl, eins og hann orðar það æv-
inlega sjálfur, þegar hann neyð-
ist til að leiða hugann að þessu
fólki.
Nú var það að vísu rétt hjá
fjármálaráðherra, sem hann tók
fram, að það er dálítið erfitt að
tala um fátækt þegar hún er
orðin að hagfræðilegu hugtaki,
reikningsmælikvarða, hlutfalli af
meðaltekjum; orðið hefur sem
sagt verið tekið herskyldi af hag-
fræðingum en er hætt að þýða
eitthvað sem fólk finnur á sjálfu
sér. Það er líka rétt hjá íjármála-
ráðherra að það er auðvitað eng-
in leið að útrýma fátækt í þess-
um skilningi, ef þeir skulu alltaf
teljast fátækir sem hafa undir
helmingi af meðallaunum
burtséð frá því hver þau meðal-
laun eru. Því er réttast að fara
varlega í að nota orðið fátækt,
þetta er viðkvæmt orð og það
gæti vöknað í púðrinu, eins og
þar stendur. Þetta leiðir hugann
að því að einu sinni fóru blaða-
menn í Bandaríkjunum á stúf-
ana til að finna fátæka fjöl-
skyldu, einhvers konar vísitölu-
fátæklinga þar í landi, og þegar
fátæka fjölskyldan fannst kom í
ljós að hver einasti meðlimur
hennar reri svo í spikinu að
menn gátu sig varla hreyft.
Mælikvarði á fátækt sem Iíf við
hungurmörk gilti þarna augljós-
lega ekki lengur.
Ekki homun að kenna þó
konum fjölgi?
En þótt við skulum sem sagt
fara gætilega með þetta orð, þá
er samt enginn vafi á því að hér
á íslandi er til fátækt fólk, fólk
sem hefur annaðhvort svo lág
laun fyrir vinnu sína að það er
engan veginn sæmandi í þessu
fræga góðæri, eða hefur hrein-
lega enga vinnu, og það er stór-
einkennilegt að heyra fjármála-
ráðherra þjóðarinnar koma hvað
eftir annað af fjöllum þegar slfkt
fólk berst í tal. I sjónvarpsþætt-
inum í gærkvöldi var honum
vissulega bent á að það fólk sem
konan frá félagsmálastofnuninni
þyrfti að eiga við í vinnunni
hefði alls ekki reist sér hurðarás
um öxl, það hefði hreint ekki
einu sinni bolmagn til þess, og
honum var líka bent á að lækk-
un skulda hjá Húsnæðisstofnun
væri ekki merki um að þetta fólk
hefði það skár en áður, því þetta
fólk hefði alls ekki fengið nein
lán hjá Húsnæðisstofnun, en
ekkert af þessu virtist kveikja
neinn neista í brjósti Qármála-
ráðherra. Hann vissi engu betur
en áður um hvað málið snerist.
Jú, einhverjir væru atHnnulausir
en það væri þá bara fólk sem
ekki hefði kossumer verið 100%
starfsmenn, og er áreiðanlega
hollt og gott fyrir atvinnulaust
fólk að fá það svo klippt og skor-
ið frá kannski næstæðsta manni
landsins, og fyllir atvinnuleys-
ingja ábyggilega miklu sjálfs-
trausti og eldmóði við atvinnu-
Ieitina. Svo viðurkenndi Friðrik
að margar konur væru atvinnu-
lausar, jú, jú, en samt hefðu ná-
kvæmlega jafn margar konur
vinnu og fyrir einhverjum viss-
um árafjölda - það væri ekki
honum að kenna þó konum
hefði óvart fjölgað síðan þá og
þessar aukakonur væru allar
meirog minna atvinnulausar.
Þetta er bara hann Friðrik
Ég vissi eiginlega ekki hvort
maður ætti að hlæja eða gráta
yfir þessu, svo ég yppti að end-
ingu bara öxlum. Þetta er bara
hann Friðrik. Hann er að vísu
fjármálaráðherra íslensku þjóð-
arinnar, en þetta er samt bara
hann Friðrik. Að ég skuli vera að
eyða tíma í að gera veður út af
einhveiju sem hann segir eða
gerir. Hann verður líka hvort
sem er bráðum orðinn forstjóri
Landsvirkjunar eða eitthvað
álíka og þarf þá ekki Iengur að
búa bara við ráðherralaunin sem
eru kannski skuggalega nærri fá-
tæktarmörkum. En þangað til
Iegg ég til hann verði bara feng-
inn í Sjónvarpið til að tala um
veðrið. Þó ég hafi aldrei orðið
þeirrar gæfu aðnjótandi að fá að
spjalla við Friðrik Sophusson
um veðrið, þá er ég reyndar viss
um að það er ósköp svipað því
og hlýða á hann tala um þá sem
minnst mega sín. Ástríðan eitt-
hvað ámóta. Nema líklega hefur
hann meira vit á veðrinu.
Pistill llluga varfluttur í
morgunútvarpi Rdsar 2 í gær.