Dagur - 18.07.1998, Qupperneq 16

32 L AUG'A R B A (PUm 1 S XSf* J 9 9 8
LÍFIÐ í LANDINU
L
LJÓS-
BROT
flnton
Brink
myndar
Flekka og Golsa á íjöllum
Kjötát er sæla.
ORÐ- Þeir sem mættu
HEIMGILL mér hér á síð-
unni fyrir viku
vita þá skoðun
mína. Og ég
ætla að halda
áfram að borða
kjöt. Islenskt
lambakjöt ailra
helst.
Reikar þá
hugurinn til ís-
lenskra bænda
og þá ekki síður til sauðkindar-
innar sem um árabil hefur rang-
lega verið ásökuð um að leggja
landið í auðn. Sauðkindin á að
hafa eyðilagt hálendið allt, íjöll,
dali og undirlendi ef marka má
söguskoðun sem virðist býsna
algeng nú um stundir.
Haraldur
Ingólfsson
skrifar
I
| Láttu þitt eftir liggja
I Gamalt orðatiltæki segir mér að
I ég eigi ekki að láta mitt eftir
I liggja. Þetta gamla og gegna til-
tæki var tekið upp sem slagorð
fyrir hreinsunardeild Reykjavík-
urborgar ellegar skylda starfsemi
aðra sem ég kann ekki alveg að
nefna. „Láttu ekki þitt eftir
liggja," er sagt og átt við rusl sem
l iðulega gleymist að skila í þar til
| gerðar fötur eða tunnur.
I
í sumum tilfellum er þó allt í
lagi og ekki bara það, heldur
jafnvel virðingarvert að láta sitt
eftir liggja. Þar á ég einkum við
kindaskít. Já, segi og skrifa:
Kindaskít. Sauðkindin stundar
nefnilega fleira en að bíta gras
og eyða gróðri. Hún græðir upp.
Móra, Kolla, Flekka og Golsa
þekkja nefnilega ekki Gustavs-
berg og láta allt flakka þar sem
þær eru staddar hverju sinni.
Þannig er nú það.
Llfrænt en ekki lífi rænt
Þar sem þær ganga lausar á
fjöllum, Móra, Kolla, Flekka og
Golsa, bíta grasið og sinna af-
kvæmum sínum, eru þær
stöðugt að dreifa sínum lífræna
áburði. Hann græðir. Það er
einmitt þessi lífræni áburður
sem nú er í tísku því mikið ku
vera af hættulegum efnum í
þeim tilbúna eða ólífræna. Ann-
ars alltaf skemmtilegt að tala
um tilbúinn áburð eins og annar
áburður sé þá ekki tilbúinn. Þar
sem þær dreifa sínum eigin
kindaskít, þessar fjórar sem ég
nefndi og allar hinar sem illu
heilli fer mjög fækkandi, skila
þær til landsins aftur lífrænum
efnum sem gera landinu gott.
Skepnur og dýr
Til eru fleiri skepnur en sauð-
kindin og er þó ekki meiningin
að agnúast út í hestamenn og
grasmótorana þeirra. Nógir
aðrir eru um það. Til er skepna
sem við köllum náttúru. Hluti
af náttúrunni er það sem kallað
hefur verið hamfarir. Hamfarir
hvers konar hafa víða gert
landinu óleik. Á árþúsundanna
æviskeiði hafa náttúruöflin
hamast á aumu og viðkvæmu
landi og höfðu byrjað sitt kraft-
mikla starf nokkuð löngu áður
en sauðkindin var gerð að or-
sakavaldi landeyðingar. Það
leikur semsé varla nokkur vafi
á því að gróðureyðing hófst
nokkuð snemma og ólíklegt að
á þeim tíma hafi svo mikið sem
hvarflað að skaparanum að búa
til íslenska sauðkind. Það gerð-
ist síðar.
Man einhver eftir hlaupi
einu stóru úr Vatnajökli fyrir
ekki svo Iöngu síðan? Það
hlaup fór að vísu ekki yfir al-
gróin svæði en þó mun einhver
gróður hafa orðið undir í þeim
hamförum. Hve margar kindur
hefði þurft og í hve langan
tíma til að eyða þeim gróðri al-
gjörlega sem þar fór út í veður
og vind?
Bændumir og umhverfið
Með þeirri ranghugmynd að
sauðkindin hafi eyðilagt Island í
aldanna rás fylgir auðvitað
ábyrgð þeirra sem átt hafa sauð-
kindina og rekið ... á fjöll.
Rændur eiga semsé að vera hin-
ir verstu óvinir umhverfisins ef
marka má söguskoðun allmargra
og of margra Islendinga. Þeir
hlæja þá sennilega þegar minnst
er á umhverfisvernd og ofbeit,
náttúruverndarsamtök og frið-
un. Og það ku víst vera hættu-
legt að sami maður skuli vera
hvort tveggja í senn, umhverfis-
og landbúnaðarráðherra. Ef
marka má almannaróm.
Onnur er þó reynsla mín.
Flestir bændur eru umhverfis-
verndarsinnar og bændur eru
meiri umhverfisverndarsinnar en
flestir aðrir. Fáir bera jafn mikla
virðingu fyrir umhverfinu og ís-
lenskir bændur og þótt þeir
vissulega nýti umhverfið sér og
sfnum til hagsbóta þá þarf það
ekki sjálfkrafa að vera vont.
Heimurinn var ekki skapaður til
að Iáta hann í friði og maðurinn
var ekki skapaður til að sitja með
hendur í skauti og hugsa um
heiminn - þó það sé nauðsyn-
legt, hollt og þroskandi hveijum
manni einnig.
Friðun eða nýting
Gæði landsins eru til þess að
nýta þau. Umhverfisvernd er
enda ekki sama og friðun. Það
ættum við að hafa lært fyrir
löngu. Friðaður dýrastofn, svo
dæmi sé tekið, vex og dafnar en
þegar ákveðinni stærð er náð
tekur hann að minnka aftur.
Þegar ákveðinni stærð er náð,
ákveðinn fjöldi er að slást um
fæðuna, plássið eða hvað það er
nú annað, þá fækkar í stofnin-
um.
Friðun er semsé ekkert endi-
lega betri en nýting. En auðvitað
er ekki sama hvernig nýtingin er.
Nýting náttúrunnar, hvort sem
um ræðir dýr eða gróður, þarfn-
ast aðgæslu, vandvirkni og hugs-
unar. Þar gætu margir lært af
bændum. Og á ég þá ekki bara
við sauðkindina, heldur einfald-
lega viðhorf flestra bænda til
þess umhverfis sem þeir nýta og
njóta. Það viðhorf og þær afleið-
ingar sem nýting Iandsins hefur
eru af allt öðrum toga en fjöld-
anum er kennt í dag með að-
keyptum áróðri svokallaðra „um-
hverfisverndarsinna".
i|