Dagur - 20.10.1998, Blaðsíða 7

Dagur - 20.10.1998, Blaðsíða 7
T Xfc^MT. ÞJÓÐMÁL ÞRIDJUDAGUR 20. OKTÓBER 1998 - 7 Flj ótsdal s virkj un og Austurland BALLPÓR ASGRIMS- SON UTANRÍKISRÁÐHERRA SKRIFAR Frá örófi alda hafa íslendingar nýtt landið sitt, gögn þess og gæði. Landið var löngum talið af þeim sem ekki þekktu til á mörk- um þess að vera byggilegt vegna landfræðilegrar legu. Hlýr haf- straumur og stórkostlegar auð- lindir gera það hins vegar að verkum að landið er ekki aðeins byggilegt, heldur höfum við byggt hér samfélag, þar sem lífs- gæði eru meiri en nánast alls- staðar annars staðar. Auðlindir þjóðarinnar eru m.a. fískistofnar í hafinu, orkan í vatnsföllum og hitinn í iðrum jarðar, ásamt feg- urð landsins og miklum man- nauði. Skynsamleg nýting allra þessara auðlinda, án þess að of nærri þeim sé gengið ræður vel- sæld þjóðarinnar og þar verður að stíga fram með gát og af full- ri einurð. Fram til þessa hefur verið al- menn samstaða um virkjun Jök- ulsár í Fljótsdal. Nýlega hefur hins vegar borið nokkuð á þeim skoðunum að þar verði unnið til- fínnanlegt tjón á náttúru lands- ins og því beri að hætta við þess- ar fyrirætlanir. Vixkjun heimiluð 1981 Alþingi samþykkti heimildarlög um virkjun Jökulsár í Fljótsdal 1981. I sérstakri þingsályktun um virkjunarframkvæmdir og orkunýtingu frá 1982 var lögð áhersla á að Fljótsdalsvirkjun yrði næsta virkjun á eftir Blönduvirkjun en við það hefur ekki verið staðið. Náttúruvernd- arráð féllst á virkjunina í mars 1981 með ýmsum skilyrðum og var samhliða samkomulag um að Þjórsárver yrði vernduð. Gert var ráð fyrir miðlun á Eyjabökkum og á Fljótsdalsheiði ásamt 25 km skurði frá Eyjabökkum út eftir allri Fljótsdalsheiði. Vart var haldinn sá fundur hjá stjórnmálaflokkum eða á vegum sveitastjórna að ekki væri lögð á það áhersla að flýta rannsóknum og undirbúningi. Vegna minnk- andi eftirspumar eftir raforku varð hlé á þessum rannsóknum á árunum 1985-1988. Síðar kom fram tillaga um að hverfa frá að grafa þennan langa skurð út Fljótsdalsheiði, sem hefði valdið miklu raski, en bora þess í stað jarðgöng frá miðlunarlóni við Eyjabakka að stöðvarhúsi í Fljótsdal. Hér var um að ræða breytingu sem var til mikilla bóta og má segja að það hafi út frá umhverfissjónarmiðum verið mikil mildi að ekki var farið í að grafa þennan langa veituskurð. Virkjunin boðin út I upphafí kjörtímabils fyrri ríkis- stjórnar ríkti mikil bjartsýni um byggingu álvers á Keilisnesi. Ekki vöktu þau áform mikla hrifningu á Austurlandi, en þrátt „Ég geri mér fulla grein fyrir að Eyjabakkasvæðið hefur mikið gildi frá náttúruverndarsjónarmiðum. Sama á við mörg önnur svæði í okkar fagra landi. Við komumst hins vegar ekki hjá því að fórna einhverju, sérstaklega ef ávinningurinn er mikill", segir Halldór m.a. í grein sinni. Myndi sýnir Eyjabakkasvæðið. fyrir það var ákveðið að ráðast í byggingu álvers þar og var land keypt í þeim tilgangi. Um sama leyti var stór hluti virkjunarinn- ar boðinn út og nam útboðið 83% af kostnaðaráætlun hönn- uða. Verktakinn var beðinn um að framlengja tilboð sitt, fyrst fram á mitt árið 1992 og síðan til ársins 1994. Tilboðunum hefur aldrei verið hafnað og enn er áhugi fyrir því að þeir taki að sér verkið á grundvelli þessara til- boða. I apríl 1991 var gefíð út fram- kvæmdaleyfi fyrir virkjuninni og í kjölfarið var hún opinberlega auglýst þrisvar og óskað eftir at- hugasemdum með lögformleg- um hætti. Ymsar athugasemdir bárust og voru þær margar mjög gagnlegar, sem að verulegu Ieyti hefur verið tekið tillit til, en eng- in athugasemd barst um sjálft Eyjabakkasvæðið. Mikil umfjöll- un hefur því verið um virkjunina og sennilega hafa fá önnur fyrir- huguð mannvirki á Islandi feng- ið jafn mikla skoðun. Ný lög imi ujiihverlisáhrif Lög um mat á umhverfísáhrifum tóku gildi í maí 1994. Þar er gert ráð fyrir að allar framkvæmdir gangi í gegnum ákveðinn feril, en þó ekki þær framkvæmdir sem hefur verið gefíð leyfi fyrir. Fljótsdalsvirkjun er í þeim hópi. Hávær krafa hefur verið um, að þessi virkjun gangi í gegnum svipaðan hreinsunareld og önnur mannvirki í landinu. Til þess að koma til móts við þessi sjónar- mið hefur Landsvirkjun ákveðið að vinna mat á umhverfisáhrif- um virkjunarinnar og hefur verið fenginn fjöldi sérfræðinga til að vinna við það verk. Hér er um að ræða marga aðila sem ekki hafa komið að málinu áður og verður fróðlegt að sjá skýrslu þeirra og mat á málinu. Enginn vafí er á því að ýmsar gagnlegar ábendingar koma fram í þessari vinnu. A þeim tímamót- um standa menn frammi fyrir, hvort ástæða þykir til að senda málið til umljöllunar hjá skipu- Iagsstofnun og síðan Umhverfís- ráðuneyti, þótt engin krafa sé um það samkvæmt lögum. Við það mat verður að taka mið af nokkrum atriðum. Að mínu mati er ekki rétt að taka um það end- anlega ákvörðun fyrr en skýrslan, sem unnin verður á þessu hausti, hefur komið fram. Samningar við Norsk Hydro Nauðsynlegt er að hafa í huga, að samningaviðræður standa nú yfir við Norsk Hydro um bygg- ingu álvers á Reyðarfirði og þeir samningar eru háðir því, að af byggingu virkjunarinnar verði. Dragist virkjunarframkvæmdir úr hömlu, má ljóst vera að ekkert verður úr samningum. Þá er ein- nig nauðsynlegt að hafa það í huga að Alþingi hefur marg oft Iagt blessun sína yfír viðkomandi virkjun með Ieyfum og samþykki um Iánsljárheimildir. Landsvirkj- un hafði boðið verkið út að frumkvæði ríkisstjórnar. Einnig verður að hafa í huga að varið hefur verið til verksins á fjórða milljarði króna sem er mikið fé. Verði ekkert úr framkvæmdum er ljóst að þeir fjármunir verða ekki endurgreiddir af tekjum virkjunarinnar. Þegar upp er staðið í haust er líklegt að sá þáttur sem stendur eftir verði spurningin um það hvort Eyjabakkar verði teknir undir miðlunarlón eða ekki. An slíks miðlunarlóns getur ekkert orðið úr virkjuninni og því er nauðsynlegt að tala um málið af fullri hreinskilni. Það hefur verið staðið að þessu máli lögum samkvæmt og það eru full óheilindi að halda því fram eða láta í það skína að það hafi ekki verið gert. Hitt er svo annað mál að til greina kem- ur að taka nýjar ákvarðanir þegar fyrrnefnd skýrsla liggur fyrir en menn verða þá jafnframt að horfast í augu við hugsanlegar afleiðingar m.a. byggingu stór- iðju á Reyðarfirði. Áhrif Fljótsdalsvirkjimar A sínum tíma var ákveðið af rík- isstjórn að ef álver yrði reist hér á Iandi á vegum Norsk Hydro þá yrði það byggt á Reyðarfirði. Margvíslegar ástæður voru fyrir þessari ákvörðun, bæði kostnað- arlegar og umhverfislegar og ekki síst byggðalegar. Háspennu- línur yfir hálendið valda sjón- Orð skulu stauda var aðalsmerki forfeðra okkar. Hér er ekki aðeins um að ræða orð heldur lög og margvíslegar yfirlýs- ingar. Það liggur heinast við að næstu virkjanir lands- manna verði reistar á Austurlandi. mengun og það er því nauðsyn- legt að draga sem mest úr bygg- ingu slíkra mannvirkja. Það er mikil þörf á því að skapa meira jafnvægi í byggð landsins og það er enginn vafi að álver á Reyðar- firði hefur mikil áhrif í byggða- málum. Þar með eru skapaðar nýjar forsendur til að byggja upp sterk- an þéttbýliskjarna á Miðaustur- landi sem getur valdið straum- hvörfum í byggðamálum. Það er einnig ljóst að bygging álvers kallar á margháttaða þjónustu og rannsóknir hafa leitt það í ljós að það hefur áhrif í mörgum nær- liggjandi byggðalögum. Það er enginn vafi á því að það verður einnig til að styrkja Norðurland og auka samskipti milli lands- hlutanna. Eg geri mér fulla grein fyrir að Eyjabakkasvæðið hefur mikið gildi frá náttúruverndarsjónar- miðum. Sama á við mörg önnur svæði í okkar fagra landi. Við komumst hins vegar ekki hjá því að fórna einhverju, sérstaklega ef ávinningurinn er mikill. Avinningur af stóriðju á Austur- landi með tilheyrandi virkjunum skiptir miklu máli fyrir framtíð Austurlands og landsins alls. Austfírðingar hafa verið í góðri trú um að hér væri verið að vinna vel að málum. Þeir hafa treyst því að þær ákvarðanir sem þegar hafa verið teknar verði látnar standa. Þeir hafa treyst því að sú sáttargerð sem átti sér stað um Þjórsárver og Eyjabakka á sínum tíma yrði látin standa. Orð skulu standa var aðals- merki forfeðra okkar. Hér er ekki aðeins um að ræða orð heldur lög og margvíslegar yfirlýsingar. Það liggur beinast við að næstu virkjanir landsmanna verði reist- ar á Austurlandi. Akvörðun um að hætta við það hefði mikil áhrif á samfélagið. Eg er ekki í nokkrum vafa um þegar samspil þessar þátta eru metin að það er rétt að reisa þessa virkjun. Það er hins vegar nauðsynlegt að ganga þar fram af fullri gát og taka fullt tillit til viðkvæmrar náttúru á há- lendinu fyrir austan. i

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/251

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.