Dagur - 24.10.1998, Blaðsíða 7

Dagur - 24.10.1998, Blaðsíða 7
T^«- LAUGARDAGVR 24. OKTÓBER 1998 - T RITS TJÓRNARSPJALL „Norska adferöin“ Maður hefur á tilfinningunni að Norðmönnum líði vel. „Guld- jakten“ er bók sem liggur kæru- Ieysislega Iögð fram í anddyri á sæmilega stöndugu útflutnings- fyrirtæki, um piltinn sem hljóp alla heimsbyggðina af sér á skíð- um hvað eftir annað á Olympíu- leikunum heima í Norge. Noreg- ur er búinn að vera í árangurs- rfkri „gullleit" að undanförnu. Rétt eins og svarta gullið sé ekki nóg, þetta sem fyllir olíusjóðinn af glitrandi gullkrónum, þá fyll- ast firðir af fiski. Það er girðing olíuborpalla í Norðusjó sem skapar hagstæði skilyrði fyrir fisk innan „verndarsvæðisins" kring- um pallana. Hann leitar nú í sí- auknum mæli inn á firðina, ætl- unin er að nota hann til að vinna ferskfiskmarkaði Evrópu. Allt verður Norðmönnum að happi. Velsæld Iiggur í loftinu, hún sést á velsnyrtum smábæjum, háu verðlagi á hótelum og þessum svip sem kemur á menn þegar þeir eru ánægðir með sig og vita að þeir mega vera það. Og hún sést á því þegar ein smáþjóð kall- ar aðrar „Lilleputnasjoner". STEFÁNJÓN HAFSTEIN SKRIFAR FRA NOREGI Norska aðferðin birtist manni hvort heldur sem er í góðum árangri á fótboltavellinum, menningarlífi og blómlegum byggðum, eða við færibandið í makrílvinnslunni. Tímakaupið er alls staðar miklu hærra en á íslandi. Fótboltinn Það var vissulega smáskemmti- legt að næra púkann í sér þegar norska fótboltastórveldið var að tapa fyrir útnáranum Albaníu á eigin heimavelli. Sjónvarpssend- ingin skilaði miður sín og ráð- villtum þulum út í hvert fiski- þorp og bóndabæ þegar þeir átu upp í vantrú og örvæntingu: A-L- B-A-N-í-A. Stöfuðu orðið til að sannfæra sig um að norska STÓRVELDIÐ væri virkilega í vondum málum. Norðmenn eru nefnilega stórveldi. Albanía, Finnland, Island og fleiri slíkir eru „Lilleputnasjoner". Enginn fellir dóma um heilt ríki og þjóð eftir skamma heim- sókn. En fyrstu áhrif eru oft sagnadrjúg. Tilfinningin er sú að þeir séu nokkuð glúrnir, mikið ríkir og viti sæmilega af sér. Þeir byggðu upp fótboltalandslið úr ruslahaugafóðri í Brassabana með markvissri aðferð. I viðtali við Dag fyrir nokkru lýsti Rolf P. Ingvaldsen prófessor í tauga- og íþróttasálfræði hvernig. Hann er einn af þjálfurum knatt- spyrnustórveldisins Rosenborg og ásamt öðrum heilinn á bak við „norska knattspyrnuundrið" sem Iandslið þeirra hefur verið nefnt. Þessi aðferð var að velja 10 bestu mennina í hverja stöðu liðsins og þjálfa síðan markvisst þennan 110 manna kjarna. Ekki afskrifa neinn of fljótt, vinna í mannskapnum. I Rosenborgar- liðinu er engin sending, engin hreyfing liðsmanna án tilgangs, óhugsuð, eða óæfð. „Þess vegna þurfum við ekki stjörnur," segir Ingvaldsen, aðferðin byggir á Iiðsheild. „Langtímaáætlun er það sem Island þarfnast," segir hann um fótboltann hér. Hugsun og aðferð. Þetta á við um fleira en fótbolta. Eftir ferða- lög um Noreg og fundi með for- ráðamönnum í ýmsum greinum atvinnulífs sýnist manni að þessi norska aðferð sé víða í notkun. Sviss norðursins Noregur minnir um margt á Sviss, og þarf ekki fjöllin, kýrnar og súkkulaðið til. Þetta þrennt er með ágætum, en meira kemur. Gangverkið virðist allt annað en við eigum að venjast heima. Eg hef nú skoðað fleiri skipasmíða- stöðvar, makrílverksmiðjur og fóðurgerðir en ég hefði sjálfur óskað, og eru ótaldar olíustöðvar og „gullgæsir" í fiskútflutningi. Flest gengur það vel og þessi fyr- irtæki soga til sín atvinnulausa Svía og Dani (staðreynd sem kemur drýgindalegu brosi fram á varir Norsara). Eitt sló mig. Það er sama hvar maður kemur í fyrirtæki, sama hvers konar starfsemi þar er, þetta vekur sérstaka athygli: um- gengni og snyrtimennska er eins og póstkortaþjónustan sé vænt- anleg að taka mynd; starfsemin er öll róleg og æsingslaus; aldrei hróp og köll, aldrei asi. Svona kom það fyrir sjónir: ekkert stress. Og svo fara allir heim klukkan fjögur eða fyrr! A hærri Iaunum en hér. Samt gengur allt vel. Kirnna þeir eitthvað sem skortir hér? „Vi er flinkare ad produsjere". Þetta svar kom frá verkfræðingi sem rekur markrílverksmiðju sem selur um víða veröld. Hann kaupir slatta af frystri loðnu frá Islandi á túkall til að selja í aust- urvegi á 2.50, en það er nú bara aukageta. Starfsmönnum hefur fækkað úr 50 í 10-20 á fáum árum, afköstin aukist margfalt. Eg hafði spurt hann: „Hvernig sténdur á þvi að þið eruð að borga sem svarar 1000 íslensk- um krónum á tímann, þegar Iaun hjá sambærilegum fyrir- tækjum á Islandi eru um það bil helmingi lægri? Svarið var ósköp yfirlætislaust: „Við erum flinkari að framleiða." Tímakaup ófaglærðra verka- manna í Noregi er kringum 1000 krónur. I makríl, í veiðarfæra- gerð, í skipasmíðum. ísland í Noregi í fótboltanum eru fslendingar hráefnisframleiðendur, nýlendu- ríki Norðmanna. Við sendum þeim ótal óharðnaða ungbolta- menn fyrir Iítið fé, og úr þeim gera þeir knáa kappa sem vaxa að verðgildi. Sjálfir flytja þeir stjörnur út á enska heimsbolta- markaðinn. Þessi virðisauka- vinna snertir ekki bara bolta, markríl og olíu. Tveir menning- arfrömuðir frá fslandi hafa verið „keyptir" til Bergen eins og hverjar aðrar fótboltastjörnur til að sinna vandasömum verkefn- um. Gunnar Kvaran stýrir lista- safninu og Bergljót Jónsdóttir er forstöðumaður listahátíðar borg- arinnar. I samtölum við þau kemur í ljós að þessi „norska að- ferð“ reynist vel í menningar- starfsemi. Jú, þau viðurkenna að þeim hafi fallist hendur í fyrstu frammi fyrir skriffinnsku og skipulagi, en smátt og smátt komi í Ijós aðferð sem virki vel. Langtímahugsun, embættis- mannakerfi sem þjóni sldlgreind- um pólitískum markmiðum; ár- angursmæling. Og mikill stuðn- ingur við listir og menningarlíf, frá ríki, sveitarfélögum og einka- fyrirtækjum. Það er mjög óvenju- Iegt að hlýða á forstjóra í störfum sem þessum lýsa yfir ánægju með það viðhorf og vinnubrögð sem viðhöfð eru gagnvart menn- ingarstarfsemi. Hugsun, skipulag, lanetíma- áætlun, reglulegt árangursmat, markviss vinna. Norðmenn og hafið Mikill fjöldi íslendinga er í Nor- egi og það er skiljanlegt. Þeim liður vel. Og það er merkilegt að sjá að allur hasarinn í pólitíkus- um og fjölmiðlum út af þrálátum misfellum í milliríkjapólitík hef- ur engu eitri skilað í mannleg samskipti. Islendingar eru vel séðir í Noregi, og maður finnur vissa viðurkenningu í okkar garð, þótt við séum „lilleputnasjon". Hún felst í því að íslenskir fisk- framleiðendur og útflytjendur hafa staðið sig vel á mörgum sviðum í samkeppni við Norð- mennina. Laxeldið er þar himin- hrópandi undantekning, því meðan við getum nánast ekkert taka þeir heimsmarkaðinn með trompi og sífellt aukinni sölu. Viðurkenning Norðmanna felst líka í því að vilja eigna sér Njálu (sem er númer eitt í röð „klass- ískra norskra rita“), eigna sér Snorra (ný bók um hann fyllir nú bókabúðaglugga) og eigna sér Leif Eiríksson, en þeir eru nú þegar byrjaðir á mikilli eins árs herferð í Bandaríkjunum til að eigna sér hann og landafundina. Viðurkenningin felst í því að eigna sér það sem er okkar. Það er þetta sem Magnús Þór Haf- steinsson fréttamaður í Bergen kallaði að Norðmönnum hætti til að „valta yfir okkur“. Fleiri segja sömu sögu. Viðskiptamenn sem eiga við Norðmenn kvarta sáran yfir frekju (það er ekki gagn- kvæmt!). I utanríkispólitíkinni hafa þeir sem fylgjast með tekið eftir að Norðmenn færa sig mik- ið upp á skaftið í ýmsum stofn- unum Evrópu og Sameinuðu þjóðanna og vilja taka upp gamla merki Svíþjóðar sem „óháða“ stórveldið í norðri. Framtíðin Það er sem sagt miklu meira að gerast í Noregi en bara „frekja og yfirgangur". Þeir frændur og fjendur eru að hreiðra mjög vel um sig sem blanda af víkingum, Kúvætum og Svisslendingum norðursins. Þeir eru einstæðir að þvf leytinu að skulda ekki í út- löndum og eiga digra olíusjóði. Smátt og smátt þverr sú auðlind, því ekki er reiknað með að lind- irnar gefi af sér lengur en í 10-20 ár. Tækninýjungar kunna að lengja líf lindanna enn, en þær eru ekki óþrotlegar. Enda eru norsku olíufyrirtækin komin í víking til annarra heimsálfa til að vinna lindir sem þar finnast fyrir innlenda. „Olíuflotinn" gæti þess vegna orðið jafn öflugur og kaupskipaflotinn. Þverrandi olíugróði setur auð- vitað þrýsting á blómlegt efna- hagslífið. Ekki er fráleitt að hugsa sér að hann muni birtast í aukinni valdabaráttu Islendinjga og Norðmanna á höfunum. Ut- gerðarmenn sem teknir voru tali þar ytra eru á einu máli um að alltof mikið hafi verið gefið eftir gagnvart Islendingum almennt, vegna þess að norsk yfirvöld séu kærulaus. Kærulaus í skjóli olíu- gullsins. Þá segja þeir að byggða- stefnan sem sjávarútvegurinn hefur vissulega verið látinn greiða muni líða undir lok þegar sjávarútvegur og fiskvinnsla verði aftur höfuðatvinnuvegur Norðmanna. Þá þurfi að gera tvennt: „markaðsvæða" sjávarút- veginn og gera hann mun harð- skeyttari í samkeppni við aðrar þjóðir, og svo að „herða utanrík- ispólitíkina" til muna í samskipt- um við sömu þjóðir. Til dæmis Island. Norðmenn og íslendingar hafa því ekki sagt sitt síðasta stygga orð.

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/251

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.