Dagur - 19.12.1998, Blaðsíða 14

f
30 — LAUGARDAGVR 19. DESEMBER 1998
Heilsan
um
jolm
Jólin koma með allan sinn
góða mat ogþá erum aðgera
að vera skynsamur svo ekki
verði eftirkíló eða tvöþegar
hátíðinni lýkur.
A jólum er gott að borða vel, Iiggja með
góða bók í sófa og kannski konfektskálina
innan seilingar. Með öðrum orðum, troða
sig út af góðum mat og liggja á meltunni,
allt í nafni þess að „hafa það gott.“
- En hversu hollt er þetta? Er kannski
betra að fara út að hlaupa upp úr kl. 6 á
jóladagsmorgun til að verða ekki jólaspiki
að bráð?
„Það er nú kannski fullgróft, en það er
auðvitað alveg fullkomið tækifæri um jól
og áramót þegar fólk er í fríi að fara í
gönguferðir um nágrennið og þá helst að
taka sem flesta fjölskyldumeðlimi með
sér,“ segir Bryndís Eva Birgisdóttir nær-
ingarfræðingur. „Til þess að fólki líði sem
best almennt þarf að vera jafnvægi á milli
matar og hreyfingar. Þeir sem vanir eru að
hreyfa sig ættu að halda þeim sið, því það
er heldur ekki gott að snarbreyta um Iifn-
aðarhætti, þó aðeins sé um nokkra daga
að ræða.“
SúMoilaði eða ávextir?
- Siðir og venjur útheimta oft hamborgar-
hrygg á aðfangadag og hangikjöt á jóladag,
hvað með saltmagnið, er það ekki allt of
mikið?
„Svona einu sinni á ári ætti að vera í
Iagi, þó þetta sé talsvert magn á tveimur
dögum. Líkaminn skilar því síðan út
næstu daga á eftir. Þetta eru hins vegar
Bryndís Eva Birgisdóttir næringarfræðingur segir að hófsé best í öllu en þó allt í lagi að
hiaupa út undan sér stöku sinnum.
rótgrónir siðir og ég fyrir mitt leyti ætla
ekki að breyta neitt til og borða mitt
hangiket og hamborgarhrygg eins og
venjulega. Hins vegar þurfa þeir sem á
annað þorð eru viðkvæmir, t.d. hættir til
að safna á sig bjúg, að gæta að saltinu, og
ættu kannski að huga að því að hafa
minna saltan mat annan daginn að
minnsta kosti. En það má líka bara minn-
ka við sig kjötskammtinn, þá fær maður
sjálfkrafa minna salt.
Ef fólk vill forðast að fitna um jólin er
eitt ráð að hafa millidagana sem eðlileg-
asta og borða síðan hóflega af því sem í
boði er hina dagana. Eitt sem aldrei er
lögð nógu mikil áhersla á er að borða hægt
og rólega og njóta matarins í botn en vera
ekki í kapphlaupi við næsta mann. Það er
hins vegar algengt að sælgætisbréfin hrúg-
ist upp án þess að maður finni almenni-
lega bragðið af súkkulaðinu. Ef maður síð-
an hugsar málið aðeins lengra þá Iíður
manni yfirleitt ekki vel þegar maður er bú-
inn að belgja sig út af mat og sælgæti.
Það er því hófið sem gildir í mataræð-
inu, en síðan er um að gera að fara í góð-
ar gönguferðir, skoða jólaljósin og vetrar-
búning náttúrunnar. Ef erfitt er að hafa
sig af stað, er gott að muna eftir því hvað
maður hressist allur, líður betur og verður
meira Iifandi við að fara í röskan göngutúr.
Þá er maður líka búinn að vinna fyrir því
að leggjast uppí sófa aftur með fulla skál
af... ávöxtum.
-vs
r
HEILSUMOLAR
Hiti eftir hjartaslag
Hækkun líkamshita fyrstu 72 tfmana eft-
ir hjartaslag virðist hafa þau áhrif að líkur
á dauðsfalli aukist um allt að 16 falt, eft-
ir því sem spænskir vísindamenn segja í
desemberhefti ameríska hjartaverndarfé-
lagsins.
Grein
ingá
flensu
Nú hefur
verið leyft í
Bandaríkj-
unum nýtt
próf sem
g e t u r
skorið úr því hvort við-
komandi er með inflúensu eða bara
venjulegt kvef á innan við 20 mínútum og
getur það komið sér vel fyrir marga.
Sykur í fæðiuini
Þegar blóðsykur líkamans sveiflast hratt,
getur það valdið ýmiskonar geðsveiflum
og einnig slappleika og leiða. Til að draga
úr unnum sykri í fæðunni er ágætt að
sleppa kökum, sætindum og kexi, borða
heilhveitibrauð eða gróft brauð í stað
hveitibrauðs, sleppa morgunkorni með
sykri og drykkjum sem eru sætir.
Borða ferska ávexti í stað ávaxta í dósum
og draga úr neyslu gosdrykkja. Bónus við
slíkt fæði er
svo að mað-
ur grennist,
því sykrin-
um fylgir
g j a r n a n
fita og
með því að
s k e r a
h v o r u -
tveggja
niður, grennist mað-
ur óhjákvæmilega.
Beinþyimiiig
Beinþynning er einkum vegna skorts á
estrógeni hjá konum, þó aðrar orsakir
eins og skortur á kalki séu gjarnan nefnd-
ar til sögunnar. Beglulegar æfingar virðast
seinka beinþynningu og því er áríðandi
fyrir konur á miðjum aldri og eldri að
stunda æfingar. Tai-chi og jóga henta
þeim vel sem ekki vilja eða geta stundað
harkalegri æfingar.
Stöðug þreyta
Þriðja hvem mánuð kemurhingað til
lands enskur læknir sem heldurfyrír-
lestra og aðstoðarfólk vegna síþreytu og
vefjagigtar.
„Dr. Downing hefur komið hér um tíma, en aðdragandi
þess var að sjúklingur með síþreytu las eftir hann bók,
„Why ME“ og fannst hann áhugaverður,“ segir Anna
Valdimarsdóttir hjúkrunarfræðingur sem þjáðst hefur af
síþreytu og fengið við henni bót með aðstoð enska lækn-
isins. „Sá sjúklingur leitaði til Nutrition Association í
York, þar sem hann vinnur og fékk góða raun af meðferð-
inni. Downing er sérfræðingur í umhverfis- og næringar-
meðferð og samkvæmt reynslu hans er hægt að ná veru-
legum árangri í meðferð á síþreytu. Þær fréttir eru mjög
góðar og veita nýrri von til þeirra er þjást af þessum sjúk-
dómi.“
Það sem Downing gerir fyrst er að athuga hvað gerst
hefur í lífi fólks. Svo mælir hann magn ýmissa vítamína
og getu líkamans til að taka þau upp, því sumum dugar
ekki að borða vítamín, Iíkaminn nær ekki að nýta sér þau.
Einstaklingsbundið er hversu löng meðferðin er, þeir sem
verstir eru þurfa ef til vill að hitta hann þriðja hvern
mánuð í allt að tvö ár. Hann ráðlegg-
ur gagngera breytingu á lifnaðarhátt-
um, meðal annars að taka Iífinu með
ró og spekt.
Margvlsleg eiiikenni
Anna segir einkenni síþreytu mörg og
erfitt að henda reiður á þeim öllum.
Margir sem fá þennan sjúkdóm virð-
ast hafa það helst sameiginlegt að vera
kappsfullir einstaklingar sem um
langa hríð hafa verið undir miklu álagi
og ofgert sér. Algengt er að fólk þrói
upp fæðuóþol eða fæðuofnæmi.
„Það sem gerist er einfaldlega það að
ónæmiskerfíð ræður ekki við ástandið
og hrynur. Fólk fær endurteknar sýk-
ingar og þeir sem til dæmis hafa þurft
að eiga við matarofnæmi eru veikari fyrir því þá skortir
hreinlega orku til að eiga við veikindin. I blóði fólks sem
er með síþreytu mælast gjaman veirur, til dæmis Epstein
Barr sem ansi oft er til staðar,“ segir Anna. ,yYfleiðing
þessa sjúkdóms er oft þunglyndi og er það skiljanlegt, því
oft er fótunum gjörsamlega kippt undan fólki og það verð-
ur að horfast í augu við alveg nýja veröld.“
Þörf fyrir stuðngishóp
Hér á landi eru Ijölmargir með síþreytu
og veljagigt,“ segir Anna. „Það er til
staðar stuðningshópur fyrir þá og fínnst
mörgum ómetanlegt að geta fengið
þann stuðning, að geta rætt við aðra
sem eiga við svipuð vandamál að stríða
án þess að horft sé á þá með svip sem
segir að þeir séu nú bara að búa þetta
til.
Ástæða þess að Downing kemur hing-
að til lands er kannski fyrst og fremst sú
að hann hefur yfirgripsmikla þekkingu á
þessum sjúkdómi og er búinn að vinna
með hann í áratugi og hefur tök á að
sinna ýmsum rannsóknum sem ekki eru
gerðar hér á landi. Það er enginn læknir
hér á landi sem hefur sérhæft sig í þess-
um sjúkdómum. Helstu læknislyf hafa
verið mild geðlyf sem hjálpa en eru alls ekki fullnægjandi
meðferð. Kannski fínnst læknum vefjagigtar- og síþreytu-
sjúklingar vera erfíðir sjúklingar vegna þess að tiltækar
meðferðir liggja ekki fyrir, þar sem þeir hafa ekki tileink-
að sér næringar- og umhverfislækningar." -vs
Anna Valdimarsdóttir
hjúkrunarfræðingur.