Dagur - 12.01.1999, Qupperneq 3

t-
Xfc^ui-
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
ÞRIÐJVDAGUR 12. JANÚAR 1999 - 19
„Vissulega er þetta sérkennileg sýning og verður
afþeim sökum eftirminnileg. Það vargaman að
horfa á fyrsta hluta þríleiksins og sjá þau fjöl-
skrúðugu leikbrögð sem þar voru í frammi
höfð, “ segir Gunnar Stefánsson m.a.
Gunnar
Stefánsson
skrifar um
leiklist
Leikfélag Reykjavíkur:
BÚA SAGA eftir Þór Rögnvaldsson.
Leikstjórn og leikmynd:
Eyvindur Erlendsson.
Búningar:
Una Collins.
Hljóð:
Baldur Már Arngrímsson.
Tónlist:
Pétur Grétarsson.
Lýsing:
Kári Gíslason.
Frumsýnt á Litla sviði Borgar-
leikhússins 9. janúar.
Það fer ekki á milli mála að Þór Rögn-
valdssyni er grimm alvara með Búa sögu
sinni, og að sama skapi hefur Eyvindur
Erlendsson lagt sína miklu alúð í svið-
setninguna, - sýningin er í öllu sem máli
skiptir verk hans, líklega eindregnasta
leikstjórasýning sem hér hefur lengi sést.
Vissulega er þetta sérkennileg sýning og
verður af þeim sökum eftirminnileg. Það
var gaman að horfa á fyrsta hluta þrí-
leiksins og sjá þau fjölskrúðugu leikbrögð
sem þar voru í frammi höfð. Heldur
dofnaði áhuginn undir hinum leikritun-
um tveimur. Því þetta er þríleikur, byggð-
ur á Kjalnesinga sögu eins og fram hefur
komið í íjölmiðlum. Leikritin heita nöfn-
um þriggja aðalpersóna sögunnar fyrir
utan Búa: Hið fyrsta Esja, annað Fríður
og það þriðja Jökull.
Hér er saga Búa Andríðssonar sem sé
færð til nútímans og það svo skilmerki-
lega að í leikskránni - þar sem texti leiks-
ins er allur prentaður að góðum sið Leik-
félags Reykjavíkur - er að finna lista um
helstu ártöl. Þar má sjá að Esja kemur til
íslands í atvinnuleit 1935, Búi Andríðs-
son fæðist 1952, hann er bráðger og tek-
ur stúdentspróf 1969 ásamt Þorsteini
Þorgrímssyni. Þær fjölskyldur hafa eldað
grátt silfur af pólitískum sökum og nú
verður Þorsteinn dúx þar sem Búi verður
að láta sér nægja að vera semidúx! Engin
smávegis niðurlæging fyrir Búa, enda er
honum fjarri að fyrirgefa. Þorsteinn fell-
ur og Esja sendir Búa til Noregs þar sem
hann nemur heimspeki hjá merkum pró-
fessor í Þrándheimi, verður altekinn af-
fræðum Nietszche og tekst hart á við
mannúðlegri sjónarmið læriföðurins.
Úr uppreisnarsegg í broddborgara
Þarna stofnar Búi til barns með Fríði en
yfirgefur hana, snýr heim og setur á fót
innflutningsfyrirtækið Snorra-Eddu (sjá
Atómstöðina!).Jafnframt verður hann
prófessor í heimspeki við H. I., einnig
þingmaður og ráðherra. I upphafi hafði
hann róttækar stjórnmálaskoðanir og rist-
ir þá auðvaldinu napurt níð, en þegar
heim kemur hefur hann snúið baki við
æskuhugsjónunum, rétt eins og hver
annar Ieiðtogi 68-hreyfingarinnar, og ger-
ist broddborgari, verður þingmaður og
ráðherra. I því gervi finnur Jökull sonur
hans hann árið 1994. Jökull er nú ungur
og uppreisnargjarn - eins og Búi áður -
og meðal þess sem hann ásakar Búa
grimmilega fyrir er að bera ábyrgð á um-
ferðaröngþveitinu á Þingvöllum 17. júní,
Búi var nefnilega formaður þjóðhátíðar-
nefndar! Ætli áhorfendum hafi ekki helst
verið skemmt þegar sú historía kom upp
á sviðinu.
Mjótt á miUi alvöru og skops
Þótt þessi efnisútdráttur sé kannski
reyfaralegur og jafnvel spaugilegur skyldu
menn sem fyrr segir ekki láta sér sjást yfir
alvöruna. Þór Rögnvaldsson er menntað-
ur í heimspeki og í öðrum þætti er eink-
um að finna miklar kappræður um þau
fræði, blandast þar inn f kynjafræði
mögnuð - eða eðlishyggja - eins og frá
fyrri hluta aldarinnar sem nútíma-
femínistar eru vfsir til að fussa að. Og svo
eru það sem sagt örlög 68-hreyfíngarinn-
ar sem hér búa að baki, uppreisnin gegn
kerfínu og síðan aðlögunin að því, hversu
menn beygja sig fyrir kapftalismanum
sem flestir liggja nú flatir fyrir. Sitthvað
er hér svo sem skörulega sagt, en örðugt
reyndist að gera þær orðræður lifandi á
sviðinu. Bilið milli alvöru og skops veður
ósjálfrátt harla mjótt. Ekki bætti leikstíll-
inn úr skák, sér í lagi hjá Búa (Þorsteini
Bachmann) og Jökli (Birni Inga Hilmars-
syni). Þeir leika oftast uppi í hæsta styrk
og má undrast hvernig Ieikstjórinn leggur
Ieik þeirra upp. Bitnaði það harðast á
Þorsteini svo að leikur hans var hreinlega
þreytandi á köflum. Rósa Guðný Þórs-
dóttir leikur Esju og einnig Fríði, ágæt-
lega. Hún hefur bæði myndugleik og um
leið einhvern dýpri tón sem gæddi leik
hennar Iífi sem hina skorti. Pétur Einars-
son leikur Þorgrím og prófessorinn, vel
og örugglega í hvívetna. Að öðrum hlut-
verkum kvað miklu minna. Valgerður
Dan leikur Arndísi konu Þorgríms, Guð-
laug Elfsabet Olafsdóttir leikur Helgu
sem Búi kvænist. Varð furðu lítið úr því
sambandi. Ótaldir eru aðeins Árni Pétur
Guðjónsson (Örn stýrimaður). Theódór
Júlíusson (Kolfinnur díler) og Sóley Elí-
asdóttir (Ólöf hin væna). Að auki eru fá-
einir aðrir sem mynda eins konar um-
gjörð um hringsviðið, sveipaðir dúkum.
Tónlistin átti góðan þátt í sýningunni og
búningar eru fjölbreytilegir, - en klæðn-
aður Búa í síðasta leikritinu var reyndar
nokkuð undarlegur.
Sviðið var skemmtilega gert af Ey-
vindi. Það var líka fróðlegt að sjá hvernig
hann beitti margskonar stíl, frá harmleik
til trúðleiks, grímuleik yfír í natúralisma
og módeman spuna. Það má því segja að
hann leiki á ýmsa strengi í leikstjóminni.
Hinn þjóðfélagslegi og heimspekilegi
boðskapur verksins snertir hins vegar lítt
við áhorfandanum, og ekki fremur þótt
maður lesi hátimbraðar skilgreiningar
hans í leikskránni með tilvísun í Antí-
gónu Sófóldesar. Það er ljóst að höfund-
inum er hugmyndaumræðan meira mál
en að sýna lifandi samspil fólks á sviðinu.
Sinnaskipti Búa sem hann lýsir þar komu
alls ekki skýrt fram í framgöngu hans.
Fyrir bragðið fellur mikið af verkinu
dautt til jarðar. Það getur kunnátta leik-
stjórans ekki komið í veg fyrir, en hann á
vissulega heiðurinn af þ\a sem vel er um-
sýninguna.