Dagur - 13.01.1999, Qupperneq 3

MIBVIKUDAGUR 13. JANÚAR 1999 - 19
LÍFIÐ í LANDINU
Útsölumar standa nú
sem hæst. Þeirsem
létufreistast og keyptu
sérfötjyrirjólin geta
núfundið sömu flíkur
áalltað JOprósent
lægra verði. Óneitan-
lega velta margirþví
fyrir sérhvemig kaup-
menngeti veittsvo
mikinn afslátt og
hvort álagningin sé
ekki óeðlilega mikil.
Þá vakna margar
spumingarum rétt
neytenda á útsölum.
Uppákoma á útsölu
Aðdráttarafl útsölunnar er tölu-
vert og ég sogaðist á dögunum
inn í verslun sem býður föt að
mínu skapi en sjaldnast í mín-
um verðflokki. Eg tætti og rótaði
í hillum og kössum eins og aðrar
konur sem þarna voru í meiri-
hluta, spáði og reiknaði í hugan-
um. Ef til vill gæti ég leyft mér...
leggja saman, draga frá. Hvað
þarf að greiða í næsta mánuði,
má ég eða má ég ekki.
I miðjum útreikningum heyri
ég háværar raddir frá afgreiðslu-
borðinu. Hamagangurinn í
versluninni stöðvast sem
snöggvast og allir leggja við
hlustir. Kona sem ætlar að
greiða útsöluvöru með inneign-
arnótu á í deilum við afgreiðslu-
stúlkuna sem neitar að taka við
slíkri greiðsiu. Rimmunni Iyktar
með því að konan borgar í fússi
sínu peysu með peningum en
klikkir út með að hún ætli að
snúa sér til Neytendasamtak-
anna og leita réttar síns. Þessi
uppákoma raskar um stund
kappsemi minni og annarra en
ég læt hána ekki aftra mér frá
því að kaltpa peysu með 40 pró-
senta afslætti. Sæl og ánægð
með kaupin fer ég að afgreiðslu-
borðinu og borga. Flíkin er sett í
poka með kassakvittuninni.
Á Ieiðinni út sé ég stór og
áberandi spjöld á veggjum versl-
unarinnar þar sem tekið var
fram að óheimilt væri að skila
eða skipta vöru sem keypt væri á
útsölu. Þessar auglýsingar kann-
ast velflestir við sem farið hafa á
útsölur. Þær eru settir upp á
verðlækkunartíma og við sam-
þykkjum hugsunarlaust. Erum
við þá að taka áhættu með því að
kaupa vöru á útsölum? Höfum
við misst einhvem rétt við það
eitt að versla vöru á útsölu? Er
varan eitthvað öðruvísi eða öllu
heldur önnur? Efasemdir vökn-
uðu hjá mér. Getur kaupmaður
„Gildistími inneignarnótu getur verið mjög mislangur. Hver verslun fyrir sig getur svo að segja sett sinn eigin giidis-
tíma, “ segir Kristín Helgadóttir meðal annars í greininni.
sett þessa reglu upp á sitt ein-
dæmi eða eru þetta lög? Ef ég
kaupi mér buxur á kr. 6.000,-
fyrir jól, get ég skilað þeim og
fengið inneignarnótu ef þær t.d.
passa ekki. Einfalt mál. En ef ég
kaupi þessar sömu buxur á út-
sölu tveimur vikum síðar á helm-
ingi lægra verði og sama vanda-
mál kemur upp þá get ég ekki
einu sinni skipt þeim eða fengið
inneignarnótu. Getur þetta stað-
ist? Eg breytti ferð minni úr
áhyggjulausum göngutúr um
bæinn í ferð til Neytendasamtak-
anna. Sigríður Auður Arnardóttir
lögfræðingur tók vel ámóti mér
og sagði fyrirspurnir frá neytend-
um á þessum árstíma mjög al-
gengar og sérstaklega hvað varð-
ar skil og skipti á vöru.
Engin lög um útsölur
Samkeppnisstofnun gaf út regl-
ur um verðupplýsingar £ auglýs-
ingum. I þeim kemur fram að
þegar útsala eða verðlækkun er
auglýst þurfi að koma fram
hvert verð vörunnar var fyrir út-
söluna, „Viðskiptavinurinn á
alltaf að geta séð hvað afsláttur-
inn er mikill,“ sagði Sigríður
Auður. Kaupalögin frá 1927 eru
þau lög sem almennt er farið
eftir og íjalla um rétt kaupanda
og seljanda á vöru.
Um það gilda tvær meginregl-
ur eftir því hvort vara er gölluð
eða heil.
„Sé vara gölluð er eins árs
ábyrgð á henni, hvort sem um er
að ræða buxur eða þvottavél.
Þetta veit almenningur ekki en
það er mjög mikilvægt að hann
geri sér grein fyrir þessu.“ Kaup-
maðurinn hefur um þrennt að
velja til að koma til móts við við-
skiptavininn. í fyrsta lagi getur
hann látið gera við vöruna á
sinn kostnað Jrannig að hún
verði sem ný. I öðru Iagi getur
hann bætt vöruna upp með
nýrri og í þriðja Iagi getur hann
endurgreitt hana.
Aftur ámóti sagði Sigríður
Auður engar ákveðnar reglur
gilda um ógallaða vöru sem við-
skiptavinurinn vill af einhveijum
ástæðum skila.
„I rauninni á viðskiptavinur
sem vill skila heilli vöru engan
rétt. Verslunin er ekki skyldug til
að endurgreiða vöru sem búið er
að kaupa. Varan er í lagi og eng-
in raunveruleg ástæða til að
skila henni. Hins vegar er það
orðin almenn viðskiptavenja að
verslanir tald vöruna aftur ef
viðskiptavinurinn vill fá aðra í
staðinn. Vara fyrir vöru. Nær-
fatnaði er þó aldrei hægt að
skila eða skipta."
Segja má að hver verslun hafi
sínar eigin reglur um endur-
greiðslu. Mjög mikilvægt er því
að viðskiptavinir spyrji af-
greiðslufólk hvaða fyrirkomulag
verslunin hafi á vöruskilum. „Til
þess að vera alveg viss um rétt
sinn getur kaupandinn farið
fram á að skilaréttar sé getið á
nótunni. Mikilvægt er að fram
komi á nótunni hvað skilafrest-
urinn er langur. Mjög algengt er
að hann sé einungis til áramóta
og þarf viðskiptavinurinn að
vera því viðbúinn."
30 daga skilafrestux
Kaupmannasamtök Islands
styðjast við ákveðnar viðmiðun-
arreglur um skilarétt. Þær ganga
út frá því að viðskiptavinurinn
hafi 30 daga til að skila ógallaðri
vöru og fá hana endurgreidda.
Þetta er þó bundið því skilyrði
að kassakvittunin sé til staðar.
„Kassakvittunin er sönnun
þess hvenær viðskiptin fóru
fram. Það er alltof algengt að
henni sé fleygt sem einskis nýt-
um blaðsnepli. Staðreyndin er sú
að þetta er hinn merkilegasti
snepill sem við eigum að halda í
ef eitthvað kæmi upp á,“ segir
Sigríður Auður. Viðskiptavinir
sérverslana inn-
an Kaupmanna-
samtakanna ættu
staklega ef varan er dýr eða ef
um gjöf er að ræða.“
Inneignamótur
„Hafi viðskiptavinur fengið inn-
eignarnótu vegna þess að hann
fann enga aðra vöru £ verslun-
inni sem hugur hans stóð til þá
er þessi inneignarnóta ígildi
peninga. Sá sem hefur slíka
nógu getur þá verslað hvenær
sem er í versluninni, hvort held-
ur er á útsölu eða ekki sé ekki
annað tekið fram á nótunni.
Stundum er tekið fram að nótan
gildi ekki á útsölum. Það er því
mikilvægt að kynna sér hvað
stendur á inneignarnótunni."
Okkur þykir sjálfsagt mál að
fá inneignarnótur ef annað er
ekki í boði. Við tökum við nót-
unni úr hendi afgreiðsludöm-
unnar, lítum rétt aðeins á upp-
hæðina til að vera viss um að
rétt sé farið með en okkur getur
yfirsést það sem máli skiptir
annað en upphæðin. Athuga ber
hvað stendur á nótunni og hvað
stendur ekki. Það sem við þurf-
um að hafa í huga er hve lengi
hún gildir. „Gildistími inneign-
arnótu getur verið mjög mis-
langur. Hver verslun íý'rir sig
getur svo að segja sett sinn eigin
gildistíma en viðsldptavinur get-
ur alltaf reynt að semja um
lengri gildistíma finnist honum
hann of stuttur. Oft er þess ekki
getið. Ef svo er gildir hún í fjög-
ur ár frá dagsetningu nótunnar."
Algengt er að verslanir geri
fyrirvara á inneignarnótu um að
ekki sé hægt að skila vöru þegar
útsala hefst í versluninni. Þetta
hefur valdið miklum vandræð-
um og margir neytendur hafa
verið afar óánægðir. Á þetta sér-
staklega við þegar slíkir fyrirvar-
ar koma ekki í ljós fyrr en skila á
vörunni. Meginreglan er sú að
ef ekkert er skráð á inneign-
amótuna um
fyrirvara getur
verslunin ekki
staðið gegn því
Kona sem ætlarað
því að geta feng-
ið inneignarnótu greíða ÚtSÖlUVÖm með að boreað sé
skili peir vöru ^ ~ ,
i . . _ x, '' i •! nieö notunm á
mnan 30 daga og mneigUamOtU 3 l (kll- útsölum. Af
ctrrti cfnnrochnmi
• \ r. . \ i þessu er Ijóst að
um við afgreiðslu-
sýni staðfestingu
þess hvenær við-
skiptin fóru
fram. Kvittunin
er nauðsynleg en
sé greinilegt að
hluturinn hafi
verið keyptur í
viðkomandi
verslun getur
kaupmaðurinn
gefið inneign-
arnótu. Allt er
þetta þó háð
þjónustulipurð
hans.
Utsöluvörum er aðeins hægt
að skipta meðan á útsölunni
stendur en einungis gegn því að
kassakvittun sé framvísað. Bók-
um er aðeins hægt að skipta fyr-
ir bækur. Réttur neytandans á
því að fá heila vöru endur-
greidda veltur á að afgreiðslu-
maðurinn hafi gefið um það lof-
orð þegar varan var keypt.
„Réttast er að fá slík loforð
skrifleg, t.d. á kaupnótuna, sér-
stúlkuna sem neitar
að taka við slíkri
greiðslu. Rimmunni
lyktarmeð því að kon-
an borgarífússi sínu
peysu með peningum.
mikilvægt er að
ganga úr skugga
um að hægt sé
að skila vöru á
útsölu.
I viðmiðunar-
reglum Kaup-
mannasamtaka
Islands kemur
fram að þegar
vara er keypt
með inneign-
arnótu þurfi að
nýta hana að
fullu. „Ekki er
alltaf hægt að kaupa nákvæm-
lega fyrir andvirði hennar og al-
gengt er að mismunur undir
500 krónum sé greiddur út.
Þetta er þó alfarið undir velvild
kaupmannsins komið.“
A leið minni út frá Sigríði
Auði varð mér aftur hugsað til
konunnar í búðinni. Hvað skyldi
hafa staðið á inneignarnótunni
hennar? -KRISTÍN HELGADÓTTIR