Dagur - 11.02.1999, Qupperneq 3

FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1999 - 19
LÍFID í LANDINU
Það ersögulegur við-
burðurað sjálfstætt
starfandifræðimenn á
íslandi taki sig saman
og setji upp þverfag-
lega stofnun...
Reykjavíkur akademían er að komast á koppinn „og það er út af fyrir sig merkilegt þvíþetta er íeinhverjum skilningi 25 prímadonnur. Menn læra að bíta frá
sér í harkinu til að lifa. Menn eru mjög þyrstir, hungraðir í að taka þátt, fá að láta Ijós sitt skína, “ segir Sigurður Gylfi. „Við fórum afstað með mikla drauma á
sínum tíma, “ segir Árni Daníel, „og þeir hafa allir ræst. Þá getum við sett okkur ný markmið. Við látum okkur dreyma um að RA verði stofnun sem sameinar
stabflítet akademíunnar og lífið ígrasrótinni. Þetta er náttúrulega rosalega háleitt markmið..."
2 5 prímadonnur
í JL-húsinu
íslendingum sem fara í lang-
skólanám hefur fjölgað mjög á
síðustu 2-3 áratugum. Háskól-
inn er löngu hættur að hafa
undan við að taka á móti þeim
fjölda sem áhuga hefur á að
Ieggja fýrir sig fræðimennsku.
Reykjavíkur akademían varð til
upp úr þessu tómarúmi, segir
Sigurður Gylfi Magnússon,
sagnfræðingur og formaður
stjórnar Reykjavíkur akademí-
unnar (RA). Félagið var við það
að gefa upp öndina, áður en það
komst á koppinn, því illa gekk
að finna hentugt húsnæði. Hjól-
in tóku að snúast þegar atvinnu-
og ferðamálanefnd borgarinnar
veitti RA eina milljón í styrk til
að ráða sér starfsmann og
nokkrum mánuðum síðar hafði
Geir H. Haarde, fjármálaráð-
herra, fallist á að leigja félaginu
skrifstofuhúsnæði við Hring-
braut en hann sá í RA mikla
möguleika tii að nýta hugvit
fræðimanna í hug- og félagsvís-
indum á mun skilvirkari hátt.
Nú hafa 25 fræðimenn komið
sér fyrir á 4. hæð hússins, (sex
doktorar, rúmur tugur dokt-
orsefna, reynslumiklir fræði-
menn og ungliðar) en alls eru
um 100 fræðimenn félagar að
Reykjavíkur akademíunni.
Verkefni eru farin að hlaðast
upp, m.a. ýmis stjórnunarverk-
efni í menningarmálum en þar
sem flest eru enn á umræðustigi
vilja þeir ekki Qölyrða um þau.
Arni Daníel segir að helsta
vandamál RA sé í raun ótrúleg
velgengni því akademían sé orð-
in ígildi opinberrar stofnunar i
hugum fólks - en Sigurður Gylfi
vildi nú ekki taka undir það að
verkefnabunkinn væri orðinn til
vandræða.
Rekstux óháðrar fræðistofn-
nnar
En hvernig í ósköpunum ætla
menn að halda svona stofnun
gangandi með enga fjármuni á
hak við sig? I fyrsta lagi ber að
geta þess að leigan er hagstæð
en þetta 1100 fermetra skrif-
stofuhúsnæði hafði staðið autt
um tíma eftir
að Siglinga-
málastofnun
flutti út. Hver
og einn fræði-
maður greiðir
sína leigu og
þegar ljóst var
hve leigan yrði
hófleg voru
menn fljótir
að skipta út
skrifstofunni
heima á rúm-
stokknum fyrir
einstaklings-
skrifstofur á
10.000 kr. á
mánuði.
„Þetta fór á
einu kvöldi,“
segir Sigurður Gylfi.
Ef hins vegar starfsemin
breiðir úr sér eins og vonir
manna standa til, þarf frekara
peningaflæði til rekstrarins.
Menn hafa m.a. verið að velta
fyrir sér möguleikanum á nám-
skeiðahaldi fyrir aðra fræðimenn
og almenning og útgáfustarf-
semi en RA er þegar komin í
samvinnu við Hið íslenska bók-
menntafélag um að gefa út rit-
röð af bókum fyrir almenning.
Þessi fyrirhugaða ritröð geymir í
raun í hnotskurn þá hugsjón
sem liggur að baki Reykjavíkur
akademíunnar, þ.e. að hagnýta
þekkingu fræðimanna og koma
henni á framfæri til almennings.
„Hugmyndin er að gefa út litlar,
svona 200 síðna bækur, sem eru
sérstaklega skrifaðar þannig að
fólk geti lesið þær,“ segir Sigurð-
ur Gylfi. Ekki sé þó ætlunin að
draga úr kröfum um vísindaleg
vinnubrögð, þarna verði „bull-
andi fræðimennska“ á ferð en
hins vegar eigi bækurnar að vera
skrifaðar á læsilegum fræðitexta,
lausan við 15 sentímetra neðan-
málsgreinar. Enda benda þeir á
að á Islandi sé mikið gefið út af
góðum fræðiritum sem aldrei
komist í tæri við almenning
enda ekki auglýst eins og aðrar
bókmenntir. Finna þurfi sölu-
vænlegt efni og matreiða það á
réttan hátt til að vekja áhuga
fólks. „Byggðasagan hefur t.d.
verið hundleiðinleg og handó-
nýt, við eigum að nýta hana til
að byggja upp. Það er það sem
sagnfræðin snýst um,“ segir Sig-
urður. Ein bók kemur út á þessu
ári en svo er stefnan að gefa út
2-3 bækur á ári frá og með alda-
mótum. Ótal fleiri hugmyndir
eru á lofti en ekkert er borð-
leggjandi enn sem komið er. „í
stað þess að sitja heima og bíða
eftir því að einhver hringi og fari
fram á að verkefni séu unnin þá
fáum við hér í RA tækifæri til að
móta okkar eigin verkefni sem
munu sameina
framsækna fræði-
mennsku og til-
raun til að beita
henni við raun-
verulegar aðstæð-
ur.“
Því er ljóst að
ef velgengninni
fer fram sem
horfir þá verði
íjármögnunin að
einhvetju leyti
sameiginleg.
Þangað til verður
hver og einn að
sjá um að fram-
fleyta sér, rétt
eins og þeir hafa
gert hingað til
með styrkjum frá
ýmiss konar vísindasjóðum og
kennslu. Hins vegar gera Arni
og Sigurður ráð fyrir að auðveld-
ara verði fyrir fræðimenn að afla
styrkja þegar þeir hafa stofnun
eins og Reykjavíkur akademíuna
á bak við sig - fyrir utan þá and-
legu næringu og hagræði sem
felst í þvf að starfa saman á ein-
um stað.
Menningm selux
„Það er ótrúlegur samhugur,
menn gera allt frá því að bóna
gólf til þess að tala við ráð-
herra," segir Arni. En til að nýta
krafta og þekkingu félaga RA
með skipulögðum hætti er þegar
búið að setja á fót ýmsa vinnu-
hópa og stofnanir á staðnum.
Stofriun um byggðamenningu,
sem bæði Árni og Sigurður eiga
aðild að, hyggst rannsaka sögu
og menningu íslenskra byggða.
Þjóðernishópur einbeitir sér að
þróun íslensks þjóðernis, Sögu-
smiðjan hyggst miðla sögu og
þjóðfræðum, Heimildastofnun
ætlar að ná saman þeim gríðar-
Iega fjölda heimilda á Netið sem
sjálfstæðir fræðimenn hafa kom-
ið á tölvutækt form og situr nú á
disklingum úti um allan bæ.
Sigurður Gylfi segir ósennilegt
að menn hefðu farið út í þessa
samvinnu ef ekki væru þeir
staddir á sama gólffleti þótt ekki
hafi menn enn áttað sig á hvað
samvinnan geti leitt af sér. „Eg
held að þetta samfélag komi til
með að reyna að selja þekkingu
sína á markaðnum," segir Sig-
urður Gylfi. „Saga, heimspeki,
bókmenntir, félagsfræði, forn-
fræði og mannfræði eru greinar
sem styrkja innviði samfélagsins.
Menn eru farnir að átta sig á því
að sagan er einhvers virði í t.d.
ferðaþjónustu. Sem dæmi þá
hringdi í mig sveitarstjórnar-
maður á Vestljörðum og spurði:
Hvað á ég að gera? Ég er hérna í
litlu þorpi, fólkið allt í kring er
að deyja með alla söguna á bak-
inu. Ég stend hérna á hlaðinu
og túrhestarnir fara svo hratt í
gegn að ég er eins og þeyti-
spjald. Eg verð að stoppa þetta
fólk.“ Eina leiðin, segir Sigurð-
ur, er að tengja sögu og menn-
ingu við staðinn, búa til eitthvað
sem fær fólk til að stoppa. „Það
eru mjög margir að kveikja á
þessu - að menningin hún sel-
ur.“ -LÓA
Árni Daníel og Sigurður Gylfi standa báðir að Stofnun um
byggðamenningu og telja þeir brýnasta verkefni hennar að varpa já-
kvæðari sýn á fortíðina og sveitir landsins. Hröð nútímavæðing hafi
valdið því að sveitin hafi nánast horfið sem menningarleg heild.
„Gamla fólkið sem býr í sveitunum núna er síðasta fólkið sem hef-
ur lifað sveitina sem lifandi félagslega heild, en ekki sem anga af
borginni," segir Árni Daníel.
„Tilgangurinn er að leita svara við vanda sveitarinnar á öðrum
vettvangi en hjá Hagfræðistofnun Háskólans," segir Sigurður Gylfi,
„þar sem vinna strákar eins og ég, aldir upp í Vesturbænum. Svar-
anna er að leita í sveitunum sjálfum." Til þess þurfi frumrannsókn-
ir sem fólk á landsbyggðinni geti nýtt sér til að leita lausna í héraði.
„Við sjáum að þróunin stefnir í tvær áttir, annars vegar í verk-
smiðjulandbúnað og hins vegar í safnalandbúnað. Við vitum að
þessi þróun er í gangi erlendis og hún er mjög hröð t.d. í Finnlandi
og ekki hefur hún hægst eftir inngönguna í Evrópubandalagið."
Þeirra markmið er að kanna hvort hefðin eða samtíminn feli í sér
lausnir á vanda sveitanna.