Dagur - 28.08.1999, Síða 2

II - LAUGARDAGUR 28. ÁGUST 1999
SÖGUR OG SAGNIR
Giímiir Ólafsson
borgari
Framhald
af bls. 1
Hlaut vægan dóm
Jónas Scheving sýslumaður kvað
upp dóm yfir Grfmi, sem þótti
óvenjulega vægur, aðeins átta
mánaða erfiði í tukthúsinu við
Arnarhól. Ekki er ósennilegt að
sýslumanni hafi runnið til rifja
fátækt ákærða, æska og greind-
arskortur og að Grfmur var bú-
inn að missa föður sinn. Það
hefur að öllum líkindum einnig
átt sinn þátt í mildi dómsins að
Grímur var af góðu fólki kominn
sem aldrei hafði komist í kast við
lögin. Grímur var ekki sendur
suður til þess að taka út refsingu
fyrr en í mars 1798.
A þessum tíma var það algengt
að valdsmenn Iétu dæmda menn
vinna hjá sér, vitanlega alveg
kauplaust. Þannig hafði Jónas
Scheving sýslumaður það, hann
lét Grím vinna hjá sér eftir að
hann var dæmdur og þar til
hann var fluttur suður til að taka
út refsinguna. Þegar suður kom
var Grími ekki stungið í svart-
holið heldur kom Olafur Stef-
ánsson stiftamtmaður honum í
skipsrúm á Seltjarnarnesi hjá
Guðmundi Þórðarsyni. Um vor-
ið eftir vertíð kom stiftamtmaður
honum í vinnu í landi hjá Agli
Sandholt og Böye kaupmanni.
Keypti sér borgaxabréf
A meðan á þessari refsivinnu
stóð hafðist Grímur \áð hér og
þar á nóttunni en gisti aldrei í
tukthúsinu. Líklegt verður að
teljast að þá hafi kviknað löngun
hjá Grími að verða kaupmaður.
Ekki er ósennilegt að Grími hafi
tekist að vinna fyrir sektinni en
hvernig sem það var fékk hann
konunglega uppreisn og inntöku
í Reykjavíkurskóla eftir að hafa
skrifað konungi og lýst yfir
áhuga sínum á að ganga
menntaveginn. Ekki varð skóla-
vist prestssonarins löng því árið
1800 þegar hann hafði setið
vetrarlangt á skólabekk hætti
hann námi, keypti sér borgara-
bréf, byrjaði að versla og seldi
bæjarbúum kjöt. Nokkru seinna
giftist hann Þórunni Vigfús-
dóttur frá Arnarhóli. Þórunn
þessi var óskilgetið barn Jarð-
þrúðar Hjörleifsdóttur, sem ætt-
uð var úr Hjaltastaðasókn í
Múlasýslu. Systir Þórunnar var
Þrúður sem einnig var óskilget-
in. Jarðþrúður, móðir systranna,
giftist efnuðum manni Páli
Björnssyni Breckmann borgara í
Reykjavík.
Eftir að Grímur byrjaði að
versla ferðaðist hann um sveitir
landsins og keypti sauðfé og
nautgripi til slátrunar. En versl-
unin gekk ekki sem skyldi því
Grímur var bæði drykkfelldur og
kvensamur. Þessir ágallar Gríms
urðu til þess að tengdafólk hans
treysti honum ekki og fór það
mjög fyrir brjóstið á honum.
Púnsdrykkja hans, sem fór aðal-
lega fram á kvöldin, gestagangur
og drykkja konu hans, varð til
þess að hann komst á vonarvöl.
Treystu ekki tengdasyninum
Þegar tengdamóðir hans, Jarð-
þrúður og maður hennar Páll,
fóru til vetrardvalar til Kaup-
mannahafnar treystu þau ekki
tengdasyninum og dótturinni,
sem bjuggu í sama húsi, Breck-
mannshúsi í Hafnarstræti, að
gæta eigna sinna á meðan þau
væru að heiman. Þau fluttu allt
sem þau áttu í annað hús og inn-
sigluðu dyrnar. Um vorið þegar
þau komu til Iandsins var búið
að rjúfa innsiglið og stela öllu
lausafé og ýmsu öðru. Ekki við-
urkenndi Grímur þjófnaðinn en
Páll kærði ekki af tillitssemi við
stjúpdótturina. En samkomulag-
ið fór mjög versnandi á milli
heimilanna.
Grímur og kona hans tóku nú
að ofsækja Pál og Jarðþrúði og
meðal annars Iögðu þau fram
kæru á hendur þeim, fyrir mis-
þyrmingar dóttur þeirra, konu
Gríms. Þegar Páll og Jarðþrúður
mættu fyrir réttinn harðneituðu
þau ákærunni en sögðust aðeins
hafa ætlað að hirta hana fyrir að
hafa ekki Iátið þau hjón hafa
ætan mat dögum saman. Þór-
unn, kona Gríms, hélt því fram í
réttinum að hún hefði misst
fóstur vegna misþyrminganna.
Það kom síðar fram að saga Þór-
unnar um fósturlátið var upp-
spuni.
Morðtilraun
Samkomulagið fór versnandi
enda drykkjuskapur mikill hjá
báðum hjónunum. Yngri systirin
var í heimilinu og voru systurnar
samtaka í að reyna að koma
móður sinni og manni hennar
fyrir kattarnef. An efa hefur
Grímur átt mestan þátt í morð-
tilrauninni, sem hann og syst-
urnar gerðu, þegar þau reyndu
að svæla gömlu hjónin inni. Páll
vaknaði í tæka tíð og komust
hjónin út. Þau fundu pott með
kalki og brennisteini í svefnher-
berginu og í pottinum hafði ver-
ið kveiktur eldur. Af þessu átti að
myndast eiturgas, sem átti að
ganga frá þeim gömlu.
Morguninn eftir varð heiftar-
Ieg rimma þegar gömlu hjónin
báru atvik næturinnar upp á
dæturnar og tengdasoninn sem
öll harðneituðu verknaðinum.
Gömlu hjónin voru lífsseig.
Þegar ekki tókst að svæla þau
inni, var brugðið til annars ráðs,
að koma ofan í þau eitri. Lát-
Iaust reyndi Grímur, kona hans
og systir hennar að fá Pál og
Jarðþrúði til þess að drekka
brúnt glundur sem þau færðu
þeim. En eiturdrykkurinn var
það bragðvondur að ekki tókst að
fá Pál og Jarðþrúði til þess að
drekka nema nokkra sopa, þó
svo að þau væru drukkin.
Strauk af Brimarhólmi
Allar tilraunir til að stytta gömlu
hjónunum aldur mistókust en
urðu til þess að Grímur var loks
dæmdur til ævilangrar þrælkun-
arvinnu í Kaupmannahöfn. Um
leið var hann dæmdur fyrir ýmis-
legt annað eins og að falsa gjafa-
bréf frá Páli Breckmann til sín á
svo nefndu „norska húsi“, og
setja húsið síðan að veði fyrir því
sem hann skuldaði Arna
nokkrum Jónssyni. Að hafa not-
að meðul til að eyða fóstri, er
hann átti með Gyðríði Þorkels-
dóttur vinnukonu. Einnig að
hafa brotist inn og stolið frá Páli
Breckmann og Jarðþrúði Hjör-
Ieifsdóttur. Systurnar Þórunn og
Þrúður fengu mun vægari dóma
en Grímur.
Það er síðast af Grími Ólafs-
syni að frétta að honum tókst að
strjúka af Brimarhólmi árið
1808 og var talið að hann hefði
komist úr landi og þá sennilega
til Englands.
Heimildir frá Þjóðskjalasafni.
Reykjavík á fyrri hluta 19. aldar. Eftir að Grímur hafði tekið út refsingu sína í Reykjavík fékk hann uppreisn æru, settist aftur á skólabekk og hófsíðan verslunarstörf með borgarabréf upp á
vasann. Ekki leið þó á löngu áður en aftur fór að síga á ógæfuhliðina.