Dagur - 30.10.1999, Blaðsíða 19

LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1999 - 35
Arið 1984 hófst
málastapp um
erfðaskrá Eddu
Björnsdóttur, eins
af erfingjum stofn-
anda Kók-veldis-
ins á íslandi,
Björns Ólafssonar
í Vífilfelli. Lögerf-
ingjar hennar voru þrír, en með
erfðaskránni fékk Pétur
Björnsson einn hlutabréf
hennar og þar með öll völd í
sínar hendur.
skrifar
Þegar Edda lést árið 1982 var bróðir
hennar Olafur einnig látinn og lögerfingj-
arnir þrír, Pétur, Iðunn Björnsdóttir og
dóttir Ólafs, Sigríður. Fjölskyldufyrirtæk-
ið Vífilfell skiptist í tvær blokldr hluthafa,
þar sem annars vegar var Pétur og hans
fólk en hins vegar Iðunn, maður hennar
Kristján Karlsson og Sigríður. Afdrif
hlutabréfa Eddu skiptu sköpum í ríkjandi
valdabaráttu, því ef þau skiptust í þrennt
næðu Iðunn, Kristján og Sigríður meiri-
hluta, en ef Pétur yrði eini erfinginn væri
meirihlutinn hans.
Björn lést árið 1974 og tók Pétur þá við
sem framkvæmdastjóri við hlið Kristjáns.
Ljóst er að snemma komu upp stirðleikar
milli Péturs og Kristjáns. 1977 opinber-
aðist þessi ágreiningur þegar sögusagnir
gengu og bornar voru á Kristján þær sakir
að hann hefði misfarið með fé fyrirtækis-
ins í eigin þágu; látið fyrirtældð greiða
einkaneyslu. Pétur fékk ábendingar um
þetta og fól Ingibjörgu Guðmundsdóttur
(Elíssonar, sem átti hlut í fyrirtækinu) að
taka saman gögn úr bókhaldinu. Niður-
staðan var lögð fyrir Kristján, sem endur-
greiddi fjárhæðir, sem hann kvað „ekki
háar“.
5 ára gömul
erfðaskrá
Þetta deilumál var ekki horið undir end-
urskoðendur fyrirtækisins og virðist
ekki hafa verið rætt á stjórnar- eða hlut-
hafafundum, en var altalað innan fyrir-
tækisins. Þessi ágreiningur var síðan í
forgrunni í þeim miklum málaferlum
sem komu upp vegna hinnar umdeildu
erfðaskrár Eddu.
Kók-erfingjarnir deiidu harkalega um vöidin innan Vífilfells. Þegar sjúklingurinn Edda lést kom í Ijós áður
óþekkt erfðaskrá hennar, þar sem Pétur Björnsson fékk öll bréf hennar og þar með meirihlutavöld/n.
KÓK-stríðið
Börn Björns og Ástu Pétursdóttur
voru þau Pétur, Ólafur, Edda og Iðunn.
Ólafur lést 1977, var sjúklingur og kom
ekki við sögu í þeim átökum sem hér
greinir frá. Edda átti langa sjúkrasögu
að baki, en heilaæxli uppgötvaðist þegar
hún var 19 ára. Má geta þess að í erfða-
yfirlýsingu 1969 viðruðu foreldrar
hennar áhyggjur sínar af velferð hennar,
en orðuðu engar heftandi ráðstafanir.
Virðist nokkuð ljóst að Edda náði ekki
fullum andlegum þroska.
Hér verður ekki farið nánar út í
sjúkrasögu Eddu, en hún lést ókvænt og
barnlaus í nóvember 1982. I maí 1983
héldu erfingjar Eddu fund og þar lagði
endurskoðandi fyrirtækisins fram erfða-
skrá frá Eddu, sem dagsett var 3. apríl
1978. Erfðaskráin kom Iðunni og Sig-
ríði gjörsamlega á óvart. I henni arf-
leiddi Edda Pétur að öllum bréfum sín-
um í Vífilfelli, Birni Ólafssyni hf. og
Þórði Sveinssyni og Co. hf.
„Óþekktar persónur
ÍAmeríku"
Ekki lék vafi á því að erfðaskráin var
Iögformlega gerð, en strax risu upp ill-
vígar deilur um hæfi Eddu til að gera
slíka erfðaskrá og komu strax upp ásak-
anir í garð Péturs um að hann hefði
vélað Eddu til að gera erfðaskrá sér í vil
og notað til þess þær deilur sem fyrr var
sagt frá, um meint misferli Kristjáns.
Vottar á erfðaskránni voru Ingibjörg
Guðmundsdóttir, þáverandi eiginmaður
hennar Pétur Einarsson leikari og Guð-
rún Guðmundsdóttir, ekkja Guðmundar
Elíssonar.
Málið velktist í undirrétti í tvö og
hálft ár, en dómarar voru Ragnar H.
Hall, Kristinn Guðmundsson yfirlæknir
og Lárus Helgason læknir. Iðunn hélt
þar því fram að Pétur hefði fengið Eddu
til að gera erfðaskrána með misneyt-
ingu, notfært sér heilsufarsleg bágindi
hennar. Sigríður (sem bjó í Bandaríkj-
unum) hélt því fram að Pétur hefði sagt
við Eddu að það væri ótækt að hlutur í
hlutafélagi fjölskyldunnar færu „í hend-
ur einhverra óþekktra persóna út í Am-
eríku, auk þess sem að óvíst væri að
hún væri í raun dóttir Ólafs." Auk þess
hafi Pétur sannfært Eddu að í ljósi
meints misferlis væri ekki rétt að auk-
inn hlutur kæmist í hendur Kristjáns.
Pétur neitaði þessum ásökunum stað-
fastlega, þær væru byggðar á getgátum
einum og kvað allar lýsingarnar á veik-
indum Eddu stórlega ýktar. Neitaði
hann að hafa átt frumkvæði að því að á
Kristján voru bornar sakir um misferli.
Kristján bar hins vegar, að 1977 eða
1978 hefði Edda komið inn á skrifstofu
til sín kjökrandi og sagt að Pétur væri
að reyna að fá sig til að skrifa undir
„erfða-eitthvað".
Misneyting
taldist ósónnuð
Málareksturinn í undirrétti fjallaði fyrst
og fremst um hina löngu sjúkrasögu
Eddu, hvort hún hefði haft nægilega
dómgreind og þroska til að gera gilda
erfðaskrá. Skiptust niðurstöður sérfræð-
inga mjög í tvö horn. Dómarar undir-
réttar komust loks að niðurstöðu í nóv-
ember 1986, fjórum árum eftir lát
Eddu. Þeir dæmdu Pétri í vil.
Málinu var áfrýjað til Hæstaréttar og
þar fékkst loksins niðurstaða í febrúar
1989. Má geta þess að frekari gögn
voru fyrir hendi um veikindi Eddu, gögn
sem réttarfarslega var ekki heimilt að
taka fyrir í Hæstarétti. Meirihlutinn
staðfesti niðurstöðu undirréttar, þeir
Guðmundur Jónsson, Bjarni K. Bjarna-
son, Haraldur Henryson og Gunnar M.
Guðmundsson. Töldu þeir skorta stoð
til að álykta um frumkvæði Péturs að
gerð erfðaskrárinnar og hvað veikindi
Eddu varðaði litu þeir til þess að Edda
hefði búið ein og sjálfs sfns ráðandi frá
1977 og nær allar götur til þess að hún
lést. Hún hefði meðal annars átt sæti í
stjórn hlutafélaganna um árabil.
Geðlæknar
öldungis ósammála
Dómarinn Guðrún Erlendsdóttir var
ósammála þessu og vildi ógilda erfða-
skrána. Hún taldi ólíklegt að Edda hefði
haft skilning á efni erfðaskrárinnar og
ósennilegt að hún hefði getað gert sér
grein fyrir skiptingu og innbyrðis sam-
hengi hlutabréfanna.
Þess má að lokum geta að hvor armur
fyrir sig fékk geðlækni til að leggja fram
sérfræðiálit á ástandi Eddu á þeim tíma
sem erfðskráin var gerð. Högni Óskars-
son, vitni Iðunnar, Kristjáns og Sigríðar,
taldi Eddu frá 1968 ófæra um þessar
ráðstafanir. Álit Tómasar Zoega, vitnis
Péturs, var að hún hefði verið fullfær
um slíkt.
Nýlega hóf útsendingar sjónvarps-
stöð sem hefur skemmtanagildið í fyr-
irrúmi. Hver sér um menningarumfjöll-
unina á dagskránni?
Peter Bröste er hér á landi að af-
henda Bjartsýningsverðlaun Bröstes í
siðasta sinn. Hvers vegna ákvað
Bröste að byrja með þessi verðlaun?
Kaupin á Stoke City fóru út um þúf-
ur en aðaleigandi annars knattspyrnu-
félags á Bretlandi hefur lýst yfir áhuga
á að selja íslensku fjárfestunum.
Hvaða knattspyrnufélag er þetta og í
hvaða deild leikur það?
Þekktur alþingismaður skrifaði ný-
lega í Dag grein undir yfirskriftinni
Valdatafl um Landsbankann. Hvaða
maðurvar þetta?
Leikgerðin Salka ástarsaga hefur
verió sett upp í Hafnarfjarðarleikhús-
inu. Hvaóa leikkona leikur Sölku á
fullorðinsárum?
LAND OG
ÞJÓÐ
1. Sturla í Vogum og Krístrún í Hamra- 3. Stórír menn í Stórumörk/stóra Ijái
Sigurður Bogi
vík. Hvaða rithöfundur skrífaði þessar
skáldsögur?
2. Menntaskólinn á Egilsstöðum hefur
nú starfað við góðan orðstír í tvo ára-
tugi. Hvenær útskrifaði skólinn stúdenta
í fyrsta sinn?
brúka/stórír ríta á stóra örk/stór orð
láta fjúka. Þannig hefur veríð ort um
höfuðbólið Stórumörk. Hver bjó í Stóru-
mörk á söguöld og hvar er hans getið?
4. Hvar er hæsta strandberg á íslandi?
5. Þekktur kennari gaf út bókina „Þjóð í
hættu. Hvert stefnir í skólamálum?" fyrír
nokkrum árum. Hvaða kennarí var
þetta, hvar var hann bæjarstjómarmað-
ur og fyrir hvaða flokk?
6. Hvenær átti sér stað 17. Heklugosið
frá landnámi?
sem skáldið Krístján kenndi sig við?
8. Hvert er stærsta kartöfluræktarsvæði
landsins?
9. Hvaðan kom hugmyndin að íslenska
fánanum og hvað áttu litirnir að tákna?
7. Hvar á landinu er bærínn Djúpilækur 10. Hvenær er allraheilagramessa?
skrifar
•n>(S|oc|es( j lunungijBg msn6|Bij jb ujb jo bss0uibj6b|!0ijbj||v '6Bpnss0Uj ui6;s
Jðs b6|0 !>|>j0 ui0s buublu bj6|0jj jn6Bpnss9UJ 6o Bjio/UBisjd jn6BpjB6u!uujui jnBaiuiBjoujes unij jb 6o joquiBApu q jb BSS0UJBj6B|!0qBj||v '01 'uujsj 6o uu;p|s 'uuBuiBiqBHBfj bu>jb) qb njjB jjujqn '9061 PPP ipjBABfuiuiQoftj
luÁsjBpJpq !SBiqj]B|/\| Bfq uibjj jsjáj ujo>j unjj 6 jæqiAqqAq -g JipuBjjsjnpjON Bf60S Jjuins U0 pupj)SS0UB6uBq jqiBq ujbs jbcJ ‘nisÁseinpv-jnpjON j !dd0jqBpB]SBf66s>|SJ JS jnqæ|!dnfQ z -[661 PPV '9 '86.-S6, peqo s>|0| 6o S6.-y6, uubjs!|buu0A»
juAj oas ‘6Z.-W, pi6B|BpuBqnpAqiv JuA( jsjÁj ‘nqBJB uin s6oabcJo» ujpfjsjefæq i jbs ujss 'jqjopsuofjnöis b6|9h JBA Bqsq -g quunoqpuBqspuBisj j jtöss „‘jBpjBfjBofi/q |q qis| bhb |Saujb[ 'B||B)s 6o jnqjjq um jb^ yæj bjsa uinuuoui msmæj
qba>| pd“ 'uibjj ofs j 6o unjq bjj 6n|ji6u0q msjuiBS jb^ js 6o pæq b ui 609 Jo uiss ndiuJBpjBfjpjON j b6s|>|!| js ipueisj b 6jsqpuBJ)s Bisæn y 'n|?fN iuun6psE6B|jp j juAj jnuisq ||!)s» uinujs jnppj bjj jpf6uEuiisq j BUjpjpf ]nB|q unn 'jnuopsiBfN
!QJs6joq |uu!S nuoq iuibsb jsq ofq uiss uossnj6!S ||!JS» JBA psq 'g -jbqjs uinjB uinjplj uws bjsjAj j Biuspnjs ipBjuqsin 6o 62.61 QUB jjpis joq uinpoiss|!63 b uu!|o>|sb)uu0!A! Z 'JnépspiBqs JBSSScj iQBjuqs uiss uj|b6bh '0 Jnpunuipng jba psq [
•U0s6u!||3 bjjb|/\| js psq -suBquBqspuBq uinujs|Buij uinun>|>|0|jjBUjpf]ss!>uj p luu^s unpoqs !uu!U!sj6j |isÁ| 6o gqeje uin suB>|UBqspuBq ipejB>|UBq j )bs uiss uoss|æsjy uuBqpp jba sqsq -s|BA)JOd p!pj| JBpnsp q js paq ipæAquimj
6o luAsjJBÍq jijAj ijb b 6uipus|S| uuis Ejpisq qb «q qba>|b uubh 'uirnp 61 JuAj jnqjsuiuBQ |i) jBuusq uqosuusq ujsquido i bissjoj jnuopBÖoquuy isipöiA JB ísjisjq uiss jnöuijAqpnB jnqsusp js sjsojg 'BsnjsqBi bjoq uuun6uipjupÁsg js psq
JOAS